Το 70% του εδάφους της ΕΕ δεν είναι… υγιές!

Χθες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την παρακολούθηση της υγείας του εδάφους των χωρών μελών της ΕΕ, διότι είναι πολύ «άρρωστο». Έβαλαν, δε, στόχο να το «θεραπεύσουν» στα επόμενα χρόνια. Είναι από αυτά τα χρονικά περιθώρια που προτιμά η ΕΕ να θέτει, ώστε όλα και όλοι να έχουν μπροστά τους έναν μεγάλο ορίζοντα, τόσο μεγάλο που να χάνεται το μάτι σου και να… ξεχνιέσαι. Σας θυμίζω ότι και στην ανακύκλωση είχε βάλει προθεσμίες μέχρι το 2030 και όλοι ξέρουμε πόσο (δεν) τα έχουμε καταφέρει.

Έρχονται κι άλλες… επιδοτήσεις

Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, τα κράτη μέλη θα πρέπει κάθε τόσο να αξιολογούν την κατάσταση χρησιμοποιώντας κοινούς δείκτες -σε συνάρτηση με τη φυσική, χημική και βιολογική πτυχή της υγείας για κάθε τύπο εδάφους- και με μια κοινή μεθοδολογία για τα σημεία δειγματοληψίας. Όσο για τα έξοδα  θα καλυφθούν από κοινοτικά κονδύλια, πιθανότατα από τα πρόστιμα που ήδη καταβάλλουν χώρες, όπως η Ελλάδα, λόγω των χωματερών κι άλλων επιβαρυντικών παραγόντων π.χ. φυτοφαρμάκων και τοξικών αποβλήτων. (Από τη μία θα τα δίνουν, από την άλλη θα τα παρακρατούν, οπότε σε δουλειά να βρισκόμαστε…)

Ευρωπαϊκό μητρώο μολυσμένων εκτάσεων

Η ρύθμιση ή οδηγία -θα δούμε πώς θα περάσει και πώς θα εφαρμοστεί στην πράξη- απαιτεί τα μέλη να καταρτίσουν δημόσιο κατάλογο δυνητικά μολυσμένων εδαφών  και να αντιμετωπίσουν μη αποδεκτούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Είπαμε  τοξικά και καρκινογόνα. Αν κρίνουμε από τον αριθμό των μολυσμένων σημείων που δόθηκαν στη δημοσιότητα -και ξεπερνούν τα 250.000- όσοι αναλάβουν την κατάρτιση αυτού του καταλόγου θα έχουν δουλειά για μια ζωή. Επίσης, σε λίγους μήνες θα πρέπει να συνταχθεί και ένας ακόμη κατάλογος επιτήρησης των αναδυόμενων ουσιών που θα μπορούσαν -σιγά μη θέλει και ερώτημα- να αποτελέσουν σημαντικό κίνδυνο όχι μόνο για το έδαφος και τη διατροφική αλυσίδα, αλλά και την υγεία των πολιτών.

Ούτε στις πόλεις, ούτε στα χωριά

Ύστερα από τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, οι χώρες της ΕΕ θα έχουν περιθώριο λίγα χρόνια να υλοποιήσουν τα συμφωνηθέντα και αν δεν το κάνουν, θα επιβληθούν, είπαμε, πρόστιμα. Εκτιμάται ότι 60% έως 70% των ευρωπαϊκών εδαφών είναι μη υγιή λόγω της αστικοποίησης, των χαμηλών ποσοστών ανακύκλωσης της γης, της εντατικοποίησης των γεωργικών πρακτικών και της κλιματικής αλλαγής.Τα δε πιο ύπουλα είναι τα τοξικά «ιχνοστοιχεία», όπως βαρέα μέταλλα (π.χ. μόλυβδος, αρσενικό), ορυκτέλαια και αιώνια χημικά (PFAS), που μένουν στο έδαφος για δεκαετίες, απειλώντας νερά, τροφικές αλυσίδες και ανθρώπινη υγεία με κόστος τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για την ΕΕ. Οι έρευνες και οι εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν, δείχνουν ότι η ρύπανση δεν κατανέμεται ομοιόμορφα. Χώρες με μεγάλο βιομηχανικό παρελθόν και αστική πίεση, όπως το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Γαλλία, εμφανίζουν τις υψηλότερες πυκνότητες μολυσμένων εδαφών.

Πώς θα καθαρίσουν τα εδάφη;

Στην κορυφή για συγκεκριμένους ρύπους, ξεχωρίζουν η Γερμανία, η Γαλλία και η Δανία, δηλαδή όπου υπάρχει βαριά βιομηχανία, πυρηνικά και ανεπτυγμένη γεωργία. Τα στοιχεία προκύπτουν από εθνικές εκθέσεις και ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων, που αποκαλύπτουν ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες αφήνουν πίσω «νεκρά» εδάφη. Η Πολωνία και η Ιταλία εμφανίζονται επίσης συχνά σε λίστες με υψηλά επίπεδα μη εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων και βαρέων μετάλλων, ενώ η Ισπανία και η Πορτογαλία παλεύουν με ιστορικές ρύπανσεις από μεταλλεία. Η Ελλάδα δεν βρίσκεται στην κορυφή της θλιβερής κατάταξης, αλλά ούτε και στη «ζώνη ασφαλείας». Σύμφωνα με ευρωπαϊκές αξιολογήσεις, τα ελληνικά εδάφη παρουσιάζουν συνολικά χαμηλή ως μέτρια ρύπανση. Ωστόσο, παλιές μεταλλευτικές περιοχές, βιομηχανικές ζώνες, χαλυβουργεία, υπολείμματα φυτοφαρμάκων υπενθυμίζουν ότι η χώρα μας υστερεί σε εθνική στρατηγική διαχείρισης και σε αυτόν τον τομέα.  Όσο για τις μεθόδους που θα εξαλείψουν την τοξική επιβάρυνση των εδαφών δεν έγινε συζήτηση παραπέμπτοντας το θέμα στις εθνικές στρατηγικές των χωρων μελων της ΕΕ, άσε που δεν επείγει, αφού ούτε η παρακολούθηση, ούτε η καταμέτρηση έχουν αρχίσει…

Τα έξυπνα σφουγγάρια θα μας σώσουν: https://www.theopinion.gr/north-stories/ta-exypna-sfoyggaria-kerdisan-to-nompel-chimeias-kai-o-planitis-mia-akomi-eykairia/

Πηγές:

• Συμβούλιο της ΕΕ: Έγκριση νέων κανόνων για υγιή εδάφη (29/9/2025): https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2025/09/29/council-adopts-new-rules-for-healthier-and-more-resilient-european-soils/
• Agriland: Έγκριση νόμου παρακολούθησης εδάφους από το ΕΚ (23/10/2025): https://www.agriland.ie/farming-news/parliament-adopts-new-soil-monitoring-law-with-better-support-for-farmers
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Υγεία εδάφους και κόστος ρύπανσης: https://environment.ec.europa.eu/topics/soil-health_eu
• Forever Pollution Project: Χαρτογράφηση PFAS (Γερμανία >1.500 σημεία): https://foreverpollution.eu/map/
• Le Monde: PFAS στη Γαλλία (~1.000 σημεία): https://www.lemonde.fr/en/les-decodeurs/article/2023/02/23/forever-pollution-explore-the-map-of-europe-s-pfas-contamination_6016905_8.html
• MDPI: Αξιολόγηση ρύπανσης εδάφους στην Ελλάδα: https://www.mdpi.com/2071-1050/13/4/2029
• Common Forum: Έλλειψη στρατηγικής για εδάφη στην Ελλάδα (2022): https://www.commonforum.eu/fileadmin/inhalte/commonforum/pdf/meetings/report_cf_meeting_athens_23_nov_2022_for_web.pd
• Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (EEA): Αριθμός μολυσμένων σημείων και PFAS: https://www.eea.europa.eu/en/analysis/publications/pfas-pollution-in-european-waters