“Ο καιρός έχει γυρίσματα” και εμείς δεν έχουμε… αντιπλημμυρικά έργα

Οι κακοκαιρίες και οι πλημμύρες τα τελευταία χρόνια μας έχουν αφήσει σημάδια που δύσκολα σβήνουν, κοστίζοντας ανθρώπινες ζωές, τεράστιες υλικές ζημιές και μια συνεχή αίσθηση ανασφάλειας. Περιοχές όπως η Θεσσαλία, που καταστράφηκε από τον Daniel τον Σεπτέμβριο του 2023, η Αττική, που επλήγη από τον Elena τον Δεκέμβριο του 2024, η Εύβοια, που ακόμα παλεύει με τις συνέπειες παλαιότερων πλημμυρών, αλλά και περιοχές όπως η Κρήτη, η Ρόδος και η Δυτική Ελλάδα, δείχνουν πόσο ευάλωτοι είμαστε απέναντι στην κλιματική αλλαγή.

Ξεπεράσαμε το μέσο όρο

Οι επιστήμονες, ύστερα από πρόσφατες μελέτες, επιβεβαιώνουν ότι η κατάσταση χειροτερεύει και ότι οι κακοκαιρίες, ειδικά τους χειμερινούς μήνες, θα γίνουν πιο συχνές και πιο έντονες στο μέλλον. Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, σε έκθεσή του τον Ιανουάριο του 2025, κατέγραψε 31 σημαντικά καιρικά φαινόμενα το 2024, αριθμός που ξεπερνά τον μέσο όρο των 25 ετησίως. Αυτά τα φαινόμενα περιλαμβάνουν καταιγίδες και πλημμύρες που έπληξαν όλη τη χώρα, από τη Μακεδονία μέχρι την Πελοπόννησο. Στη Θεσσαλία, ο Daniel πλημμύρισε 1.150 τετραγωνικά χιλιόμετρα, καταστρέφοντας το 20% των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας, με τις ζημιές να υπολογίζονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Στην Αττική, ο Elena, σύμφωνα με το Εθνικό Μετεωρολογικό Κέντρο, προκάλεσε χάος με βροχές που ήταν 30% πιο έντονες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, καταστρέφοντας σπίτια, δρόμους και μικρές επιχειρήσεις. Οι συνολικές οικονομικές απώλειες από πλημμύρες στην Ελλάδα ξεπερνούν το… 1 δισ. ευρώ κάθε χρόνο.

Η Ευρώπη δεν τα πάει καλύτερα

Το Copernicus Climate Change Service, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Wageningen της Ολλανδίας, ανέφερε τον Απρίλιο του 2025 ότι το 2024 ήταν η χειρότερη χρονιά για πλημμύρες από το 2013, με 335 νεκρούς και 413.000 πληγέντες σε όλη την ήπειρο. Ο Boris, τον Σεπτέμβριο του 2024, έπληξε χώρες όπως η Πολωνία, η Τσεχία και η Αυστρία, αλλά επηρέασε και την Ελλάδα με παρόμοια καιρικά μοτίβα, όπως βαριές βροχές και ισχυρούς ανέμους. Έρευνα του World Weather Attribution, με τη συμμετοχή του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και του Imperial College London, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή έκανε τις βροχές του Boris 10-20% πιο έντονες, επηρεάζοντας πάνω από 2 εκατομμύρια ανθρώπους στην κεντρική Ευρώπη. Η θέρμανση της Μεσογείου, που καταγράφηκε σε μελέτη του Πανεπιστημίου του Πότσνταμ τον Οκτώβριο του 2024, αυξάνει την υγρασία στην ατμόσφαιρα, οδηγώντας σε πιο δυνατές καταιγίδες, κάτι που επηρεάζει άμεσα και την Ελλάδα.

Χαρτογράφηση κινδύνων

Το Πανεπιστήμιο Πατρών, χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές ραδιοκυματικής απεικόνισης (SAR), χαρτογράφησε τις πλημμυρισμένες περιοχές της Θεσσαλίας, δείχνοντας ότι οι ζημιές σε αγροτικές εκτάσεις ήταν τεράστιες, με πολλούς αγρότες να χάνουν το εισόδημά τους. Παράλληλα, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ, σε μελέτη του Ιουνίου 2025, προειδοποιεί ότι οι πλημμύρες αυξάνουν τα κουνούπια κατά 50%, φέρνοντας κινδύνους για την εξάπλωση ασθενειών όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου, ακόμα και τους… χειμερινούς μήνες. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ζεστοί χειμώνες, όπως αυτός του 2024 που είχε θερμοκρασίες 2 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο, ευνοούν τέτοιες επιδημίες. Το Εθνικό Μετεωρολογικό Κέντρο προβλέπει ότι οι βροχοπτώσεις θα αυξηθούν κατά 10-15% μέχρι το 2030, ενώ μελέτη του Αυγούστου 2024, αναφέρει ότι οι πλημμυρισμένες περιοχές στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έχουν αυξηθεί κατά 15% από το 1950.

Ξυπόλητοι στα ρέματα

Οι κακοκαιρίες δεν είναι πια απλά καιρικά φαινόμενα, αλλά ένας συνεχής κίνδυνος. Οι χειμώνες γίνονται πιο απρόβλεπτοι, με ζεστές μέρες να εναλλάσσονται με ξαφνικές καταιγίδες. Η Ελλάδα, με τα πολλά ποτάμια, τις εκτεθειμένες ακτές και τις πόλεις με κακές αποχετεύσεις, είναι σε μειονεκτική θέση. Η έλλειψη σύγχρονων αντιπλημμυρικών έργων επιδεινώνει την κατάσταση, όπως και η καταστροφή φυσικών περιοχών, όπως οι υγρότοποι, που θα μπορούσαν να απορροφήσουν νερό. Οι επιστήμονες προτείνουν λύσεις όπως καλύτερα συστήματα προειδοποίησης αλλά και έργα υποδομής, όπως καλύτερα αποχετευτικά συστήματα και προστασία των υγροτόπων. Ολες οι έρευνες δείχνουν ότι η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί για πιο δύσκολες συνθήκες. Οι καύσωνες, όπως οι ακραίες θερμοκρασίες των 44,5°C το καλοκαίρι του 2024, συνδυάζονται με βροχές που έρχονται ξαφνικά και κατακλύζουν τα πάντα. Αν δεν δράσουμε τώρα, οι πλημμύρες και οι κακοκαιρίες θα συνεχίσουν να μας στοιχίζουν όλο και περισσότερο, όχι μόνο σε χρήματα, αλλά και σε ζωές…

Πηγές

Long-Term Statistical Analysis of Severe Weather and Climate Events in Greece (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Βιώσιμης Ανάπτυξης, δημοσιευμένο στο Atmosphere, MDPI, 18 Ιανουαρίου 2025)

Meteo.gr: 2024 recorded Greece’s warmest summer and winter (Εθνικό Μετεωρολογικό Κέντρο / meteo.gr, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ιανουάριος 2025)

Storm Daniel flood impact in Greece in 2023: mapping crop and livestock exposure from synthetic-aperture radar (SAR) (Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με ΕΜΚ, δημοσιευμένο στο Natural Hazards and Earth System Sciences, NHESS, Copernicus, 15 Ιουλίου 2024)

Post-Analysis of Daniel Extreme Flood Event in Thessaly, Central Greece (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σε συνεργασία με Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, δημοσιευμένο στο Water, MDPI, 28 Μαρτίου 2024)

Extreme flood and WNV transmission in Thessaly, Greece, 2023 (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιατρικής, σε συνεργασία με ΕΟΔΥ, δημοσιευμένο στο Scientific Reports, Nature, 30 Ιουνίου 2025)

Storm Elena causes severe flooding in Attica, Greece (Εθνικό Μετεωρολογικό Κέντρο, EMY, σε συνεργασία με meteo.gr, 28 Δεκεμβρίου 2024

European State of the Climate 2024 (ESOTC) (Copernicus Climate Change Service, σε συνεργασία με WMO και Πανεπιστήμιο Wageningen, Ολλανδία, Απρίλιος 2025

Climate change and high exposure increased costs from flooding in Central Europe (World Weather Attribution, σε συνεργασία με Πανεπιστήμιο Κοπεγχάγης και Imperial College London, Σεπτέμβριος 2024

FAQ on the Floods in Central Europe in September 2024 (GFZ German Research Centre for Geosciences, Πανεπιστήμιο Πότσνταμ, Οκτώβριος 2024)

High resolution projections for extreme temperatures and precipitation over Greece (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και Πανεπιστήμια, δημοσιευμένο στο Climate Dynamics, Springer, 2022-2024 ενημέρωση)