Ο ανώτατος αρχηγός δεν είναι καλά

Ανάλυση του The Atlantic Daily

Η συγκέντρωση εκατοντάδων στρατηγών και ναυάρχων από τον υπουργό Άμυνας Πητ Χέγκσεθ αποδείχθηκε, σε γενικές γραμμές, άσκοπη. Περπατώντας καμαρωτός, ο Χέγκσεθ νουθετούσε και κατηγορούσε τους ανώτατους αξιωματικούς, προειδοποιώντας τους ότι είχε κουραστεί να βλέπει παχύσαρκα άτομα στους διαδρόμους του Πενταγώνου, και υποσχέθηκε να απολύσει από το στράτευμα όσους έχουν ιατρικές ή θρησκευτικές εξαιρέσεις από το ξύρισμα -δηλαδή κυρίως έγχρωμους άνδρες. Τους διαβεβαίωσε ότι το «αφυπνισμένο» Υπουργείο Άμυνας είναι πλέον ένα ισχυρό και ανδροπρεπές Υπουργείο Πολέμου και ότι δεν θα χρειάζεται πλέον να ανησυχούν για όσους τους «συκοφαντούν» ως «τοξικούς» ηγέτες. (Ο Χέγκσεθ φλυάρησε για την ίδια τη λέξη «τοξικός», σημειώνοντας ότι αν η δέσμευσή του για υψηλά πρότυπα τον έκανε «τοξικό», τότε «ας είναι»).

Συνολικά, ήταν μια εντελώς ντροπιαστική ομιλία. Αλλά αυτό δεν ήταν το χειρότερο. Οι συγκεντρωμένοι στρατιωτικοί ηγέτες πιθανότατα γνώριζαν ήδη ότι ο Χέγκσεθ δεν είναι κατάλληλος για τη θέση του και μπορούσαν να αγνοήσουν τις μεγαλοστομίες του πρώην τηλεοπτικού παρουσιαστή, τα οποία πιθανότατα απευθύνονταν περισσότερο στο Fox News και στον Λευκό Οίκο παρά στο ίδιο το στράτευμα. Αυτό που δεν μπορούσαν να αγνοήσουν, ωστόσο, ήταν η παράσταση του Ντόναλντ Τραμπ μετά τον Χέγκσεθ.

Ο πρόεδρος μίλησε εκτενώς και τα σχόλιά του θα έπρεπε να έχουν πείσει ακόμη και τον πιο καλοπροαίρετο παρατηρητή ότι -όπως λένε τα μικρά παιδιά- ο άνθρωπος δεν είναι καλά. Πριν από τη συγκέντρωση των ανώτερων αξιωματικών, αρκετοί από τους συνεργάτες του Χέγκσεθ δήλωσαν ότι στόχος της ήταν να ενθαρρύνει τους κορυφαίους στρατιωτικούς ηγέτες της Αμερικής και να τους κάνει να επικεντρωθούν στο όραμα του υπουργού για ένα νέο Υπουργείο Πολέμου. Αλλά οι στρατηγοί και οι ναύαρχοι πρέπει να συγχωρεθούν αν βγήκαν από την αίθουσα και αναρωτήθηκαν: τι στο καλό συμβαίνει με τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων, δηλαδη τον πρόεδρο;

Ο Τραμπ φαινόταν πιο ήσυχος και πιο μπερδεμένος από το συνηθισμένο. Δεν είναι συνηθισμένος σε ακροατήρια που δεν χειροκροτούν και δεν αντιδρούν σε ατάκες που προορίζονται να προκαλούν χειροκροτήματα. «Ποτέ πριν δεν έχω μπει σε μια αίθουσα τόσο σιωπηλή», είπε στην αρχή. (Ο Χέγκσεθ είχε το ίδιο αμήχανο πρόβλημα νωρίτερα, περιμένοντας γέλια και χειροκροτήματα που δεν ήρθαν ποτέ). Ο πρόεδρος ανακοίνωσε τη συμμετοχή του μόλις πριν από λίγες ημέρες και σίγουρα φαινόταν απροετοίμαστος.

Ο Τραμπ άρχισε να φλυαρεί αμέσως. Αλλά πρώτα, ο πρόεδρος έβγαλε τον εσωτερικό του…Τζεμπ Μπους, ζητώντας από τους αξιωματικούς να χειροκροτήσουν -αλλά ξέρετε, μόνο αν το… ήθελαν.

«Απλά περάστε καλά. Και αν θέλετε να χειροκροτήσετε, χειροκροτήστε. Και αν θέλετε να κάνετε ό,τι θέλετε, μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε. Και αν δεν σας αρέσει αυτό που λέω, μπορείτε να φύγετε από την αίθουσα. Φυσικά, θα χάσετε τον βαθμό σας, θα χάσετε το μέλλον σας.»

Γέλια ακούστηκαν σε όλη την αίθουσα.

Στη συνέχεια, ο Τραμπ περιπλανήθηκε, χαμένος στους διαδρόμους της ιστορίας. Μίλησε για το πώς το Υπουργείο Πολέμου μετονομάστηκε στη δεκαετία του 1950 (στην πραγματικότητα αυτό συνέβη στα τέλη της δεκαετίας του 1940). Σε κάποιο σημείο, ανέφερε ότι η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας είχε επιβεβαιώσει ότι η επίθεσή του στο Ιράν είχε καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης (το Ιράν εξακολουθεί να έχει πυρηνικό πρόγραμμα και η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας δεν υπάρχει από τα μέσα της δεκαετίας του ’70). Γκρίνιαξε για τον «Κόλπο της Αμερικής» και για το πώς νίκησε το Associated Press στο δικαστήριο σχετικά με το θέμα (η συγκεκριμένη υπόθεση είναι ακόμα σε εξέλιξη). Όσον αφορά την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση; «Είπα» -δεν προσδιόρισε σε ποιον- «Πόσο καιρό πολεμάτε;» «Τρεις χιλιάδες χρόνια, κύριε.» «Είναι πολύς καιρός. Αλλά νομίζω ότι το λύσαμε.»

Αργότερα πρόσθεσε: «Ο πόλεμος είναι πολύ παράξενος». Πράγματι.

Και έτσι συνεχίστηκε, καθώς ο Τραμπ ανακύκλωσε παλιές ομιλίες από συγκεντρώσεις, γεμάτες από τα συνηθισμένα παράπονά του, ψέματα και παραποιήσεις, την εμμονή του με τους πρώην προέδρους Τζο Μπάιντεν και Μπαράκ Ομπάμα και την πικρή απογοήτευσή του από την επιτροπή του Νόμπελ («Θα το δώσουν σε κάποιον που δεν έκανε τίποτα»). Συνεχάρη τον εαυτό του για τους δασμούς, σημειώνοντας ότι με τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να αγοραστούν πολλά θωρηκτά, «για να χρησιμοποιήσω έναν παλιό όρο». «Και τώρα που το σκέφτομαι», είπε, «ίσως η Αμερική θα έπρεπε να κατασκευάσει ξανά θωρηκτά, από χάλυβα, όχι από χαρτόνι και αλουμίνιο που χρησιμοποιεί τώρα το Ναυτικό». «Αλουμίνιο που λιώνει μόλις δει ένα πύραυλο να έρχεται προς το μέρος του. Αρχίζει να λιώνει όταν ο πύραυλος βρίσκεται περίπου δύο μίλια μακριά».

Ακόμα κι αν αυτοί οι αξιωματικοί δεν είχαν ποτέ παρευρεθεί σε εκδήλωση του MAGA ή δεν είχαν δει ποτέ καμία, τώρα συμμετείχαν σε μια τυπική, παράλογη εκτόξευση προσβολών από τον Τραμπ. Ο πρόεδρος είχε μια έτοιμη ομιλία στο teleprompter, και πότε πότε έσκυβε και -προφανώς- διάλεγε μια τυχαία λέξη ή φράση από αυτήν, σαν αφηρημένος κυνηγός που πυροβολεί τυχαία από ένα κρησφύγετο για πάπιες. Αλλά ο Τραμπ πάντα είχε δυσκολία να μεταφέρει τις καλοδουλεμένες παλιομοδίτικες αναφορές του Στίβεν Μίλερ και τις αδέξιες μιμήσεις του Τσώρτσιλ από την οθόνη του teleprompter στο στόμα του. Κυρίως, ο πρόεδρος αποφάσισε να επαναλάβει τις πιο σπουδαίες ατάκες του στην παγερή συγκέντρωση αξιωματικών.

Όσο κωμικά και αν ήταν πολλά από τα σχόλια του Τραμπ, η απροκάλυπτα κομματική έκκληση του προέδρου προς τους Αμερικανούς αξιωματικούς αποτέλεσε παραβίαση κάθε πρωτοκολλου των αμερικανικών πολιτικοστρατιωτικών σχέσεων, και ακριβώς αυτό που ο Τζορτζ Ουάσινγκτον φοβόταν ότι θα μπορούσε να συμβεί με έναν αδίστακτο αρχηγό του κράτους. Το πιο απειλητικό μέρος της ομιλίας του ήρθε όταν είπε στους στρατιωτικούς αξιωματικούς ότι θα ήταν μέρος της λύσης στις εγχώριες απειλές, πολεμώντας τον «εσωτερικό εχθρό». Πρόσθεσε, σχεδόν τρολάροντας, ότι είχε πει στον Χέγκσεθ: «Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε μερικές από αυτές τις επικίνδυνες πόλεις ως πεδία εκπαίδευσης για το στρατό μας -την Εθνοφρουρά, αλλά και το στρατό- γιατί πολύ σύντομα θα πάμε στο Σικάγο. Είναι μια μεγάλη πόλη με έναν ανίκανο κυβερνήτη. Έναν ηλίθιο κυβερνήτη».

Αυτό το συνονθύλευμα φαντασίας, απειλών και αυταρχικής επίδειξης είναι εκείνο που ο αείμνηστος γερουσιαστής Ντάνιελ Πάτρικ Μόινιχαν αποκαλούσε εύγλωττα «δόλωμα για τους βλάχους» και που ο Τζορτζ Όργουελ θα χαρακτήριζε «τροφή για τους προλετάριους». Είναι διαφορετικό το να το σερβίρεις σε ένα πιστό κοινό MAGA: ξέρουν ότι τα περισσότερα από όσα ακούνε είναι ανοησίες και μόνο μερικά είναι αληθινά. Το βρίσκουν διασκεδαστικό και μπορούν να πάρουν ή να αφήσουν ό,τι θέλουν από το ρητορικό μπουφέ πρόχειρου φαγητού του Τραμπ. Εντελώς διαφορετικό είναι να απευθύνεις αυτό το είδος λάσπης σε στρατιωτικούς, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί να ακούν κάθε λέξη του προέδρου με σεβασμό και να αντιμετωπίζουν τις σκέψεις του ως επίσημη πολιτική.

Ωστόσο, οι Αμερικανοί αξιωματικοί δεν είχαν ποτέ αντιμετωπίσει έναν πρόεδρο όπως τον Τραμπ. Πολλοί πρόεδροι συμπεριφέρθηκαν άσχημα και παρουσιασαν πνευματικές και συναισθηματικές μεταπτώσεις: ο Τζον Κένεντι διασκέδαζε με γραμματείς στην πισίνα του Λευκού Οίκου, ο Λίντον Τζόνσον εξαπέλυε βρισιές εναντίον των Αρχηγών του Γενικού Επιτελείου, ο Ρίτσαρντ Νίξον έπεσε σε κατάθλιψη και παράνοια, ο Ρόναλντ Ρήγκαν και ο Τζο Μπάιντεν πάλευαν με τα προβληματα του γήρατος. Όμως, το σώμα των αξιωματικών γνώριζε ότι οι πρόεδροι ήταν βασικά κανονικοί άνθρωποι που περιβάλλονταν από άλλους κανονικούς άνδρες και γυναίκες, και ότι το αμερικανικό συνταγματικό σύστημα θα προστάτευε το στράτευμα από τυχόν αλλοπρόσαλλες διαταγές που θα μπορούσαν να αποσταλούν από το Οβάλ Γραφείο.

Ομοίως, κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, ο πρόεδρος ήταν περιτριγυρισμένος από ανθρώπους που εξασφάλιζαν ότι μερικές από τις πιο τρελές -και πιο επικίνδυνες- ιδέες του αποτρέπονταν πριν προλάβουν να φτάσουν στο στρατό. Σήμερα, οι ανώτατοι αξιωματικοί των ΗΠΑ αναρωτιούνται ποιος θα τους προστατεύσει από τις παρορμήσεις του ατόμου που είδαν στη σκηνή. Τι θα πρέπει να σκεφτούν οι αξιωματικοί για την κατηγορία του Τραμπ ότι άλλες χώρες, μόλις πριν από ένα χρόνο, υποτίθεται ότι αποκάλεσαν την Αμερική «νεκρή χώρα»; Σε τελική ανάλυση, αυτοί οι άνδρες και οι γυναίκες ηγούνταν στρατευμάτων πέρυσι. Πώς πρέπει να αντιδράσουν όταν ο Τραμπ αγνοεί τα δεσμα της ειλικρίνειας, προσβάλλει τους πρώην αρχηγούς τους και μιλάει για τη στενή του σχέση με το Κρεμλίνο;

Το 1973 ο Χάρολντ Χέρινγκ, ένας αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας με ειδικότητα στους πυρηνικούς πυραύλους, κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής δραστηριότητας έθεσε μια απλή ερώτηση: «Πώς μπορώ να ξέρω ότι η διαταγή που λαμβάνω να εκτοξεύσω τους πυραύλους μου προέρχεται από έναν λογικό πρόεδρο;». Η ερώτηση αυτή του κόστισε την καριέρα του. Οι στρατιωτικοί εκπαιδεύονται να εκτελούν διαταγές, όχι να τις αμφισβητούν. Σήμερα όμως, τόσο ο άνθρωπος που μπορεί να διατάξει τη χρήση πυρηνικών όπλων όσο και ο άνθρωπος που πιθανότατα θα επαληθεύσει μια τέτοια διαταγή έδωσαν μια ντροπιαστική και ανησυχητική παράσταση στη βάση του Κουάντικο. Πόσοι αξιωματικοί έφυγαν από την αίθουσα με την απορία του επισμηναγού Χέρινγκ καρφωμένη στο μυαλό τους;

*Σχετικά με τον συγγραφέα

Ο Tom Nichols είναι μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού The Atlantic και συντάκτης του ενημερωτικού δελτίου Atlantic Daily.