Σερβία: Το πείραμα με τις τιμές στα σούπερ μάρκετ και το μήνυμα προς την Ευρώπη
Το παράδειγμα της Σερβίας εγείρει συζητήσεις για την εφαρμογή του, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Διονύσης Ασημιάδης
Η σερβική πρωτοβουλία δείχνει πως ακόμη και σε μικρές αγορές, η πολιτική βούληση μπορεί να επηρεάσει άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών.
Η Σερβία αποφάσισε να παρέμβει δυναμικά στο πεδίο του λιανεμπορίου, επιβάλλοντας πλαφόν στο περιθώριο κέρδους για περίπου 20.000 βασικά προϊόντα που πωλούνται στις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Από την 1η Σεπτεμβρίου οι καταναλωτές διαπιστώνουν ήδη μειώσεις που φτάνουν το 15% με 20% σε καθημερινά είδη, από τρόφιμα και είδη υγιεινής μέχρι καλλυντικά και προϊόντα για βρέφη. Η ρύθμιση αφορά επιχειρήσεις με ετήσιο τζίρο πάνω από 38 εκατομμύρια ευρώ βάζοντας ουσιαστικά «φρένο» σε ανεξέλεγκτες ανόδους τιμών περιορίζοντας έτσι την ακρίβεια που πιέζει τα νοικοκυριά.
Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Σίνισα Μάλι, τα πρώτα στοιχεία δείχνουν αισθητή μείωση στις τελικές τιμές. Ο ίδιος ανέφερε χαρακτηριστικά σε επίσημες δηλώσεις, ότι αγορές αξίας περίπου 42,6 ευρώ πριν από λίγες ημέρες κόστισαν 36,2 ευρώ την 1η Σεπτεμβρίου, δηλαδή εξοικονόμηση σχεδόν 6,5 ευρώ. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι το μέτρο θα αποφέρει άμεσο όφελος σε εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες, ενώ ταυτόχρονα θα λειτουργήσει αποτρεπτικά απέναντι σε φαινόμενα αισχροκέρδειας που είχαν ενταθεί το τελευταίο διάστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι η παρέμβαση συνδέεται άμεσα με τις πληθωριστικές πιέσεις, καθώς ο δείκτης τιμών καταναλωτή βρέθηκε τον Ιούλιο στο 4,9%, υψηλότερα από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας.
Το παράδειγμα της Σερβίας εγείρει συζητήσεις για την εφαρμογή του, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επειδή η ακρίβεια στα βασικά αγαθά έχει εξελιχθεί σε κοινό πρόβλημα σε ολόκληρη την ήπειρο. Στην Ελλάδα, έχουν δοκιμαστεί διαφορετικοί μηχανισμοί, όπως το «καλάθι του νοικοκυριού» ή οι υποχρεωτικές αναρτήσεις τιμών σε ψηφιακές πλατφόρμες, χωρίς όμως να έχει επιβληθεί οριζόντιο πλαφόν στο περιθώριο κέρδους. Η συζήτηση για πιο σκληρές παρεμβάσεις αναζωπυρώνεται κάθε φορά που τα ποσοστά πληθωρισμού τροφίμων ανεβαίνουν, με τους καταναλωτές να εξακολουθούν να βλέπουν μεγάλες διαφορές στην τσέπη τους παρά την αποκλιμάκωση σε άλλους δείκτες.
Επιπλέον, η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι τέτοια μέτρα έχουν και πολιτική διάσταση. Μπορούν να ανακουφίσουν βραχυπρόθεσμα τα νοικοκυριά, αλλά ταυτόχρονα προκαλούν ανησυχία στις επιχειρήσεις για τη βιωσιμότητα και την επενδυτική τους στρατηγική. Εκτός αυτού η Ελλάδα χρειάζεται και ενωσιακή συναίνεση προκειμένου να προχωρήσει σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Αντίστοιχες ενστάσεις διατυπώνονται και στη Σερβία, όπου μέρος του επιχειρηματικού κόσμου θεωρεί ότι οι συνεχείς παρεμβάσεις στην αγορά μπορεί να πλήξουν τον ανταγωνισμό και να οδηγήσουν σε ελλείψεις.
Η σερβική πρωτοβουλία δείχνει πως ακόμη και σε μικρές αγορές, η πολιτική βούληση μπορεί να επηρεάσει άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών. Μπορεί να μην αποτελεί πανάκεια για τον πληθωρισμό, ωστόσο προσφέρει ένα σαφές μήνυμα, ότι οι κυβερνήσεις έχουν εργαλεία για να περιορίσουν την ακρίβεια όταν οι συνθήκες το απαιτούν. Για την Ελλάδα, όπου οι πολίτες εξακολουθούν να νιώθουν το βάρος της ανόδου των τιμών παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί, η εμπειρία της Σερβίας λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι οι παρεμβάσεις δεν είναι απλώς τεχνικά μέτρα οικονομικής πολιτικής, αλλά αποφάσεις με βαθύ κοινωνικό αποτύπωμα.