«Δεν υπήρξαν αποτελέσματα. Α…γνωστος»

Στην ταράτσα της πολυκατοικίας της οδού Μπουμπουλίνας 18, εκεί όπου ο αέρας μπλεκόταν με τον ήχο μιας μοτοσικλέτας χωρίς εξάτμιση, με ένα αδιάκοπο βουητό που έπνιγε τις κραυγές, η ζωή σταματούσε απότομα. Ήταν το 1967, η χούντα των συνταγματαρχών είχε μόλις ρίξει τη χώρα σε μια νύχτα σιωπής και εκείνο το κτίσμα, αποκομμένο από τον κόσμο με πρόσβαση μόνο από το κλιμακοστάσιο, γινόταν ο κολασμός δεκάδων αγωνιστών. Ανέβαινες με τα πόδια, δέσμιος και τυφλός, αλλά κατέβαινες τυλιγμένος σε κουβέρτα.

Κοντά αλλά τόσο… απόμακρα

Η απόσταση από τις γειτονικές πολυκατοικίες ήταν ελάχιστη, αρκετή για να ακούσεις τα πάντα ή μήπως όχι; «Αλήθεια, δεν άκουγε κανείς;» αναρωτιέται ακόμα ο Αγάπιος Σαχίνης, εκείνος ο νεαρός που βρέθηκε εκεί, μετρώντας χτύπους και αίμα, όπως ακριβώς περιγράφει ο Μίκης Θεοδωράκης στο τραγούδι του: «τακ τακ εσύ, τακ τακ εγώ». Αυτό το μέρος, που ο Θεοδωράκης βάφτισε «Σφαγείο», γίνεται τώρα, σχεδόν εξήντα χρόνια μετά, το κέντρο ενός καλλιτεχνικού λευκώματος που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2025 από τις εκδόσεις Ianos, σε περιορισμένη σειρά 1.000 αντιτύπων πάνω σε χαρτί ακουαρέλας 240 γραμμαρίων.

Σκοτεινές αναμνήσεις με κάρβουνο, όπως τις πρέπουν

Ο Αγάπιος Σαχίνης, γεννημένος την Πρωτομαγιά του 1947 στα προσφυγικά παραπήγματα της Κάτω Τούμπας στη Θεσσαλονίκη, από γονείς πρόσφυγες που κουβαλούσαν τις πληγές του πολέμου και της Μικρασιατικής Καταστροφής, μετατρέπει την προσωπική του οδύσσεια σε δεκατρία σχέδια με κάρβουνο και μολύβι, διαστάσεων 29,7 x 42 εκατοστών, όπου ο πόνος αποτυπώνεται όχι με ωμό ρεαλισμό, αλλά με αλληγορικές σκιές. Σώματα στριφογυριστά, τοίχοι που στάζουν σιωπή, και ένας ουρανός βαμμένος κόκκινο θυμάρι. Τα έργα, φιλοτεχνημένα από τον ίδιο, συνοδεύονται από σύντομες λεζάντες «Δέσμευση», «Ανέβασμα», «Κατέβασμα» που λειτουργούν σαν ψίθυροι από το παρελθόν, ενώ δύο σελίδες αφιερώνονται σε γράμματα του θείου του, Μήτσου Σαχίνη, γραμμένα από φυλακές και εξορίες, αποκαλύπτοντας μια οικογενειακή αλυσίδα αντίστασης που ξεκινά από τα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου και φτάνει στην άνοιξη της χούντας.

“Βουβές πληγές”

Ο Σαχίνης, που στα είκοσι του βρέθηκε να μετράει όχι μόνο χρόνια αλλά και ρωγμές στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δεν επιδίωξε ποτέ τον τίτλο του ήρωα. Στο κείμενό του, αποφεύγει τα ονόματα των βασανιστών διότι όπως γράφει «δεν θέλω να βρωμίσω αυτή την προσπάθεια», εστιάζοντας στο ρεπερτόριο της φρίκης. Η φάλαγγα με ή χωρίς παπούτσια, το ηλεκτροσόκ, ο «καθρέφτης» όπου σε ανάγκαζαν να αντικρίζεις το είδωλό σου σπασμένο, ο «καταρράκτης» των εικονικών εκτελέσεων, και το «άγιο δισκοπότηρο» του χτυπήματος με κάλτσα γεμάτη άμμο, που άφηνε το σώμα ανέγγιχτο εξωτερικά αλλά κατέστρεφε από μέσα. «Εδώ όλοι σπάνε», ήταν το σύνθημά τους, και ο Σαχίνης, μετά από δύο αιμοπτύσεις, εξετάστηκε από στρατιωτικούς γιατρούς που δεν βρήκαν ίχνος απόδειξης.

Η βία είναι επιλογή, να ξες

Η εκπαίδευσή τους ήταν άριστη, η μηχανή καλοκουρδισμένη, αδιάφορη για τη ζωή που έσβηνε πίσω από τους τοίχους. Και όμως, μέσα από αυτή την καταγραφή, αναδύεται μια βουβή γλώσσα αλληλεγγύης «Πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα ’μαστε παρέα», όπως λέει ο Θεοδωράκης στους στίχους που κλείνουν το βιβλίο, από τον κύκλο «Τα τραγούδια του Αντρέα». Η έκδοση, με σχεδιασμό της Ξένιας Αποστολίδου και επιμέλεια της Νατάσας Κάντζα, ανοίγει με μια παιδική φωνή «Χαίρεται! Με λένε Αγάπη» που καλεί μικρούς και μεγάλους σε έναν κόσμο που «δεν πρέπει να αγαπάτε», υπενθυμίζοντας ότι η βία δεν είναι μοίρα αλλά επιλογή. QR codes σκορπισμένα στις σελίδες οδηγούν σε βιντεοσκοπημένο υλικό στον ιστότοπο του Ianos, ενισχύοντας την κατανόηση πέρα από το χαρτί.

Βρωμάει, δεν μυρίζει…

Ο καλλιτέχνης μεγάλωσε ανάμεσα σε πρόσφυγες και αγώνες, έγινε αυτοδιοικητικός με χιλιόμετρα εμπειρίας, υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, σύμβουλος, αντίπαλος σε πολιτικές μάχες, και τώρα, στα 78 του, κλείνει το καπάκι ενός φρεατιου που μυρίζει ακόμα. Το βιογραφικό του στο οπισθόφυλλο είναι χιουμοριστικό «Δεν υπήρξαν αποτελέσματα. Α…γνωστος». Η παρουσίαση αυτού του έργου είναι και μια γέφυρα μνήμης θα γίνει το Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2025, στις 12 το μεσημέρι, στον Παιδικό Ianos (Γρηγορίου Παλαμά 3 & Τσιμισκή). Θα μιλήσουν ο Ξενής Σαχίνης, χαράκτης και διδάκτορας της Σχολής Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης, ο δημοσιογράφος Νίκος Μπογιόπουλος, ο καθηγητής και πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης Γιώργος Λυσαρίδης, ο Μεγαλέξανδρος του ΠΑΟΚ Γιώργος Κούδας, ο δημοσιογράφος Γιώργος Λογοθέτης, και ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

Σε μια εποχή όπου η λήθη απλώνει πάλι τα… πέταλά της, το «Σφαγείο» και ο Αγάπιος Σαχίνης ρωτάνε ψιθυριστά, “θα ακούσουμε αυτή τη φορά”;