Όταν τα κτίρια… νοιάζονται περισσότερο απ΄ό,τι η πολιτεία!
Δεν χρειάζεται να προσλάβεις προσωπικό, να εκπαιδεύσεις γιατρούς και αστυνομικούς, να διεκδικήσεις κονδύλια, να πιέσεις για περισσότερους ξενώνες ή αυστηρότερες ποινές, αρκεί να ανάψεις τα... χρωματιστά φώτα
Μελίνα Καραπαναγιωτίδου
Μέσα σε λίγα λεπτά το νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης έδειξε ότι «είναι στο πλευρό των γυναικών», πήρε τα likes, τις κοινοποιήσεις και το… ηθικό χειροκρότημα. Και τις επόμενες ημέρες, όλα θα συνεχιστούν όπως τα ξέρουμε…
Χθες το απόγευμα το κτίριο Διοίκησης του Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ “βάφτηκε” πορτοκαλί, μια όμορφη, φωτεινή, ευγενική και… ανέξοδη χειρονομία που έκανε τον γύρο των κοινωνικών δικτύων. Στο ίδιο νοσοκομείο, όπως και στα περισσότερα της χώρας, δεν υπάρχει ούτε ένας μόνιμος ψυχολόγος αποκλειστικά για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, δεν υπάρχει ξεχωριστός χώρος εξέτασης θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης ώστε να μην περιμένουν δίπλα σε όποιον άλλον, δεν υπάρχει πρωτόκολλο άμεσης συνεργασίας με τα συμβουλευτικά κέντρα της πόλης. Υπάρχει όμως πορτοκαλί φωτισμός. Υπάρχει και η… φωτογραφία κι όλα είναι εντάξει! Το φαινόμενο λέγεται virtue signaling* ή slacktivism* και σημαίνουν ότι δείχνουμε να νοιαζόμαστε χωρίς να πληρώνουμε το πραγματικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος.
Πάτησε το κουμπί…
Μια πράξη, στην καθαρή μορφή του, που κοστίζει ελάχιστα, λίγες λάμπες και μια ανακοίνωση αποδίδει μέγιστη ηθική ανταμοιβή. Δεν χρειάζεται να προσλάβεις προσωπικό, να εκπαιδεύσεις γιατρούς, να διεκδικήσεις κονδύλια, να πιέσεις την πολιτεία για περισσότερους ξενώνες ή αυστηρότερες ποινές. Αρκεί να πατήσεις το κουμπί, να ανάψεις τα φώτα και να εκδώσεις δελτίο τύπου ότι «επαναβεβαιώνεις τη δέσμευσή σου». Κάποτε οι συμβολικές πράξεις ήταν η αρχή. Σήμερα έχουν γίνει το τέλος. Έχουμε μάθει να αντικαθιστούμε την πολιτική βούληση με χρώματα και hashtags. Και όσο τα κτίρια φωτίζονται, τα θύματα συνεχίζουν να περιμένουν μήνες για μια θέση σε ξενώνα, να δίνουν καταθέσεις σε αστυνομικά τμήματα χωρίς εκπαιδευμένο προσωπικό, να ακούνε από δικαστές ότι «υπήρξε αμφίδρομη βία». Το πορτοκαλί χρώμα δεν τις προστατεύει. Δεν τις ακούει. Δεν τις σώζει. Το να ανάβεις το φως σε ένα κτίριο είναι το εύκολο. Το δύσκολο είναι να ανάβεις συνειδήσεις, να ανοίγεις θέσεις εργασίας, να γεμίζεις κονδύλια, να σπας πατριαρχικά αντανακλαστικά. Μέχρι τότε, ο πορτοκαλί φωτισμός δεν είναι ελπίδα, είναι άλλοθι.
Παρά τα… φώτα η βία αυξάνεται
Στην Ελλάδα του 2025, η ενδοοικογενειακή βία παραμένει ένα από τα πιο πιεστικά κοινωνικά ζητήματα, με στατιστικά που αποκαλύπτουν μια ανησυχητική αύξηση στις καταγγελίες παρά το συχνό φωτισμό σε κτίρια ή τοπόσημα πχ τον Λευκό Πύργο ή την Αψίδα του Γαλερίου, και τις ανάλογες χωρίς κόστος δράσεις. Σίγουρα ευαισθητοποιούνται και παίρνουν ένα θάρρος τα θύματα για να κάνουν καταγγελίες, όμως θα πρεπει να ευαισθητοποιηθεί και η πολιτεία για να διερευνά αυτές τις καταγγελίες και να διασφαλίζει τις ζωές των θυμάτων. Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους, μέσα στους πρώτους εννιά μήνες του χρόνου καταγράφηκαν πάνω από 17.000 περιστατικά, με πιθανότητα να ξεπεράσουν τις 18.000 μέχρι το τέλος, ενώ η τάση δείχνει σταθερή άνοδο –όπως η αύξηση κατά 34% από το 2021 στο 2022– και οι συλλήψεις έχουν φτάσει γύρω στις 13.000 φέτος, σημάδι ότι κάτι αρχίζει να γίνεται.
Προσωπικές μαρτυρίες με… κοινό
Ωστόσο, ακόμα και σε νοσηλευτικά ιδρύματα όπως το… πορτοκαλί Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ οι υποδομές για στήριξη θυμάτων υστερούν. Δεν υπάρχει μόνιμος ψυχολόγος αποκλειστικά για τέτοια περιστατικά, ούτε ειδικός χώρος εξέτασης για θύματα σεξουαλικής κακοποίησης ώστε να αποφεύγεται η έκθεσή τους σε κοινό περιβάλλον, και απουσιάζει ένα τυποποιημένο πρωτόκολλο για άμεση σύνδεση με τα κέντρα στήριξης της πόλης, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να παραπέμπονται συχνά αλλού με καθυστερήσεις. Αυτό αντανακλά μια ευρύτερη έλλειψη σε δομές φιλοξενίας, όπου λειτουργούν μόλις 20 ξενώνες σε όλη τη χώρα για γυναίκες που κινδυνεύουν, ενώ η σχετική σύμβαση για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, απαιτεί τουλάχιστον 40-50 για να καλύπτονται οι πραγματικές ανάγκες, αφήνοντας πολλά θύματα να περιμένουν μήνες για μια ασφαλή θέση, με τους προσωρινούς χώρους της αστυνομίας να προσφέρουν μόνο βραχυπρόθεσμη λύση. Παρόμοια κενά βλέπουμε και στα συμβουλευτικά κέντρα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, που αριθμούν 44 συνολικά– συμπεριλαμβανομένων και των δημοτικών– αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα υποστελέχωσης και περιορισμένης χρηματοδότησης, κάνοντας δύσκολο να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τις χιλιάδες καταγγελίες, ενώ βελτιώσεις όπως δωρεάν μετακινήσεις περιορίζονται σε πιλοτικά προγράμματα.
Περιπολιτικά που δεν είναι ταξί…
Στον τομέα της αστυνομίας, η εκπαίδευση προχωράει αλλά με αργούς ρυθμούς, όπως μάθαμε με σκληρό τρόπο πχ ότι δεν διαθέτει τα περιπολικά της σε γυναίκες που ζητούν προστασία από τους δολοφόνους τους. Τέλος, η απουσία ενός εθνικού μητρώου δραστών βίας, υπάρχει μόνο για ανηλίκους, όχι για ενήλικες, επιτρέπει σε κάποιους να επαναλαμβάνουν τα εγκλήματα χωρίς εντοπισμό, παρόλο που ο νέος νόμος του 2025 ενισχύει γενικά τα μέτρα προστασίας. Συνολικά, αυτά τα στοιχεία υπογραμμίζουν ότι ενώ οι φωτισμοί κτιρίων αυξάνονται η πραγματική αλλαγή απαιτεί περισσότερους πόρους και όχι μόνο… συμβολικές χειρονομίες.
‘Εκανες λάικ; Εντάξει τότε…
Virtue signaling* σημαίνει ότι δείχνω ότι είμαι καλός άνθρωπος χωρίς να κάνω κάτι ουσιαστικό πχ βάζω μαύρο τετραγωνάκι στο Instagram για το Black Lives Matter ή πορτοκαλί φίλτρο για τη βία κατά των γυναικών, για να με δουν οι άλλοι πόσο «ευαίσθητος» είμαι, αλλά μέχρι εκεί. Το δε Slacktivism* σημαίνει… τεμπέλικος ακτιβισμός, δηλαδή κάνω το ελάχιστο δυνατό για να νιώθω και να πω ότι βοήθησα, Like, share, retweet, αλλαγή χρώματος προφίλ… φωταγώγηση κτιρίου. Κοστίζει 5 δευτερόλεπτα, μηδέν λεφτά, μηδέν κόπο και μετά συνεχίζω κανονικά τη μέρα μου με την πεποίθηση για να μην πω τη βεβαιότητα “Κοίτα πόσο ηθικός/η είμαι” έκανα το χρέος μου, με ένα κλικ…