Ούτε γεννάμε, ούτε πεθαίνουμε στην… γηραιά ήπειρο!

Eurostat και Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρούν τη… μετανάστευση κρίσιμη για την αντιμετώπιση της δημογραφικής μείωσης και της γήρανσης αλλά τονίζουν την ανάγκη για συντονισμένες πολιτικές ένταξης, εκπαίδευσης και στήριξης των γεννήσεων

Οι νέες εκθέσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας δεν είναι και πολύ αισιοδοξες για το μέλλον της… γηραιάς ηπείρου. Οι ειδικοί της Eurostat επισημαίνουν ότι «η αύξηση του πληθυσμού της ΕΕ κατά 1,07 εκατομμύρια, φτάνοντας τα 450,4 εκατομμύρια κατοίκους το 2025, οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη μετανάστευση». Το 2024, η μετανάστευση ανήλθε σε 2,3 εκατομμύρια, αντισταθμίζοντας τη φυσική μείωση του πληθυσμού (1,3 εκατομμύρια, λόγω 4,82 εκατομμυρίων θανάτων έναντι 3,56 εκατομμυρίων γεννήσεων). Αναλύσεις δε της Eurostat υπογραμμίζουν ότι «από το 2012, η μετανάστευση αποτελεί τον μοναδικό μοχλό πληθυσμιακής ανάπτυξης, καθώς η φυσική αλλαγή (νέες γεννήσεις) παραμένει αρνητική». Δηλαδή “χωρίς τη μετανάστευση, ο πληθυσμός της ΕΕ θα συρρικνωνόταν σημαντικά, με προβλέψεις (EUROPOP2023) να δείχνουν μείωση σε 420 εκατομμύρια ως το 2100”

Το νούμερο ένα πρόβλημα

Οι δημογραφικές εκθέσεις καταδεικνύουν ότι η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μείζον πρόβλημα. Το 2024, το 22% του πληθυσμού της ΕΕ ήταν άνω των 65 ετών, ενώ η μέση ηλικία έφτασε τα 43,7 έτη (από 41,0 το 2009). Οι προβλέψεις και της Eurostat υποδεικνύουν ότι η αναλογία των ατόμων άνω των 80 ετών θα αυξηθεί από 6% το 2022 σε… 15% το 2100, ενώ ο εργατικός πληθυσμός (15-64 ετών) θα μειωθεί από 63,9% το 2022 σε 54,4% το 2100. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι «η μετανάστευση μετριάζει τις πιέσεις στα συνταξιοδοτικά και υγειονομικά συστήματα, εισάγοντας νεότερους εργαζόμενους, αλλά απαιτούνται πολιτικές για την ενίσχυση δεξιοτήτων και την ένταξή τους». Οι μετανάστες καλύπτουν κρίσιμα κενά στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη και οι κατασκευές.

Ναι, μεν, αλλά…

Ωστόσο, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η επιτυχία εξαρτάται από την αποτελεσματική ένταξη των μεταναστών μέσω εκπαίδευσης, κατάρτισης και ίσων ευκαιριών. Η έλλειψη τέτοιων πολιτικών μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική περιθωριοποίηση και χαμηλή παραγωγικότητα, επιδεινώνοντας τις… ανισότητες. Η Eurostat επισημαίνει ότι οι δημογραφικές τάσεις ποικίλλουν σημαντικά. Χώρες όπως η Μάλτα (+19,0 ανά 1.000 κατοίκους), η Ιρλανδία (+16,3) και το Λουξεμβούργο (+14,7) κατέγραψαν τη μεγαλύτερη αύξηση το 2024, ενώ χώρες όπως η Λετονία (-9,9) και η Ουγγαρία (-4,7) είδαν μείωση.

Στις πόλεις και στα χωριά

Οι αστικές περιοχές επωφελούνται από τη μετανάστευση, ενώ οι αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν ερημιά και γήρανση. Οι ειδικοί προτείνουν περιφερειακές πολιτικές για την ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης και την αναχαίτιση της ερήμωσης των αγροτικών περιοχών. Σύμφωνα με την έκθεση EUROPOP2023 της Eurostat, ο πληθυσμός της ΕΕ αναμένεται να κορυφωθεί στα 453 εκατομμύρια το 2026 και να μειωθεί σε 420 εκατομμύρια έως το 2100, λόγω χαμηλής γεννητικότητας (1,5 παιδιά ανά γυναίκα έναντι 2,1 που απαιτείται για σταθερότητα).

Μέτρα και άμεσα

Οι επιστήμονες προτείνουν η ΕΕ πρέπει να συνδυάσει τη μετανάστευση με μέτρα όπως η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών και των ηλικιωμένων στην αγορά εργασίας, η προώθηση οικογενειακών πολιτικών και η αξιοποίηση της τεχνολογίας για να διατηρήσει την οικονομική ανταγωνιστικότητα. θεωρούν τη μετανάστευση κρίσιμη για την αντιμετώπιση της δημογραφικής μείωσης και της γήρανσης στην ΕΕ, αλλά τονίζουν την ανάγκη για συντονισμένες πολιτικές ένταξης, εκπαίδευσης και στήριξης της γεννητικότητας. Η Ελλάδα, αντιμετωπίζοντας παρόμοιες προκλήσεις, πρέπει να ενισχύσει τις στρατηγικές της για να αξιοποιήσει τη μετανάστευση και να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του πληθυσμού και της οικονομίας της.

(Τι είπε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για το μεταναστευτικό)

Έχουμε και έχουν πολύ… δρόμο

Στην Ελλάδα, η Eurostat αναφέρει πληθυσμό περίπου 10,4 εκατομμύρια το 2024, με μείωση -2,1 ανά 1.000 κατοίκους, λόγω χαμηλής γεννητικότητας και γήρανσης (22,7% άνω των 65 ετών). Η μετανάστευση από τις γειτονικε΄ς χώρες, πχ Αλβανία αλλά και από εμπόλεμες ή μη περιοχές ενισχύουν τους αριθμούς αλλά οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει προκλήσεις στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών ως πύλη εισόδου της ΕΕ και ίσως ο νέος νόμος Πλεύρη δώσει διέξοδα σε όλους…

Πηγές: Eurostat, “Population on 1 January 2025” (11 Ιουλίου 2025). –Eurostat, EUROPOP2023 Population Projections. – European Commission, 2024 Ageing Report.