Χέρια και δάκτυλα στη… θέση τους με τη βοήθεια «διαστημικού» μικροσκόπιου

Η πρωτοβουλία ανήκει στον διευθυντή της κλινικής, καθηγητή Ορθοπαιδικής του ΑΠΘ, Παναγιώτη Γκιβίση, ο οποίος, πριν από έναν χρόνο, είδε το υπερμικροσκόπιο σε συνέδριο στο Μιλάνο και αποφάσισε να το φέρει στη Θεσσαλονίκη…

Ένας εργάτης σε εργοστάσιο χάνει τον αντίχειρά του από ένα ατύχημα με μηχάνημα. Μια νεαρή πιανίστρια υφίσταται σοβαρό τραυματισμό στον καρπό, με νεύρα και αγγεία κομμένα. Ένας ηλικιωμένος με όγκο στο χέρι κινδυνεύει να χάσει τη λειτουργικότητα του. Αυτά τα περιστατικά, που απαιτούν χειρουργική ακρίβεια σε επίπεδο χιλιοστών, είναι μόνο μερικά από τα βαριά και πολύπλοκα που αντιμετωπίζουν οι χειρουργοί χεριού. Πλέον, στην Α’ Ορθοπαιδική Κλινική του AΠΘ στο  νοσοκομείο Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη, αυτές οι επεμβάσεις γίνονται εφικτές με πρωτοφανή ακρίβεια, χάρη σε ένα υπερσύγχρονο μικροσκόπιο που φέρνει την τεχνολογία της αεροδιαστημικής στην ιατρική.

Από τη θεωρία στην πράξη

Αυτό το μικροσκόπιο, το πρώτο του είδους του σε δημόσιο νοσοκομείο στην Ελλάδα και μόλις το 16ο στην Ευρώπη, αποκτήθηκε πριν από λίγες ημέρες με κόστος 625.000 ευρώ, αγορά που εντάχθηκε στο έργο «Στρατηγική Αριστείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης», χρηματοδοτούμενο από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού μέσω κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU. Η πρωτοβουλία ανήκει στον διευθυντή της κλινικής, καθηγητή Ορθοπαιδικής του ΑΠΘ, Παναγιώτη Γκιβίση, ο οποίος, πριν από έναν χρόνο, είδε το υπερμικροσκόπιο σε συνέδριο στο Μιλάνο και αποφάσισε να το φέρει στη Θεσσαλονίκη. Με την υποστήριξη του ΑΠΘ και τη συνεργασία μιας διεπιστημονικής ομάδας που συνέταξε την πρόταση προς το ΕΛΚΕ του ΑΠΘ και κατέγραψε την ανάγκη για εξειδικευμένες επεμβάσεις το όραμά του έγινε πραγματικότητα.

Το θαύμα της επιστήμης και της τεχνολογίας

Το υπερμικροσκόπιο, ιαπωνικής κατασκευής, διαθέτει δυνατότητα μεγέθυνσης έως και 77 φορές, μαζί με απεικονιστικά συστήματα υψηλής ανάλυσης 4K. Αυτή η τεχνολογία, που έχει τις ρίζες της στην αεροδιαστημική, επιτρέπει στους χειρουργούς να βλέπουν τα ευγενή στοιχεία του χεριού (νεύρα, τένοντες και κυρίως τα αγγεία –λεπτότερα σε κάποιες περιπτώσεις και από τρίχα μαλλιών) με απόλυτη καθαρότητα. Σε επεμβάσεις όπως η επανασυγκόλληση αντίχειρα, όπου η ακρίβεια στη συρραφή μικροσκοπικών αγγείων είναι κρίσιμη για την επαναιμάτωση και τη λειτουργικότητα του δακτύλου, το μηχάνημα κάνει τη διαφορά. Χωρίς αυτό, ακόμα και η πιο έμπειρη χειρουργική τεχνική μπορεί να μην επαρκεί για να αποφευχθούν επιπλοκές, όπως η απόφραξη αγγείων.

Νέες προοπτικές

Πέρα από τις επανασυγκολλήσεις, το μικροσκόπιο ανοίγει νέους ορίζοντες σε επεμβάσεις όπως η αφαίρεση όγκων στο χέρι, η αποκατάσταση κακώσεων τενόντων ή η δημιουργία ελεύθερων κρημνών σε συνεργασία με πλαστικούς χειρουργούς. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις όπου ένας όγκος πρέπει να αφαιρεθεί χωρίς να καταστραφούν τα γειτονικά νεύρα ή αγγεία, η μεγέθυνση και η ευκρίνεια του μικροσκοπίου επιτρέπουν στον χειρουργό να κινείται με απόλυτη ακρίβεια, μειώνοντας τον κίνδυνο επιπλοκών (δημιουργία νευρωμάτων, συμφύσεων κλπ). Επιπλέον, σε τραυματισμούς που αφήνουν το χέρι δυσλειτουργικό, όπως κατάγματα ή κοψίματα που επηρεάζουν πολλαπλούς ιστούς,το υπερμικροσκόπιο επιταχύνει τη χειρουργική επέμβαση και βελτιώνει το αποτέλεσμα, μειώνοντας τον χρόνο αποκατάστασης. Η απόκτηση αυτού του «διαστημικού» μικροσκοπίου, όπως το χαρακτήρισε ο πρύτανης του ΑΠΘ, Νίκος Αναστασιάδης, δεν είναι μόνο μια τεχνολογική αναβάθμιση. Ενισχύει τη δημιουργία ενός εξειδικευμένου Τμήματος Χειρός στην κλινική, που αναμένεται να λειτουργήσει πλήρως έως το Πάσχα του 2026 σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης. Το τμήμα θα εφημερεύει καλύπτοντας επείγοντα περιστατικά και εκπαιδεύοντας νέους χειρουργούς στην υψηλής εξειδίκευσης χειρουργική του χεριού. Ήδη, στη κλινική έχει προσληφθεί εδώ και ενάμιση χρόνο,  με πρωτοβουλία του καθηγητού ορθοπαιδικής, διευθυντή της Α ΄Ορθοπαιδικής Κλινικής του ΑΠΘ και προέδρου του Επιστημονικού συμβουλίου του Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΛΥ Παναγιώτη Γκιβίση και διαδικασίες μέσω του Πανεπιστημίου, η πλαστικός χειρουργός κ. Ε. Καραγέργου, με εξιδείκευση στην χειρουργική του χεριού, προάγοντας την διεπιστημονική συνεργασία και την ορθοπλαστική προσέγγιση που συνδυάζει τις αρχές της ορθοπαιδικής και της πλαστικής χειρουργικής για την επίτευξη βέλτιστων αποτελεσμάτων στις κακώσεις και παθήσεις του χεριού.

Δεν είναι επιστημονική φαντασία

Αυτό το μικροσκόπιο δεν είναι απλώς ένα εργαλείο. Είναι ένας καταλύτης που φέρνει την ιατρική ακριβείας στη Θεσσαλονίκη, δίνοντας ελπίδα σε ασθενείς με σοβαρές κακώσεις ή παθήσεις χεριού. Από τον αντίχειρα που επαναφέρει τη λειτουργικότητα ενός χεριού μέχρι την αποκατάσταση ενός τραυματισμού που επιτρέπει σε κάποιον να επιστρέψει στη δουλειά ή το πάθος του, το μηχάνημα αυτό ανοίγει δρόμους για επεμβάσεις που μοιάζουν να ανήκουν στη σφαίρα της… επιστημονικής φαντασίας. Με την τεχνολογία της αεροδιαστημικής στην υπηρεσία της ιατρικής, η Α’ Ορθοπαιδική Κλινική ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπανικολάου, θέτει νέα πρότυπα, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Ευρώπη.

Παγκοσμια κέντρα παρομοιων επεμβάσεων

Οι μικροχειρουργικές επεμβάσεις χεριού, όπως επανασυγκολλήσεις δακτύλων, αποκατάσταση νεύρων, αγγείων και μαλακών ιστών, καθώς και μεταμοσχεύσεις ελεύθερων κρημνών, πραγματοποιούνται σε εξειδικευμένα κέντρα παγκοσμίως, κυρίως σε πανεπιστημιακά νοσοκομεία και ινστιτούτα με προηγμένες υποδομές. Οι επεμβάσεις αυτές απαιτούν υπερσύγχρονα χειρουργικά μικροσκόπια και εξειδικευμένα εργαλεία, καθώς και χειρουργούς με εκπαίδευση στη μικροχειρουργική. Μεταξύ άλλων κέντρα μικροχειρουργικής διεθνώς βρίσκονται στις ΗΠΑ (βκChristine M. Kleinert Institute for Hand and Microsurgery (Louisville, Kentucky) Το συγκεκριμένο ινστιτούτο έχει συνεισφέρει σημαντικά στην εκπαίδευση χειρουργών και στην έρευνα, με μελέτες όπως του Cho et al. (2018) να περιγράφουν τεχνικές επανασυγκόλλησης και μεταφοράς… ιστών. Επίσης η Mayo Clinic (Rochester, Minnesota) Το τμήμα πλαστικής και επανορθωτικής χειρουργικής της Mayo Clinic είναι γνωστό για επεμβάσεις όπως επανασυγκολλήσεις, μεταμοσχεύσεις κρημνών και αποκατάσταση νευρικών βλαβών. Το New York University Langone Health εξειδικεύεται σε πολύπλοκες επανασυγκολλήσεις και μεταμοσχεύσεις άκρων, με χρήση μικροσκοπίων όπως το Zeiss OPMI Pentero, που προσφέρουν μεγέθυνση έως 40x και ψηφιακή απεικόνιση.

Τώρα και στη Θεσσαλονικη

Στην Ευρώπη περιοπτη θέση κατέχει το Zurich University Hospital (Ελβετία) Κέντρο αναφοράς για μικροχειρουργική, με ιστορία από τη δουλειά του Gazi Yasargil στη νευροχειρουργική, που επεκτάθηκε στη χειρουργική χεριού. Το Bichat Hospital (Γαλλία): Εξειδικεύεται σε τεχνικές όπως η μεταφορά νεύρων (Oberlin procedure) για αποκατάσταση λειτουργικότητας χεριού. Το Helsinki University Hospital (Φινλανδία) γνωστό για μικροχειρουργικές επεμβάσεις σε κακώσεις χεριού και μεταμοσχεύσεις, με έμφαση σε υπερμικροχειρουργική (supermicrosurgery) για αγγεία διαμέτρου 0,3-0,8 mm, χρησιμοποιώντας μικροσκόπια υψηλής ανάλυσης. Στις παραπάνω ευρωπαικές και σύγχρονες δομές προστίθεται πλέον και η Θεσσαλονίκη, με την ορθοπαιδική κλινική του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ 

(Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του καθηγητή Γκιβίση)