Πολιτική αντιπαράθεση για τη βοήθεια στη Γάζα – ΟΗΕ κατά ΗΠΑ και Ισραήλ
Οι δυσλειτουργίες στη διανομή τροφίμων και νερού καθιστούν τη διαχείριση της κρίσης εξαιρετικά δύσκολη.
Διονύσης Ασημιάδης
Περισσότεροι από 1.120 άμαχοι έχουν σκοτωθεί από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 2025 σε περιοχές γύρω από σημεία διανομής βοήθειας που διαχειρίζεται το GHF, κυρίως στη Βόρεια Γάζα.
Το πρόγραμμα διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας GHF (Global Humanitarian Foundation), που εφαρμόζεται στη Λωρίδα της Γάζας με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ, έχει προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις από τον ΟΗΕ και δεκάδες κυβερνήσεις, καθώς συνδέεται με αυξημένο αριθμό θανάτων αμάχων και αμφισβητείται ως προς τη διαφάνεια και την ουδετερότητά του. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε η Υπηρεσία Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ στις 18 Ιουλίου 2025, περισσότεροι από 1.120 άμαχοι έχουν σκοτωθεί από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 2025 σε περιοχές γύρω από σημεία διανομής βοήθειας που διαχειρίζεται το GHF, κυρίως στη Βόρεια Γάζα και σε ζώνες νότια της πόλης Χαν Γιουνίς. Οι απώλειες αυτές καταγράφονται κυρίως σε επεισόδια ακραίου συγχρωτισμού, πανικού και στοχευμένων επιθέσεων σε κονβόι και σημεία συγκέντρωσης.
Ο επικεφαλής του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ, Μάρτιν Γκρίφιθς, δήλωσε: «Η παράκαμψη των παραδοσιακών διαύλων διανομής βοήθειας θέτει σε κίνδυνο τον πληθυσμό. Χρειαζόμαστε ελεγχόμενη, προβλέψιμη και ουδέτερη διαχείριση, διαφορετικά η ανθρωπιστική βοήθεια καθίσταται μέσο περαιτέρω αστάθειας». Οι επιφυλάξεις εστιάζονται στο γεγονός ότι το GHF δεν λειτουργεί υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά μέσω συμβάσεων με ιδιωτικές εταιρείες εφοδιαστικής και ασφάλειας, μεταξύ των οποίων φέρεται να περιλαμβάνονται αμερικανικά και ισραηλινά συμφέροντα.
Το GHF συστάθηκε επίσημα τον Ιανουάριο του 2025 με πρωτοβουλία του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και υποστηρίχθηκε ανοιχτά από την ισραηλινή κυβέρνηση, ως εναλλακτικός μηχανισμός διανομής για να παρακαμφθούν οι υπηρεσίες του ΟΗΕ, κυρίως η UNRWA, στην οποία το Ισραήλ αποδίδει συστηματικά κατηγορίες για σχέσεις με τη Χαμάς. Το επιχείρημα των υποστηρικτών του GHF είναι ότι μέσω του νέου αυτού μηχανισμού επιτυγχάνεται μεγαλύτερος έλεγχος των αποθεμάτων και αποφεύγεται η «εκτροπή» βοήθειας προς ένοπλες οργανώσεις. Ωστόσο, η επιλογή αυτή αποδείχθηκε προβληματική σε επίπεδο εφαρμογής. Η έλλειψη συνεργασίας με διεθνείς θεσμούς και η απουσία συστηματικών ελέγχων οδήγησαν σύμφωνα με τον ΟΗΕ σε συνθήκες ανεπαρκούς προστασίας των αμάχων, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου συγκεντρώνεται μαζικά πληθυσμός χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας.
Στις 19 Ιουλίου, 25 χώρες της Δύσης, ανάμεσά τους η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, ο Καναδάς και η Αυστραλία, υπέγραψαν κοινή δήλωση ζητώντας την επαναξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο διανέμεται η βοήθεια στη Γάζα. Οι χώρες αυτές, παρότι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, τονίζουν την ανάγκη για «άμεση παύση των εχθροπραξιών», καθώς και για «ουδέτερη, διαφανή και ασφαλή ανθρωπιστική πρόσβαση σε όλα τα σημεία της Γάζας». Η δήλωση προσθέτει ότι «το υπάρχον μοντέλο διανομής έχει αποδειχθεί ανεπαρκές και επιβαρύνει περαιτέρω την ήδη κρίσιμη κατάσταση του άμαχου πληθυσμού».
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και της UNICEF, πάνω από το 80% των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας βρίσκονται σε κατάσταση επισιτιστικής ανασφάλειας, ενώ 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται καθημερινά από ανθρωπιστική βοήθεια. Οι δυσλειτουργίες στη διανομή τροφίμων και νερού, σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθιστούν τη διαχείριση της κρίσης εξαιρετικά δύσκολη.
Η διεθνής συζήτηση που έχει ανοίξει πλέον επικεντρώνεται όχι μόνο στο ποιος διανέμει τη βοήθεια, αλλά και στο με ποια κριτήρια, με ποια προστασία και σε ποιο γεωπολιτικό πλαίσιο λαμβάνονται οι αποφάσεις. Για τον ΟΗΕ και δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις, η επαναφορά ενός κεντρικά συντονισμένου, διακρατικού και ουδέτερου μηχανισμού είναι το μόνο αποτελεσματικό μέτρο για την αποκατάσταση μιας στοιχειώδους σταθερότητας στην περιοχή.