Γιατί έχουμε πάθει εμμονή με τα ζώδια

Η βιομηχανία της αστρολογίας αναπτύσσεται με ραγδαίο ρυθμό, καθώς Millennilas και Zoomers καταναλώνουν και δημιουργούν ακατάπαυστα ζωδιακό περιεχόμενο, προσπαθώντας να προβλέψουν τη ζωή τους.

Η αστρολογία υπάρχει από τότε που οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο. Όταν η ζωή στη γη φαινόταν χαοτική, οι αρχαίοι πολιτισμοί έστρεφαν το βλέμμα τους προς τον ουρανό. Ένας αστερισμός με σχήμα κατσίκας, τοξότη ή παρθένου δεν προσφερόταν μόνο ως ουράνιο θαύμα, αλλά και ως ελπίδα για νόημα. Χιλιάδες χρόνια αργότερα, παρά το γεγονός ότι ζούμε σε μια εποχή της επιστήμης και των smartphone, η αστρολογία βιώνει μια άνευ προηγουμένου πολιτιστική αναγέννηση.

Από την εκπληκτική δημοτικότητα των εφαρμογών αστρολογίας έως τους ποπ σταρ που αναφέρονται στην επιστροφή του Κρόνου στα άλμπουμ τους, η αστρολογία έχει ενσωματωθεί στον πολιτιστικό ιστό του 21ου αιώνα. Μάλιστα, σύμφωνα με τη Market Research Future, η αστρολογία αποτελεί μέρος μιας παγκόσμιας βιομηχανίας αξίας 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το 2023, και προβλέπεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται. Όμως πώς ξεκίνησε η αστρολογία και γιατί εξακολουθεί να προσελκύει τόσους πολλούς, ακόμη και σε μια εποχή πληροφοριών και σκεπτικισμού;

Μια σύντομη ιστορία των άστρων

Οι ρίζες της αστρολογίας χρονολογούνται πάνω από 2.000 χρόνια, με τα πρώτα γνωστά αστρολογικά αρχεία να προέρχονται από τη Βαβυλώνα γύρω στη δεύτερη χιλιετία π.Χ. Οι πρώτοι Βαβυλώνιοι παρατήρησαν μοτίβα στον ουρανό και τα συσχέτισαν με γήινα γεγονότα όπως πλημμύρες, πολέμους ή συγκομιδές. Αργότερα ανέπτυξαν ένα σύστημα για την παρακολούθηση των κινήσεων των πλανητών, πιστεύοντας ότι ο ουρανός μπορούσε να αποκαλύψει τη θεία βούληση.

Από τη Βαβυλώνα, η αστρολογία εξαπλώθηκε στην αρχαία Ελλάδα, όπου συγχωνεύθηκε με φιλοσοφικές και ιατρικές θεωρίες. Ο Έλληνας μαθηματικός Πτολεμαίος συνέταξε το Τετράβιβλος τον 2ο αιώνα μ.Χ., ένα σημαίνον αστρολογικό κείμενο που παραμένει βασική επιρροή μέχρι σήμερα. Η αστρολογία άνθισε βέβαια κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής του Ισλάμ και της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης, όπου συχνά ασκούνταν παράλληλα με την αστρονομία, πριν οι δύο επιστήμες διαχωριστούν.

Αν και η αστρολογία έχασε το κύρος της κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού και την άνοδο της εμπειρικής επιστήμης, δεν εξαφανίστηκε ποτέ. Στην πραγματικότητα, ο 20ος αιώνας είδε την αστρολογία να αναδύεται ξανά ως εργαλείο αυτογνωσίας, παρά ως μέσο πρόβλεψης του πεπρωμένου, ειδικά μέσω του έργου ψυχολόγων όπως ο Καρλ Γιούνγκ, ο οποίος έβλεπε την αστρολογία ως σύμβολο βαθύτερων αρχέτυπων της ανθρώπινης ψυχής.

Ζώδια και εφόδια

Σήμερα, η δημοτικότητα της αστρολογίας αυξάνεται ταχύτερα από ποτέ. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα —πολιτικές αναταραχές, κλιματικές κρίσεις, οικονομική αστάθεια— δεν είναι ίσως περίεργο που οι άνθρωποι στρέφονται προς κάτι αρχαίο, κοσμικό και αμετάβλητο. «Η άνοδος της αστρολογίας συνδέεται άμεσα με την αναζήτηση νοήματος και σύνδεσης από τους ανθρώπους», λέει η Δρ Μόνικα Ουζέροβιτς, πολιτιστική αναλύτρια και ερευνήτρια αστρολογίας. «Για τους millennials και τη Γενιά Z ειδικότερα, η αστρολογία παρέχει μια δομή για να μιλήσουν για τα συναισθήματα, τις σχέσεις και την ταυτότητά τους χωρίς να κρίνουν ή να κρίνονται».

Εφαρμογές όπως το Co-Star, το The Pattern και το Sanctuary συνδυάζουν την αστρολογία με την κομψή τεχνολογία και τις κοινωνικές λειτουργίες. Μόνο το Co-Star έχει κατεβαστεί περισσότερες από 20 εκατομμύρια φορές. Αυτές οι εφαρμογές προσφέρουν υπερ-εξατομικευμένα ωροσκόπια με βάση την ακριβή ώρα και τον τόπο γέννησης, μετατρέποντας ένα αιώνιο σύστημα, σε ένα οικείο καθημερινό τελετουργικό. Η αστρολογία έχει επίσης βρει ένα φιλόξενο σπίτι στα κοινωνικά μέσα, ιδιαίτερα στο TikTok και στο Instagram. Χασταγκ όπως #astrologytok και #zodiacthing συγκεντρώνουν δισεκατομμύρια προβολές. Οι influencers παρέχουν παιχνιδιάρικο, αλλά συχνά ανατριχιαστικά ακριβές περιεχόμενο που ενθαρρύνει τους θεατές να αναστοχαστούν τις συμπεριφορές και τις σχέσεις τους.

Η ψυχολογία της πίστης

Για τους σκεπτικιστές, η αναβίωση της αστρολογίας μπορεί να φαίνεται παράλογη. Άλλωστε, πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες δεν έχουν καταφέρει να βρουν εμπειρικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα ζώδια σχετίζονται με την προσωπικότητα ή ότι προβλέπουν μελλοντικά γεγονότα. Ωστόσο, η γοητεία της αστρολογίας δεν είναι αυστηρά λογική, αλλά συναισθηματική, συμβολική και κοινωνική. Μια εξήγηση είναι το φαινόμενο Barnum, ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι βρίσκουν προσωπικό νόημα σε ασαφείς ή γενικές δηλώσεις. Ένα ωροσκόπιο μπορεί να λέει: «Συχνά αγωνίζεσαι μεταξύ της ανάγκης για ανεξαρτησία και της επιθυμίας για σύνδεση». Ποιος δεν μπορεί να ταυτιστεί με αυτό;

Ωστόσο, το να απορρίπτουμε την αστρολογία ως απλή αυταπάτη είναι να αγνοούμε τον βαθύτερο σκοπό της. Όπως εξηγεί η ψυχολόγος Δρ. Τζένιφερ Φριντ, «Η αστρολογία προσφέρει στους ανθρώπους ένα πλαίσιο για αυτοαναζήτηση. Είναι ένα εργαλείο —όχι διαφορετικό από έναν μύθο ή μια μεταφορά— που βοηθά τους ανθρώπους να εκφράσουν τον εσωτερικό τους κόσμο». Η αστρολογία ενισχύει επίσης την αίσθηση της κοινότητας. Είτε πρόκειται για φίλους που συγκρίνουν τα γενέθλιά τους, είτε για άγνωστους που συνδέονται μέσω των ζωδίων τους, η αστρολογία προσφέρει μια κοσμική κοινωνική γλώσσα. Σε μια εποχή όπου η οργανωμένη θρησκεία έχει υποχωρήσει, ειδικά μεταξύ των νεότερων γενεών, η αστρολογία ίσως μπορεί να λειτουργήσει ως μια κοσμική μορφή πνευματικότητας.

Τι μπορούν και τι δεν μπορούν να μας πουν τα αστέρια

Φυσικά, η αστρολογία δεν είναι απαλλαγμένη από κριτική. Επιστήμονες και σκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι η δημοτικότητά της μπορεί να συμβάλλει στη σκέψη ύπαρξης μαγείας ή να αποσπά την προσοχή από τη λήψη αποφάσεων βάσει αποδεικτικών στοιχείων. Άλλοι προειδοποιούν για τον «εθισμό στην αστρολογία», όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους χάρτες τους ως δεκανίκι για να αποφύγουν την ευθύνη ή τις δύσκολες αλήθειες. Ωστόσο, για πολλούς, η αστρολογία δεν έχει να κάνει με την έννοια του απόλυτου. Έχει να κάνει με την περιέργεια, τη συζήτηση και την άνεση.

«Ο καλύτερος τρόπος για να προσεγγίσεις την αστρολογία είναι σαν την ποίηση», λέει η αστρολόγος Chani Nicholas. «Δεν πρέπει να λαμβάνεται κυριολεκτικά, αλλά να γίνεται αισθητή και να ερμηνεύεται. Αν σε βοηθά να κατανοήσεις καλύτερα τον εαυτό σου ή τους άλλους, τότε κάνει τη δουλειά της». Όσο οι άνθρωποι συνεχίζουν να παλεύουν με την ταυτότητα, τις σχέσεις και τα μυστήρια της ύπαρξης, είναι πιθανό να συνεχίσουμε να κοιτάζουμε τα αστέρια — όχι για απαντήσεις, αλλά για διαφώτιση.