Η ΕΕ έχασε το… παιχνίδι;

Η Oύρσουλα φον ντερ Λάιεν* θέλει να μείνει στην ιστορία ως η πρόεδρος που έκανε την ΕΕ «ανεξάρτητη», μα η αγωνία της να ισορροπήσει ανάμεσα σε διαιρεμένα κράτη-μέλη και έναν κόσμο που φλέγεται την αφήνει… εκτεθειμένη.

Κάτω από το βάρος ενός ταραγμένου κόσμου και μιας Ευρώπης που “βράζει” από κοινωνική δυσαρέσκεια, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανέβηκε χθες στο βήμα του Ευρωκοινοβουλίου  για να εκφωνήσει την ετήσια ομιλία της, δηλαδή έκανε κάτι σαν απολογισμό παρελθόντος εκτιμώντας ταυτόχρονα το μέλλον μας και το μέλλον… της.

Σε αυτά που δεν έδωσε ιδιαίτερο βάρος

Η ατμόσφαιρα ήταν γεμάτη ένταση, ακούγονταν φωνές από ακροδεξιούς να γιουχάρουν και φαίνονταν το μισό ημικύκλιο ντυμένο στα κόκκινα για τη Γάζα, αντικατοπτρίζοντας μια γηραιά ήπειρο που παλεύει με τον… εαυτό της. Η στεγαστική κρίση στραγγαλίζει νέους σε Ισπανία και Ελλάδα, το κόστος ζωής εκτοξεύεται, η ανεργία αγγίζει διψήφια ποσοστά σε χώρες του Νότου και η ακροδεξιά καραδοκεί, τροφοδοτούμενη από την οργή για την ανισότητα και τη μετανάστευση ήταν τα θέματα που δεν άγγιξε πολυ.

“Ξέρει από μπάλα”

Η Γερμανίδα πολιτικός υποσχέθηκε μέτρα κατά της φτώχειας και της στεγαστικής κρίσης, νέους κανόνες για το οργανωμένο έγκλημα και τη διακίνηση μεταναστών, μα οι υποσχέσεις ήταν χωρίς σαφή χρονοδιαγράμματα. Το Politico, με μια δόση ειρωνείας, την κατηγόρησε ότι πετάει την μπάλα στην εξέδρα, αποφεύγοντας το καυτό ζήτημα της δημογραφικής κρίσης, που απειλεί την Ευρώπη και κυρίως την Ελλάδα με γήρανση και συρρίκνωση. Αφησε στην άκρη κι άλλα θέματα που ζητούν επειγόντως λύσεις.

Κι αυτά χαμηλά στην ατζέντα

Η ψηφιακή μετάβαση, κρίσιμη για να κρατήσει την Ευρώπη στο παιχνίδι της τεχνολογίας, είχε από την πρόεδρο μόνο μια φευγαλέα αναφορά, με το «Ψηφιακό Πακέτο 2030» και την ιδέα ενός ευρωπαϊκού «cloud» να ακούγονται σαν μακρινά όνειρα, ενώ η ΕΕ μένει πίσω, με μόλις 12% των παγκόσμιων πατεντών τεχνητής νοημοσύνης, όπως σημειώνει το Euronews. Η ενεργειακή ασφάλεια, με το κόστος ενέργειας να πνίγει τη βιομηχανία και την αποδέσμευση από το ρωσικό φυσικό αέριο να κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη, περιορίστηκε σε γενικόλογες υποσχέσεις για υδρογόνο και συνεργασία με… Κατάρ και Νορβηγία.

Ένα… βότσαλο στη λίμνη

Η μετανάστευση αντιμετωπίστηκε με μισόλογα για συνεργασία με τρίτες χώρες, χωρίς να αγγίξει το πώς η ΕΕ θα διαχειριστεί τις ροές ή την οργή των πολιτών. Ακόμα και η επέκταση της ΕΕ, με την Ουκρανία και τα Δυτικά Βαλκάνια να χτυπούν την πόρτα, έμεινε σε ευχολόγια για «την επόμενη επανένωση», χωρίς χειροπιαστά βήματα. Η πρόταση για κατάργηση της ομοφωνίας στην εξωτερική πολιτική, που θα μπορούσε να ξεκλειδώσει την ΕΕ από το βέτο της Ουγγαρίας, πνίγηκε σε αόριστες διατυπώσεις, με το Reuters να σχολιάζει ότι η προεδρος «φοβάται να ταράξει τα νερά».

Ο,τι μπορεί ή ό,τι θέλουν;

Στο γεωπολιτικό σκάκι, η Ευρώπη μοιάζει σαν παίκτης που κρατά ισχυρά πιόνια, μα διστάζει να τα κουνήσει. Η φον ντερ Λάιεν έδωσε το στίγμα της,  η Ρωσία του Πούτιν παραμένει ο υπ’ αριθμόν ένα αντίπαλος, με την εισβολή drones στην Πολωνία να πυροδοτεί συναγερμό και το προτεινόμενο «δάνειο αποζημιώσεων» από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία να φαντάζει σαν κίνηση αντίστασης, αν και η νομική πολυπλοκότητα το κρατά στα χαρτιά. Το 19ο  πακέτο κυρώσεων, με στόχο τον «σκιώδη» στόλο τάνκερ και τρίτες χώρες που βοηθούν τη Μόσχα, δείχνει αποφασιστικότητα, μα η ΕΕ παραμένει εξαρτημένη από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ για την άμυνά της, ειδικά με τον Τραμπ να απειλεί να αποδυναμώσει τη συμμαχία.

Μετράμε τρύπες

Η εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, που η φον ντερ Λάιεν υπερασπίστηκε ως «ασπίδα» ενάντια σε δασμούς 15%, προκάλεσε θύελλα, με Σοσιαλιστές και ακροδεξιούς να την κατηγορούν για «υποταγή» στον Τραμπ – ειδικά μετά τις φωτογραφίες από γήπεδα γκολφ. Στη Μέση Ανατολή, η σκληρή στάση της για τη Γάζα, με μερική αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης με το Ισραήλ και κυρώσεις κατά «εξτρεμιστών» υπουργών, ήταν μια έκπληξη, μα η αποφυγή του όρου «γενοκτονία» και οι διαιρέσεις -Ισπανία και Ιρλανδία υπέρ, Γερμανία και Ουγγαρία κατά- δείχνουν ότι η ΕΕ δυσκολεύεται να μιλήσει με μία φωνή.

Αυτή και οι άλλοι

Η στρατηγική για την Κίνα, με έρευνες για επιδοτήσεις σε ηλεκτρικά οχήματα, κρύβει τον φόβο αντιποίνων από το Πεκίνο, που κρατά την ΕΕ όμηρο με τις πρώτες ύλες. Και πίσω από τις μεγαλοστομίες, κρύβεται η προσωπική αγωνία να εδραιωθεί. Μετά το «δύσκολο καλοκαίρι» του 2025, με την κρίση εμπιστοσύνης τον Ιούλιο και τις κατηγορίες για «σιωπή» στη Γάζα, η πρόεδρος της Επιτροπής παίζει το τελευταίο της χαρτί. Η ομιλία, γεμάτη φιλόδοξες προτάσεις  ήταν μια προσπάθεια να κρατήσει τη συμμαχία της με το ΕΛΚ, τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους, ενώ αποκρούει την ακροδεξιά που δυναμώνει μετά τις εκλογές του 2024.

Δεν ξέρει καλά τα βήματα

Το Euronews την περιγράφει ως «μαχήτρια σε τεντωμένο σχοινί», που χρησιμοποιεί εξωτερικές κρίσεις για να αποσπάσει την προσοχή από τις εσωτερικές ρωγμές. Η στροφή της προς την κεντροαριστερά, με κοινωνικές υποσχέσεις, και η ήπια γλώσσα για τη μετανάστευση, δείχνουν φόβο για μια πιθανή ακόμη κρίση εμπιστοσύνης σε βάρος της. Η φον ντερ Λάιεν θέλει να μείνει στην ιστορία ως η πρόεδρος που έκανε την ΕΕ «ανεξάρτητη», μα η αγωνία της να ισορροπήσει ανάμεσα σε διαιρεμένα κράτη-μέλη και έναν κόσμο που φλέγεται την αφήνει εκτεθειμένη. Η Ευρώπη δεν έχει χάσει ακόμη το παιχνίδι, μα ο ρυθμός της μοιάζει αργός από τον χορό των υπερδυνάμεων και όλων των άλλων…

@karapanagiotidu 

*Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θέση που κατέχει από το 2019. Είναι Γερμανίδα πολιτικός, μέλος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU). Πριν, ήταν Υπουργός Άμυνας της Γερμανίας και έχει υπηρετήσει σε άλλα υπουργικά πόστα, όπως Οικογενειακών Υποθέσεων και Εργασίας.