Επανεκκίνηση εμπορικού προστατευτισμού: Οι δασμοί Τραμπ και η αναδιάταξη του παγκόσμιου εμπορίου
Οι επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις είναι άμεσες. Εισαγωγείς στις ΗΠΑ καλούνται να απορροφήσουν αυξημένα κόστη ή να τα μετακυλίσουν στους καταναλωτές.
Διονύσης Ασημιάδης
Η επιβολή αυτών των μέτρων σηματοδοτεί μια περίοδο αυξημένης αστάθειας και επαναπροσδιορισμού στρατηγικών για κράτη και επιχειρήσεις παγκοσμίως.
Από την 1η Αυγούστου 2025, οι Ηνωμένες Πολιτείες εφαρμόζουν ένα νέο και εκτεταμένο δασμολογικό καθεστώς που τροποποιεί δραστικά το διεθνές εμπορικό περιβάλλον. Η αμερικανική κυβέρνηση, στο πλαίσιο της πολιτικής «Liberation Day Tariffs», επιβάλλει εισαγωγικούς δασμούς από 10% έως και 50% σε προϊόντα που προέρχονται από δεκάδες χώρες με θετικό εμπορικό ισοζύγιο έναντι των ΗΠΑ. Οι συντελεστές αυτοί κλιμακώνονται με βάση το μέγεθος του πλεονάσματος ή την πολιτική στάση των χωρών προέλευσης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει δασμό 15%, έπειτα από διπλωματική αποκλιμάκωση που αποσόβησε αρχικές απειλές για επιβαρύνσεις της τάξης του 30%. Η Βραζιλία επιβαρύνεται με τον ανώτατο συντελεστή 50%, ενώ Καναδάς και Ελβετία τιμολογούνται με 35% και 39% αντίστοιχα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η Ινδία και το Βιετνάμ, τα επίπεδα δασμών φτάνουν το 41%, γεγονός που ήδη έχει προκαλέσει αναθεώρηση των διμερών εμπορικών συμφωνιών και μετακίνηση επενδυτικών κεφαλαίων.
Οι επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις είναι άμεσες. Εισαγωγείς στις ΗΠΑ καλούνται να απορροφήσουν αυξημένα κόστη ή να τα μετακυλίσουν στους καταναλωτές. Παράλληλα, εξαγωγικές επιχειρήσεις σε Ευρώπη, Ασία και Λατινική Αμερική αναζητούν εναλλακτικές αγορές. Οι διεθνείς χρηματαγορές αντέδρασαν αρνητικά, με πτώση στους δείκτες εφοδιαστικής και προειδοποιήσεις για αυξημένο πληθωριστικό κίνδυνο στις ΗΠΑ και στις εξαρτημένες οικονομίες.
Η εφαρμογή μετατέθηκε για τις 7 Αυγούστου, δίνοντας λίγο χρόνο στους εισαγωγείς να προσαρμοστούν. Η Ε.Ε. από την πλευρά της αξιολογεί την πιθανότητα προσφυγής στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, αν και προτεραιότητα φαίνεται να έχει η αποκατάσταση εμπορικής σταθερότητας μέσω συντονισμένης διαπραγμάτευσης. Σε κάθε περίπτωση, η επιβολή αυτών των μέτρων σηματοδοτεί μια περίοδο αυξημένης αστάθειας και επαναπροσδιορισμού στρατηγικών για κράτη και επιχειρήσεις παγκοσμίως.
Για την Ελλάδα, και ειδικότερα για περιφέρειες με έντονο εξαγωγικό χαρακτήρα, όπως η Κεντρική Μακεδονία, οι επιπτώσεις αναμένεται να είναι πολλαπλάσιες. Η περιφέρεια αυτή συνεισφέρει περίπου το 24% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών και διαθέτει ισχυρή παρουσία σε ευπαθή προϊόντα που πλέον επιβαρύνονται με δασμούς 15% έως 30%. Τα κονσερβοποιημένα ροδάκινα με εξαγωγές άνω των 70.000 τόνων ετησίως, η φέτα, το ελαιόλαδο και οι επιτραπέζιες ελιές συγκαταλέγονται στα βασικά εξαγώγιμα προϊόντα της περιοχής προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μόνο η φέτα της Κεντρικής Μακεδονίας καλύπτει περίπου το 40% της συνολικής ελληνικής παραγωγής, με αξία εξαγωγών προς τις ΗΠΑ που ξεπερνά τα 25 εκατ. ευρώ. Αντιστοίχως, το 80% της κονσερβοποιημένης παραγωγής ροδάκινου εξάγεται και η αμερικανική αγορά αποτελεί έναν από τους πέντε σημαντικότερους προορισμούς.
Η επιβάρυνση των τελικών τιμών λόγω δασμών αναμένεται να συμπιέσει τη ζήτηση, να περιορίσει τις συμφωνίες διανομής και να μετακυλίσει πιέσεις προς τον πρωτογενή τομέα. Επιπλέον, μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε Πέλλα, Ημαθία, Πιερία και Χαλκιδική, που ήδη αντιμετωπίζουν περιορισμένη πρόσβαση σε ρευστότητα και αυξημένα κόστη ενέργειας, ενδέχεται να δουν σημαντικές απώλειες σε κύκλο εργασιών, εντός εξαμήνου. Ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος κάνει λόγο για ανάγκη άμεσης στήριξης από το κράτος και την Ε.Ε., είτε μέσω στοχευμένων ενισχύσεων είτε μέσω προώθησης συμφωνιών πρόσβασης σε αγορές υψηλής δυναμικής, όπως η Νότια Κορέα, η Αυστραλία και ο Καναδάς.
