ΗΠΑ–Ινδία: Το Ρωσικό πετρέλαιο, οι δασμοί του Τραμπ και η διπλωματική καταιγίδα που έρχεται
Η παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή κινείται ξανά σε τεντωμένο σχοινί.
Διονύσης Ασημιάδης
Το ενεργειακό παίγνιο φέρνει στην επιφάνεια τον παλιό γνώριμο ανταγωνισμό ισχύος και αυτή τη φορά, η Ινδία κρατά ένα πολύ σημαντικό χαρτί.
Η παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή κινείται ξανά σε τεντωμένο σχοινί. Στο επίκεντρο βρίσκεται αυτή τη φορά η Ινδία, η οποία βλέπει τη σχέση της με τις Ηνωμένες Πολιτείες να δοκιμάζεται σοβαρά, με αιχμή του δόρατος τις συνεχιζόμενες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Ο Ντόναλντ Τραμπ, λίγους μόλις μήνες μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, κλιμακώνει τη ρητορική του απέναντι στο Νέο Δελχί, απειλώντας με δασμούς 25% σε όλα τα ινδικά προϊόντα από φαρμακευτικά και κλωστοϋφαντουργικά είδη μέχρι τεχνολογικά εξαρτήματα και τρόφιμα.
Η Ινδία σήμερα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας παγκοσμίως και έχει γίνει ο κορυφαίος εισαγωγέας ρωσικού πετρελαίου, αγοράζοντας κατά μέσο όρο 1,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα μέσα στο 2024. Το ρωσικό πετρέλαιο καλύπτει πλέον περίπου το 35% των συνολικών εισαγωγών της Ινδίας, ποσοστό που ήταν μόλις 1% πριν την εισβολή στην Ουκρανία. Το Δελχί το αγοράζει με έκπτωση έως και 30% σε σχέση με τις διεθνείς τιμές Brent, γεγονός που βοηθά στην εσωτερική σταθερότητα των καυσίμων αλλά προκαλεί έντονες αντιδράσεις στη Δύση.
Η κυβέρνηση Μόντι υποστηρίζει ότι λειτουργεί βάσει εθνικού συμφέροντος και ότι δεν παραβιάζει κανενός είδους διεθνές εμπάργκο, καθώς δεν υπάρχουν άμεσες κυρώσεις από τον ΟΗΕ κατά των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου. Από την πλευρά του, ο Τραμπ κατηγορεί ευθέως την Ινδία για «υποκρισία και διπλωματικό παιχνίδι», υποστηρίζοντας ότι η Ινδία «ξεπλένει» το ρωσικό πετρέλαιο και το εξάγει επεξεργασμένο προς χώρες της Δύσης, αποκομίζοντας υπερκέρδη.
Οι οικονομικές επιπτώσεις δεν άργησαν να φανούν: την εβδομάδα που ακολούθησε την απειλή των δασμών, ο δείκτης MSCI India υποχώρησε κατά 4,8%, ενώ το μεγαλύτερο ETF που παρακολουθεί την ινδική αγορά (INDA) σημείωσε πτώση 6,1%, τη χειρότερη εβδομαδιαία επίδοση από τον Οκτώβριο του 2022. Επιπλέον, το ρούπι έχασε 2% έναντι του δολαρίου και η Ινδική Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε παρέμβαση στην αγορά συναλλάγματος.
Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγικός εταίρος της Ινδίας, με διμερείς συναλλαγές που ξεπέρασαν τα 191 δισ. δολάρια το 2024. Οι ινδικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ έφτασαν τα 120 δισ. δολάρια, κυρίως σε φαρμακευτικά προϊόντα, υπηρεσίες πληροφορικής και κλωστοϋφαντουργία. Μια αύξηση δασμών 25% θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά την ανάπτυξη της ινδικής οικονομίας, η οποία αναμένεται φέτος να κινηθεί στο +6,6%, αλλά βασίζεται σημαντικά στις εξαγωγές τεχνολογίας και υπηρεσιών.
Η κρίση ξεδιπλώνεται σε ένα ιδιαίτερο διπλωματικό πλαίσιο. Ο Μόντι είναι ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες που είχε διατηρήσει στενές σχέσεις και με τις δύο πλευρές του αμερικανικού πολιτικού φάσματος, χτίζοντας προσεκτικά στρατηγικές συνεργασίες με ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα και ΕΕ ταυτόχρονα. Η Ινδία είναι μέλος τόσο του Quad (μαζί με ΗΠΑ, Ιαπωνία και Αυστραλία), όσο και των BRICS, και προσπαθεί να διατηρήσει μια γραμμή «στρατηγικής αυτονομίας» που πλέον όμως φαίνεται να δέχεται σοβαρές πιέσεις.
Οι επενδυτές ανησυχούν πως μια εμπορική σύγκρουση ΗΠΑ–Ινδίας θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει όχι μόνο τις αγορές της Νότιας Ασίας, αλλά και την αλυσίδα αξίας πολλών τεχνολογικών εταιρειών, από την Apple μέχρι την Dell και τη Google, που έχουν αυξήσει την παραγωγή τους στην Ινδία ως εναλλακτική στην Κίνα. Παράλληλα, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν εσωτερικές πιέσεις λόγω της αύξησης τιμών και η επιβολή δασμών μπορεί να λειτουργήσει διπλά: τόσο ως μοχλός πίεσης στην Ινδία όσο και ως πολιτικό όπλο στο εσωτερικό.
Παράλληλα, εντείνονται οι φωνές ανησυχίας από την Ουκρανία, με κυβερνητικούς αξιωματούχους να καταγγέλλουν ότι ινδικές εταιρείες εμπλέκονται σε πώληση εξαρτημάτων για drones που καταλήγουν στη Ρωσία, είτε άμεσα είτε μέσω τρίτων χωρών. Οι καταγγελίες αυτές, αν και δεν έχουν επιβεβαιωθεί από διεθνείς οργανισμούς, προσθέτουν νέο βάθος στην κρίση, δημιουργώντας ρωγμές στην εικόνα της Ινδίας ως ουδέτερου παίκτη και περιπλέκοντας περαιτέρω τις σχέσεις της τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την ΕΕ. Η Ουκρανία ζητά πλέον επίσημη διερεύνηση της προέλευσης των εξαρτημάτων αυτών και ενδεχόμενες κυρώσεις σε εταιρείες που εμπλέκονται.
Το ερώτημα πλέον είναι αν ο Τραμπ θα επιμείνει στους δασμούς ή θα επιδιώξει μια συμβιβαστική συμφωνία που θα περιλαμβάνει περιορισμούς στις ινδικές εισαγωγές από τη Ρωσία ή μεγαλύτερη συμμετοχή της Ινδίας σε αμερικανικά στρατηγικά σχέδια. Το σίγουρο είναι ότι το ενεργειακό παίγνιο φέρνει στην επιφάνεια τον παλιό γνώριμο ανταγωνισμό ισχύος και αυτή τη φορά, η Ινδία κρατά ένα πολύ σημαντικό χαρτί.