Όταν τα πρωτόγονα ένστικτα καθορίζουν αγορές και συνήθειες στην ψηφιακή εποχή

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση συζητά το σκάνδαλο κινεζικής πλατφόρμας που κατηγορείται για πώληση παιδικών κούκλων σεξ (!) όπλων κι άλλων παράνομων και άθλιων προϊόντων. Σε λίγες ημέρες, θα συντάξει και ένα καταδικαστικό ψήφισμα ή και κάποιους ακόμη νόμους ελέγχου όσων επικίνδυνων και ανήθικων εισάγονται και διακινούνται στις χώρες μέλη της ΕΕ

Όμως ταυτόχρονα τα κοινοτικά όργανα θα πρέπει να ψάξουν και να αναδείξουν γιατί στον εικοστό πρώτο αιώνα, με τεχνητή νοημοσύνη και -υποτίθεται- παγκόσμια συνείδηση, οι άνθρωποι επιστρέφουμε σε πρωτόγονα, ζωώδη ένστικτα. Γιατί η επιθετικότητα και η αχαλίνωτη κατανάλωση φαίνεται να κερδίζουν συνεχώς έδαφος, όταν θεωρητικά η ανάπτυξη μας θα έπρεπε να μας έχει… απελευθερώσει από αυτά.

Αρπακτικά με τα… όλα μας

Οι ειδικοί επιστήμονες και οι έρευνες τους, υποστηρίζουν ότι η απάντηση βρίσκεται στη βιολογία μας. «Είμαστε ακόμα ζώα». Ο εγκέφαλός μας, διαμορφωμένος εκατομμύρια χρόνια πριν, λειτουργεί με μηχανισμούς επιβίωσης, πχ «μάχη ή φυγή», αναζήτηση πόρων, σχηματισμός φυλών, αναπαραγωγή. Αυτά τα ένστικτα δεν εξαφανίστηκαν με την εφεύρεση του τροχού, ούτε με το διαδίκτυο. Αντίθετα… προσαρμόζονται. Ο φόβος του αρπακτικού γίνεται φόβος αποκλεισμού από τα social media, η ανάγκη για τροφή μετατρέπεται σε υπερκατανάλωση junk food και fast fashion, η κυριαρχία στη φυλή γίνεται ανταγωνισμός για likes, εξουσία, χρήμα. Και όταν το σύστημα πιέζεται – όπως τώρα, με οικονομική αβεβαιότητα, κλιματική κρίση και τεχνολογική υπερφόρτωση – τα ένστικτα αρπάζουν το τιμόνι και μας οδηγούν κατευθείαν στο γκρεμό.

Αρχαία και άγρια ένστικτα

Η υπόθεση Shein είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μια πλατφόρμα που εκμεταλλεύεται το ένστικτο της “εύκολης λείας” (φθηνά ρούχα, άμεση παράδοση, ατέλειωτες προτάσεις κλπ) επιτρέπει ταυτόχρονα και παράλληλα την είσοδο προϊόντων για τα σκοτεινά μας ένστικτα. Σεξουαλική παρέκκλιση, βία, κυριαρχία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι “κούκλες σεξ με παιδικά χαρακτηριστικά” εμφανίστηκαν ακριβώς όταν η εταιρεία άνοιγε το πρώτο της φυσικό κατάστημα στο Παρίσι. Η ίδια η δομή του μοντέλου – γρήγορη παραγωγή, ελάχιστος έλεγχος, μέγιστος τζίρος – τροφοδοτεί το παλαιολιθικό ένστικτο της “αρπαγής” της “ευκαιρίας”, ενώ αφήνει κενά για εκμετάλλευση μέχρι εκεί που δεν πάει. Η κοινοτική νομοθεσία επιχειρεί με τη γνωστή γραφειοκρατία να βάλει φρένο, αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο τεχνικό, είναι πανανθρώπινο.

Το μυαλό μας δεν προλαβαίνει την “εξέλιξη”

Η επιστήμη το επιβεβαιώνει με σαφήνεια. Πρόσφατες μελέτες (βλ πηγές) δείχνουν ότι ζούμε σε μια εποχή «εξελικτικής αναντιστοιχίας». Ο εγκέφαλός μας δεν προλαβαίνει την ταχύτητα της αλλαγής. Η επιθετικότητα, ο φόβος της διαφορετικότητας κλπ είναι προεπιλεγμένες ρυθμίσεις. Ωστόσο, η ίδια η επιστήμη δίνει και την ελπίδα. Τα ένστικτα δεν είναι πεπρωμένο. Μπορούν να… αναπρογραμματιστούν. Η εκπαίδευση, η τέχνη, ακόμα και η τεχνολογία μπορούν να τα (ανα)κατευθύνουν. Το ένστικτο της συνεργασίας που μας έκανε να επιβιώσουμε ως είδος μπορεί να ενεργοποιηθεί και για καλό πχ για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Το ένστικτο της κυριαρχίας μπορεί να γίνει ηγεσία για μια δικαιότερη κοινωνία. Η ΕΕ, ζητώντας το λόγο από την κινεζική εταιρία έχει ταυτόχρονα την ευκαιρία να αναδείξει το ξεπερασμένο ανθρώπινο… λογισμικό. Η αναβάθμιση του, δεν θα γίνει αυτόματα, πρέπει να  εγκαταστήσουμε τη νέα έκδοση και να την εγκρίνουμε, έστω κι αν χαθούν άλλες εφαρμογές που στο φινάλε είναι  περιττές και αχρείαστες…

ΠΗΓΕΣ 

https://www.europarl.europa.eu/news/en/agenda/briefing/2025-11-12/5/shein-scandal-protecting-eu-consumers-from-illegal-products-online

https://www.europarl.europa.eu/news/en/agenda/briefing/2025-11-12 

https://www.reuters.com/business/retail-consumer/france-ramps-up-pressure-eu-investigate-shein-over-sex-dolls-weapons-2025-11-06/

https://www.euronews.com/my-europe/2025/11/06/eu-tech-commissioner-meets-french-ministers-over-shein-sex-doll-uproar 

https://www.theguardian.com/commentisfree/2025/nov/11/france-shein-fast-fashion-store-paris

https://www.reuters.com/business/retail-consumer/shein-store-opening-paris-draws-protesters-bargain-hunters-2025-11-05/

https://www.nytimes.com/2025/11/06/business/france-shein-sex-dolls.html 

https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/commission-requests-information-shein-illegal-products-and-its-recommender-system

https://www.europarl.europa.eu/news/en/agenda/briefing/2025-11-12/5/shein-scandal-protecting-eu-consumers-from-illegal-products-online 

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9634284/

https://www.sciencealert.com/evolutionary-mismatch-might-be-why-we-struggle-in-todays-world