Πώς επηρεάζει την υγεία μας η αλλαγή της ώρας

Η αλλαγή της ώρας συνδέεται με μια πληθώρα επιπτώσεων στην υγεία – από καρδιακές προσβολές μέχρι τροχαία ατυχήματα.

Το να έχουμε μια ολόκληρη επιπλέον ώρα ύπνου ακούγεται υπέροχο. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι ίσως τελικά τα πράγματα να μην είναι έτσι. Για παράδειγμα, ορισμένες μελέτες συνδέουν την αλλαγή της ώρας με αυξημένο κίνδυνο καταθλιπτικών επεισοδίων.

Το θετικό είναι τουλάχιστον ότι η μία ώρα πίσω μοιάζει να έχει λιγότερες επιπτώσεις από την αλλαγή της ώρας κατά μία ώρα μπροστά, η οποία συνδέεται με αυξημένα καρδιακά επεισόδια, εγκεφαλικά αλλά και τροχαία ατυχήματα.

Αλλά, ας τα πάρουμε από την αρχή. Η λεγόμενη θερινή ώρα εισήχθη για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1916 κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ως ένας τρόπος εξοικονόμησης ενέργειας και μεγιστοποίησης της ποσότητας του φωτός του ηλίου κατά τις εργάσιμες ημέρες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, τα ρολόγια να πηγαίνουν μπροστά κατά μία ώρα την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου και πίσω κατά μία ώρα την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου.

Κι αυτό ασφαλώς δεν είναι ένα βρετανικό φαινόμενο. Περίπου 70 χώρες και πάνω από το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού τηρούν την θερινή ώρα. Στις ΗΠΑ, η θερινή ώρα εισήχθη επίσημα το 1966.

Αλλαγή ώρας: Ο ύπνος που χάνουμε και τα τροχαία που πολλαπλασιάζονται

Η θερινή ώρα

Όλο και περισσότερες έρευνες υποδηλώνουν ότι η αλλαγή της ώρας μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία των ανθρώπων. Τα πιο σημαντικά στοιχεία σχετίζονται με την αλλαγή της ώρας την άνοιξη, η οποία κάνει τα πρωινά πιο σκοτεινά και τα βράδια πιο φωτεινά, και στερεί από τους ανθρώπους μια ώρα ύπνου. Το 2014, ερευνητές στις ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι ο αριθμός των ατόμων που εισήχθησαν στο νοσοκομείο με καρδιακή προσβολή τη Δευτέρα μετά την αλλαγή της ώρας ηταν μεγαλύτερος. Ανάλογα ευρήματα αναφέρονται σε μελέτες στη Σουηδία, την Κροατία, τη Γερμανία, τη Βραζιλία, τη Φινλανδία και το Μεξικό. Μια μετα-ανάλυση που συγκέντρωσε τα αποτελέσματα από όλες τις διαθέσιμες μελέτες υπολόγισε ότι ο μέσος αριθμός καρδιακών προσβολών μετά την έναρξη της θερινής ώρας την άνοιξη φαίνεται να αυξάνεται κατά ένα μέτριο, αλλά σημαντικό 4%.

Επίσης, άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο αριθμός των εγκεφαλικών επεισοδίων αυξάνεται τις εβδομάδες αμέσως μετά την αλλαγή της ώρας. Εξάλλου, ενώ θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί ότι το να έχει περισσότερο φως το βράδυ θα ήταν ωφέλιμο για την ψυχική υγεία, αυτό έχει επίσης αμφισβητηθεί, με μια μελέτη του 2020 να διαπιστώνει ότι η μετάβαση στη θερινή ώρα επιδεινώνει τις διαταραχές της διάθεσης, την κατάθλιψη, το άγχος και την κατάχρηση ουσιών.

Τα τροχαία

Όσο για τα τροχαία; Στις ΗΠΑ, τα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα έχει αποδειχθεί ότι αυξάνονται τις εβδομάδες που ακολουθούν την αλλαγή της ώρας την άνοιξη. Μια μελέτη εκτίμησε ότι η αλλαγή των ώρας μια ώρα μπροστά την άνοιξη, αύξησε τον κίνδυνο θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων κατά 6%, κάτι που οι ερευνητές αποδίδουν στο γεγονός της στέρησης μιας ώρας ύπνου.Αλλά γιατί η αλλαγή της ώρας προς τα εμπρός έχει τόσο βαθιά επίδραση; Ο λόγος είναι ότι προκαλεί χάος στους κιρκαδικούς ρυθμούς του σώματος – το ενσωματωμένο 24ωρο ρολόι που έχει ο καθένας μας και μας λέει πότε είναι ώρα να κοιμηθούμε και πότε να ξυπνήσουμε.

Το κύριο σήμα που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλός μας για να συγχρονίσει το εσωτερικό του ρολόι είναι το ηλιακό φως. Τη νύχτα, η μείωση των επιπέδων φωτός προκαλεί την παραγωγή μελατονίνης από την επίφυση του εγκεφάλου, η οποία μας λέει να αρχίσουμε να νιώθουμε υπνηλία. Αντίθετα, το πρωί, καθώς το φως λάμπει μέσα από τις κουρτίνες, ο εγκέφαλός μας σταματά να παράγει μελατονίνη και αρχίζει να απελευθερώνει κορτιζόλη, οδηγώντας σε μια κατάσταση αφύπνισης.

Το πρόβλημα με την μετατόπιση του ρολογιού προς τα εμπρός την άνοιξη είναι ότι υπάρχει περισσότερο φως το βράδυ πριν τον ύπνο. Αυτό επηρεάζει την παραγωγή μελατονίνης, καθιστώντας πιο δύσκολο το να κοιμηθούμε.Μια μελέτη του 2024 διερεύνησε τις επιπτώσεις κατά τη θερινή αλλαγή ώρας στη διάρκεια του ύπνου σε πάνω από 11.000 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Διαπίστωσε ότι ενώ η μέση διάρκεια ύπνου ήταν 65 λεπτά χαμηλότερη την Κυριακή των αλλαγών της ώρας την άνοιξη σε σχέση με την προηγούμενη Κυριακή, υπήρχαν ενδείξεις αναπλήρωσης αυτού του χαμένου ύπνου στη συνέχεια.

«Αφημένα μόνα τους, τα εσωτερικά μας ρολόγια ευθυγραμμίζονται φυσικά με τον κύκλο φωτός-σκότους. Επομένως πρόβλημα θα προκύψει αν αρχίσετε να ορίζετε αυθαίρετα τον χρόνο με βάση ένα ρολόι», λέει ο David Ray, καθηγητής ενδοκρινολογίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Ύπνου και Κιρκαδικής Νευροεπιστήμης Sir Jules Thorn στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

«Επειδή τότε θα έχετε ανθρώπους από τους οποίους θα ζητείται να ζήσουν τη ζωή τους ενάντια στο χρόνο. Το εσωτερικό τους ρολόι τους λέει ότι είναι 7 π.μ., αλλά το ρολόι στον τοίχο λέει ότι είναι 6 π.μ., οπότε έχουν μία ώρα λάθος. Τώρα, μπορεί να νομίζετε ότι αυτή είναι μόνο μια πολύ μικρή διαφορά, αλλά αν ερευνήσετε αρκετά μεγάλο αριθμό ανθρώπων, θα αρχίσετε να βλέπετε ότι υπάρχουν προβλήματα», λέει ο Ray.

Άτομα που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως άτομα που «ζουν τη ζωή τους ενάντια στο χρόνο» αποτελούν οι εργαζόμενοι σε βάρδιες.

Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που εργάζονται σε βάρδιες έχουν πολύ υψηλότερα ποσοστά ψυχικών και σωματικών ασθενειών . Έχουν αυξημένα ποσοστά διαβήτη , παχυσαρκίας , στεφανιαίας νόσου και καρκίνου. Οι εργαζόμενοι σε βάρδιες πεθαίνουν επίσης νωρίτερα κατά μέσο όρο.

Μελέτες υποδεικνύουν ότι η αλλαγή της θερινής ώρας θα μπορούσε να έχει παρόμοιο μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην υγεία των ανθρώπων, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί.

Η χειμερινή ώρα

Αν είναι έτσι, τότε η αλλαγή ώρας τον χειμώνα προφανως θα είχε ανεκτίμητα οφέλη για την υγεία. Αλλά ούτε αυτο φαίνεται να ισχύει. Πρώτον, δεν φαίνεται ότι οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται την μια περισσότερη ώρα. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι κοιμούνται κατά μέσο όρο μόνο 33 λεπτά περισσότερο την Κυριακή της αλλαγής ώρας σε σύγκριση με την προηγούμενη Κυριακή – και στη συνέχειαεξακολουθούν να χάνουν τον ύπνο τους το υπόλοιπο της εβδομάδας.

Ορισμένες μελέτες δείχνουν επίσης μια σύνδεση μεταξύ της αλλαγής των ρολογιών το φθινόπωρο και του αυξημένου κινδύνου καταθλιπτικών επεισοδίων. Ερευνητές στη Δανία εξέτασαν δεδομένα από το Δανικό Κεντρικό Μητρώο Ψυχιατρικής Έρευνας από το 1995 έως το 2012. Διαπίστωσαν ότι στις 10 εβδομάδες μετά την αλλαγή της ώρας, η συχνότητα εμφάνισης σοβαρών καταθλιπτικών επεισοδίων αυξήθηκε κατά 11%.

Ωστόσο, η Joan Costa-i-Font, καθηγήτρια οικονομικών της υγείας στο London School of Economics and Political Science (LSE), πιστεύει ότι υπάρχουν ορισμένα οφέλη για την υγεία από τη λεγόμενη μετάβαση στη χειμερινή ώρα. Η ίδια παρακολούθησε 30.000 άτομα κατά τη διάρκεια 30 ετών από το 1984 έως το 2018. Στους ερωτηθέντες γίνονταν τακτικά ερωτήσεις σχετικά με την ικανοποίησή τους από τη ζωή και τον ύπνο, τη σωματική και συναισθηματική τους υγεία και ευεξία.Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχουν οφέλη που σχετίζονται με τη χειμερινή αλλαγή της ώρας, αλλά ότι δεν ήταν αρκετά ισχυρά ώστε να αντισταθμίσουν τα αρνητικά την άνοιξη.

Λόγω των αρνητικών επιπτώσεων της αλλαγής της ώρας την άνοιξη, υπήρχε ακόμη σημαντικό κόστος για την ατομική υγεία και ευεξία.

«Διαπιστώσαμε ότι η χειμερινή μετάβαση ωφέλησε την υγεία επειδή επέτρεψε στους ανθρώπους να κοιμούνται περίπου 40 λεπτά περισσότερο», λέει η Costa-i-Font. «Οι άνθρωποι είχαν περισσότερη ενέργεια και ένιωθαν καλύτερα και πιο ευτυχισμένοι».

Ωστόσο, συνολικά, λόγω των αρνητικών επιπτώσεων της αλλαγής της ώρας την άνοιξη, υπήρχε ακόμη σημαντικό κόστος για την ατομική υγεία και ευεξία. Η Costa-i-Font διαπίστωσε ότι η αλλαγή των ρολογιών μπροστά την άνοιξη μείωσε την ικανοποίηση από τη ζωή κατά περίπου 1,44% και είχε αρνητικές επιπτώσεις στον ύπνο, το αίσθημα κόπωσης και το άγχος. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αλλαγή των ρολογιών δύο φορές τον χρόνο κοστίζει στις οικονομίες πάνω από 750 ευρώ (881 δολάρια, 655 λίρες) κατά κεφαλήν κάθε χρόνο.

«Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν έχει σημασία – άλλωστε είναι μόνο μία ώρα – αλλά το πρόβλημα είναι ότι το πρόγραμμα όλων αλλάζει κατά μία ώρα και αυτό είναι ανατρεπτικό», λέει η Costa-i-Font.

Πρέπει, λοιπόν, να καταργήσουμε εντελώς τη θερινή ώρα; Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε ακριβώς αυτό το 2019, αλλά δεν έχει ακόμη εφαρμόσει την αλλαγή. Το πρόβλημα είναι ότι οι διάφορες χώρες διχάζονται ως προς το ποια ώρα πρέπει να ορίσουν . Η πλειοψηφία προτιμά τη θερινή ώρα, ωστόσο, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις συστάσεις των επιστημόνων.

«Οι περισσότεροι βιολόγοι που ασχολούνται με τον κιρκάδιο ρυθμό υποστηρίζουν την άποψη ότι στην πραγματικότητα οι χειμερινές ώρες είναι πιθανώς καλύτερες για εμάς», λέει ο Ray.

Πηγή: bbc.com