Ελβετία: Πολιτική θύελλα γύρω από την κατάργηση της «ποινής του γάμου»
Η αλλαγή θεωρείται ιστορική, καθώς για δεκαετίες είχε επικριθεί ότι λειτουργεί αντικίνητρο για τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Διονύσης Ασημιάδης
Η μάχη αναμένεται σφοδρή, καθώς το θέμα αγγίζει ταυτόχρονα κοινωνικά στερεότυπα, οικονομικά συμφέροντα και πολιτισμικές αξίες.
Στην Ελβετία έχει ανοίξει μια από τις πιο έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις των τελευταίων ετών, με αφορμή την απόφαση του κοινοβουλίου να καταργήσει το υφιστάμενο καθεστώς κοινής φορολόγησης των ζευγαριών. Το σύστημα αυτό, γνωστό ως «ποινή του γάμου», επιβάρυνε τα παντρεμένα ζευγάρια με διπλό εισόδημα, οδηγώντας σε υψηλότερη φορολογία σε σύγκριση με τα μη παντρεμένα ζευγάρια που δήλωναν χωριστά τα εισοδήματά τους.
Η αλλαγή θεωρείται ιστορική, καθώς για δεκαετίες είχε επικριθεί ότι λειτουργεί αντικίνητρο για τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και συντηρούσε το παραδοσιακό μοντέλο όπου ο ένας σύζυγος εργάζεται και ο άλλος μένει στο σπίτι. Η μεταρρύθμιση, που υπερψηφίστηκε από την πλειοψηφία των ελβετικών κομμάτων, προβλέπει ότι κάθε σύζυγος θα φορολογείται πλέον ατομικά, ανεξάρτητα από το οικογενειακό καθεστώς. Έτσι, θα μειωθεί το επιπλέον βάρος που μέχρι τώρα επωμιζόταν ο δεύτερος εργαζόμενος της οικογένειας, γεγονός που κατά κανόνα αφορά τις γυναίκες. Σύμφωνα με οικονομικές εκτιμήσεις, η κατάργηση του φόρου αυτού θα ελαφρύνει χιλιάδες νοικοκυριά και θα δώσει ώθηση στην απασχόληση, ιδιαίτερα των γυναικών με υψηλή μόρφωση και προσόντα που μέχρι σήμερα έβλεπαν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους να εξανεμίζεται στη φορολογία.
Ωστόσο, η απόφαση έχει προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις στους κόλπους των συντηρητικών. Η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και άλλα κόμματα του κέντρου–δεξιάς έχουν ήδη ξεκινήσει εκστρατεία συλλογής υπογραφών προκειμένου να οδηγηθεί το ζήτημα σε δημοψήφισμα, όπως επιτρέπει το ελβετικό σύστημα άμεσης δημοκρατίας. Οι αντίπαλοι της μεταρρύθμισης θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο αποδυναμώνεται ο θεσμός της οικογένειας, αφού το κράτος παύει να αναγνωρίζει τον γάμο ως φορολογική ενότητα. Υποστηρίζουν επίσης ότι η αλλαγή θα μειώσει σημαντικά τα δημόσια έσοδα και θα ανοίξει τον δρόμο για νέες αυξήσεις σε άλλους φόρους ώστε να καλυφθεί το κενό.
Η συζήτηση δεν είναι καινούργια. Ήδη από το 1984 το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο είχε χαρακτηρίσει την «ποινή του γάμου» αντισυνταγματική, όμως οι πολιτικές ισορροπίες και οι διαδοχικές αποτυχημένες προσπάθειες μεταρρύθμισης καθυστέρησαν την οριστική κατάργησή της για δεκαετίες. Σήμερα, η Ελβετία επιχειρεί να ευθυγραμμιστεί με τα περισσότερα κράτη–μέλη του ΟΟΣΑ, όπου η ατομική φορολόγηση αποτελεί κανόνα. Οι υποστηρικτές της αλλαγής επισημαίνουν ότι η χώρα δεν μπορεί να μένει δέσμια ενός συστήματος που τιμωρεί την εργασία και ειδικά τη γυναικεία απασχόληση, σε μια εποχή που οι οικονομίες χρειάζονται περισσότερα εργατικά χέρια και μεγαλύτερη ευελιξία.
Η μάχη αναμένεται σφοδρή, καθώς το θέμα αγγίζει ταυτόχρονα κοινωνικά στερεότυπα, οικονομικά συμφέροντα και πολιτισμικές αξίες. Αν συγκεντρωθούν οι απαιτούμενες υπογραφές, το δημοψήφισμα θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσα στο 2026, φέρνοντας τους πολίτες στο επίκεντρο μιας συζήτησης που υπερβαίνει τα φορολογικά όρια και αφορά το ίδιο το μοντέλο οικογένειας και εργασίας στην Ελβετία. Μέχρι τότε, η πολιτική αντιπαράθεση θα παραμείνει έντονη, με τους φιλελεύθερους να μιλούν για ένα βήμα ισότητας και προόδου και τους συντηρητικούς να καταγγέλλουν την αποδόμηση των παραδοσιακών αξιών.