Ο θάνατος του Τσάρλι Κερκ, η επιστροφή μιας σκοτεινής Αμερικής

Θα ήταν κωμική -αν δεν ήταν θλιβερή- η εικόνα Ελλήνων πολιτικών να εγκωμιάζουν τον Τσάρλι Κερκ μετά τη δολοφονία του. Άτομα που μέχρι χθες δεν τον ήξεραν ξαφνικά μιλούν για μεγάλη απώλεια, υιοθετώντας ιδεολογήματα ελάχιστα σχετικά με την εγχώρια πραγματικότητα. Φυσικά αιτία δεν είναι οι απερίφραστες αντιτουρκικές θέσεις του νεκρού. Είναι ο συνήθης καιροσκοπισμός, μεταφρασμένος ως κολακεία προς οτιδήποτε συγκινεί το φιλοτραμπικό ακροατήριο. Από την αντίπερα όχθη, εξίσου αστείοι είναι όσοι αριστεροί σχολιαστές επέχαιραν ή αντιμετώπισαν με ωμό κυνισμό μια ελεεινή δολοφονία, δείχνοντας πως η πολιτική ανηθικότητα δεν έχει χρώμα.

Αν και νεότατος, ο Κερκ ήταν ένα από τα γνωστότερα πρόσωπα της αμερικανικής alt-right σκηνής: εύγλωττος, με μπόλικο σταριλίκι στα πανεπιστημιακά debates του. Δικαιολογημένα χαρακτηριζόταν λαϊκιστής, ρατσιστής και σεξιστής. Υποστήριζε τη θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης, πολεμούσε πάγια δικαιώματα των γυναικών και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ήταν αντιεμβολιαστής και φιλοπουτινικός, υποστήριξε διακριτικά την Εξέγερση της 6ης Ιανουαρίου. Δεν ήταν κλασικός συντηρητικός: ήταν ακροδεξιός ριζοσπάστης, με όλα τα χαρακτηριστικά μιας ιδεολογίας που αναζητά εσωτερικούς εχθρούς και υπόσχεται κάθαρση. Παρ’ όλα αυτά, διέθετε σπάνια συνέπεια· δεν φοβόταν να αντιπαρατεθεί με επιχειρήματα, ακόμη και μπροστά σε εχθρικά ακροατήρια, και ζητούσε επίμονα τη δημοσιοποίηση των φακέλων Έπσταϊν, δεχόμενος φαρμακερά σχόλια επώνυμους Τραμπικούς. Γενικά ήταν πολύ δημοφιλής επειδή ξεσκέπαζε τους απέναντι ως ιδεοληπτικούς, υποκριτές και ανόητους. Οι φιλελεύθεροι πληρώνουν το τίμημα για τον εγκλωβισμό της εκπαίδευσης σε ζητήματα ταυτοτικά και συνάμα εντελώς ανορθολογικά.

Ο δολοφόνος του, μόλις 22 ετών, προφανώς δεν θα χαρακτηριζόταν στερεοτυπικός αριστερός ακτιβιστής, όπως θα εύχονταν οι πορωμένοι MAGA. Αντίθετα, προερχόταν από συντηρητικό, θρησκευόμενο περιβάλλον, είχε μάθει από μικρός να λατρεύει και να χρησιμοποιεί όπλα, και γενικά ήταν βυθισμένος σε ένα περιβάλλον βιντεοπαιχνιδιών και διαδικτυακών echo chambers. Παρά κάποια στοιχεία που βρέθηκαν, δεν ήταν στρατευμένος antifa· ήταν απλώς το προϊόν μιας κοινωνίας που τρέφει την αποξένωση και παρέχει σε όλους εύκολη πρόσβαση σε φονικά μέσα.

Ας μη ξεχνάμε πάντως ότι οι ΗΠΑ έχουν μεγάλη παράδοση πολιτικής βίας. Από τις δολοφονίες των αδελφών Κένεντι και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ως τις απόπειρες εναντίον των Γουάλας, Φορντ, Ρέιγκαν και Τραμπ, η πρόσφατη ιστορία τους είναι σημαδεμένη από τον μοναχικό “πατριώτη” ή παρανοϊκό, που βρίσκει νόημα ζωής στοχεύοντας έναν πολιτικό. Η διαφορά σήμερα είναι η κλίμακα της διάχυτης τοξικότητας: τα social media έχουν μετατρέψει την πολιτική αντιπαράθεση σε διαρκές κυνήγι κεφαλών. Κατά συνέπεια, η αμερικανική λατρεία για τα όπλα καθιστά κάθε διαμάχη δυνητικά θανατηφόρα. Αυτό συνέβη μέσα στο καλοκαίρι με τη βουλευτή Χόρτμαν και τον σύζυγό της, για τους οποίους όμως οι σημαίες δεν κυμάτισαν μεσίστιες.

Οι αντιδράσεις δεξιών influencers έδειξαν την ποιότητα του λόγου τους: οι ίδιοι που πλουτίζουν πουλώντας πατριωτισμό, συνωμοσίες και συμπληρώματα ευεξίας (τέτοιους έχουμε φυσικά και εδώ), δεν δυσκολεύτηκαν καθόλου να εργαλειοποιήσουν τον θάνατο για να φουντώσουν το ακροατήριό τους, ζητώντας αντίποινα. Στο απέναντι στρατόπεδο, μυριάδες ανώνυμοι χρήστες του Χ πανηγύριζαν, αποδεικνύοντας πόσο πολύ τα ΜΚΔ λειτουργούν σαν θερμοκήπιο μίσους. Βέβαια η ουσιώδης διαφορά είναι πως η ηγεσία των Δημοκρατικών, όσο σκληρά κι αν μιλά για την κυβέρνηση, δεν ενθαρρύνει τέτοιες αντιδράσεις και . Αντίθετα, ο Λευκός Οίκος έσπευσε να κατηγορήσει την αντιπολίτευση συλλήβδην για το γεγονός, χρησιμοποιώντας περίπου ρητορική δεκαετίας ‘30 στη Γερμανία. Αντί να φανεί ενωτικός, ο Τραμπ άρπαξε την ουρανοκατέβατη ευκαιρία να πολώσει το κλίμα. Εις το εξής θα αποπειραθεί να εμφανίσει τους Δημοκρατικούς ως ηθικούς αυτουργούς, εν μέσω αρνητικής γι αυτόν συγκυρίας.

Αναμφισβήτητα ο Κερκ δεν άξιζε τέτοιο τέλος, ούτε όμως και του αξίζει να ανακηρυχθεί… μάρτυρας της ελευθερίας. Ήταν δημαγωγός και προσποιητά δημοκράτης, και μέσα από σοφιστείες προωθούσε ένα κοινωνικό μοντέλο τόσο απαρχαιωμένο, που σε κάποιους θα θύμιζε ισλαμική θεοκρατία. Ωστόσο το ενδιαφέρον του πράγματος βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στα αίτια της αποδοχής τέτοιων ατόμων από τις μάζες. Βρίσκεται στη φτωχοποίηση μεγάλων στρωμάτων της αμερικανικής κοινωνίας, στην κατάρρευση της δημόσιας εκπαίδευσης, στην υποβάθμιση του πολιτικού διαλόγου σε σόου, στην αγαρμπη άνωθεν επιβολή της -επιεικώς αμφιλεγόμενης- woke ατζέντας μετά το χαμό του George Floyd. Τα social media δημιουργούν παράλληλα σύμπαντα όπου η βία λαϊκά νομιμοποιείται, ενώ ο άκρατος δικαιωματισμός εκτρέπεται σε υστερικές αντιπαραθέσεις γύρω από το φύλο ή τη μετανάστευση. Οι υπερβολές των mainstream μίντια λειτουργούν ως ιδανικό άλλοθι για ανθρώπους της alt right να ισχυρίζονται ότι μόνο οι ίδιοι εκφράζουν πλέον την κοινή λογική και τον μέσο πολίτη. Την ίδια στιγμή, πολλοί αντίπαλοί τους διεκδικούν με μεσσιανικό ζηλωτισμό το μονοπώλιο του ανθρωπισμού, της δικαιοσύνης και της προστασίας της ελευθερίας, ζώντας μέσα στην ψευδαίσθηση ενός ηθικού πλεονεκτήματος.

Έτσι, οι αμερικανικές πόλεις πια θυμίζουν εκείνες της δεκαετίας του ’70: βία στους δρόμους, πολιτική πόλωση, όξυνση ανισοτήτων, αίσθημα παρακμής και αδιέξοδη διεθνής συγκυρία. Τότε ξεκίνησε στο δυτικό ημισφαίριο ένα κύμα τρομοκρατίας που κράτησε μέχρι το 1990 (παρ’ ημίν μέχρι το 2002), ενίοτε υποκινούμενο και από ξένες δυνάμεις. Και πάλι, η απειλή για τις ΗΠΑ δεν είναι μόνο εσωτερική, αλλά εντάσσεται σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον πιο ρευστό από ποτέ -με πολέμους, εθνοτικές εντάσεις, αναδυόμενους παίκτες και παραλυμένες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.

Εν ολίγοις, η δολοφονία του Τσάρλι Κερκ ήρθε ως φυσική συνέχεια της εμφυλιοπολεμικής τοξικότητας που ξεκίνησε να διαλύει τη χώρα μετά τη θητεία Ομπάμα. Ό,τι κι αν είχε στο μυαλό του, ο δράστης διέπραξε διπλό έγκλημα: σκότωσε εν ψυχρώ έναν ανυπεράσπιστο άνθρωπο και έδωσε λαβή σε όσους επιθυμούν να σπρώξουν την Αμερική πιο βαθιά στον αυταρχισμό.

Εδώ άλλωστε εντοπίζεται η τραγική ειρωνεία. Για τους εχθρούς του, η πολιτική εκμετάλλευση της εκτέλεσής του ίσως αποδειχθεί πιο επικίνδυνη από το ίδιο το θύμα, διότι στη δυτική ακτή του Ατλαντικού το πραγματικό όπλο είναι το αφήγημα. Και σήμερα, ο Ντόναλντ Τραμπ ξέρει να χειραγωγεί το αφήγημα πιο επιδέξια και αδίστακτα από οποιονδήποτε άλλον. Τώρα άνετα θα παρουσιαστεί ως εκδικητής επικεφαλής μιας παράταξης θυμάτων πολιτικής βίας.