Δικαιοσύνη υπό πολιτικό έλεγχο; Η μεταρρύθμιση Nordio διχάζει την Ιταλία και στήνει σκηνικό δημοψηφίσματος
Αν η μεταρρύθμιση φτάσει τελικά στις κάλπες, το δημοψήφισμα δεν θα αφορά μόνο το πώς απονέμεται η Δικαιοσύνη αλλά και το ποιος θα την ελέγχει.
Διονύσης Ασημιάδης
Η Μελόνι έχει ήδη θέσει το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος στο τραπέζι, μετατρέποντας τη δικαστική μεταρρύθμιση σε πολιτικό στοίχημα.
Μια νέα πολιτική θύελλα σαρώνει την Ιταλία, καθώς η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι προχωρά σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα βήματα της θητείας της. Τη μεταρρύθμιση του συστήματος δικαιοσύνης, γνωστή ως «μεταρρύθμιση Nordio». Η πρόταση, που πήρε το όνομά της από τον υπουργό Δικαιοσύνης Κάρλο Νόρντιο, εγκρίθηκε στην πρώτη της ανάγνωση από τη Γερουσία, φέρνοντας μαζί της μια έντονη πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση. Η ουσία της μεταρρύθμισης είναι η θεσμοθέτηση πλήρους διαχωρισμού ανάμεσα σε δικαστές και εισαγγελείς αλλαγή που, σύμφωνα με τους επικριτές της, μπορεί να ανοίξει επικίνδυνες πόρτες για πολιτικές παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη.
Η Μελόνι δεν έκρυψε τις προθέσεις της. Έχει ήδη θέσει το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος στο τραπέζι, μετατρέποντας τη δικαστική μεταρρύθμιση σε πολιτικό στοίχημα πρώτης γραμμής. Με φόντο τις ισχυρές αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τις ενώσεις δικαστών, η κυβέρνηση φαίνεται να παίζει σε δύο ταμπλό: από τη μια παρουσιάζει τη μεταρρύθμιση ως μια αναγκαία εξυγίανση για την αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης και την εμπιστοσύνη των πολιτών, και από την άλλη κινητοποιεί τη δική της εκλογική βάση, ποντάροντας σε μια «δημοκρατική επικύρωση» μέσω κάλπης.
Οι αντιδράσεις, πάντως, δεν είναι καθόλου αμελητέες. Η Ένωση Δικαστών της Ιταλίας έχει προειδοποιήσει για θεσμική εκτροπή, ενώ νομικοί και ακαδημαϊκοί εκφράζουν φόβους για υποβάθμιση της ανεξαρτησίας των εισαγγελικών αρχών. Η ένταση κορυφώθηκε εντός της αίθουσας της Γερουσίας, όπου το κλίμα θύμιζε περισσότερο σύγκρουση παρά θεσμική διαδικασία, με φωνές να καταγγέλλουν την κυβέρνηση για «χειραγώγηση της Δικαιοσύνης στο όνομα της σταθερότητας».
Σε αυτό το φόντο, η ιδέα ενός δημοψηφίσματος λειτουργεί ως διπλό εργαλείο: αφενός για να προλάβει μια παρατεταμένη κοινοβουλευτική σύγκρουση και αφετέρου για να καταστήσει τη Μελόνι πρωταγωνίστρια σε μια θεσμική αναμέτρηση που αγγίζει τον πυρήνα του κράτους δικαίου. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βλέπουν πίσω από τις κινήσεις της μια προσπάθεια αλλαγής παραδείγματος: μια στροφή από την «ανεξάρτητη δικαστική εξουσία» σε ένα μοντέλο όπου η πολιτική ηγεσία αποκτά περισσότερο έλεγχο στους μηχανισμούς ελέγχου.
Η συζήτηση δεν αφορά μόνο τους νομικούς κύκλους. Στον δημόσιο διάλογο, το θέμα έχει ήδη πολωθεί. Οι υποστηρικτές της μεταρρύθμισης μιλούν για ένα σύστημα «σάπιο» που χρειάζεται δομική ανακαίνιση, ενώ οι επικριτές της προειδοποιούν ότι ανοίγει ο δρόμος για επιλεκτικές διώξεις ή, ακόμη χειρότερα, για την εξουδετέρωση των ελεγκτικών θεσμών.
Το βέβαιο είναι πως το επόμενο διάστημα η Ιταλία θα βιώσει μία από τις πιο θεσμικά κρίσιμες συζητήσεις των τελευταίων δεκαετιών. Αν η μεταρρύθμιση φτάσει τελικά στις κάλπες, το δημοψήφισμα δεν θα αφορά μόνο το πώς απονέμεται η Δικαιοσύνη αλλά και το ποιος θα την ελέγχει.