Οι σκιές πίσω από σταφίδες, λάδια, σιτηρά, πολιτικά γραφεία, ΟΠΕΚΕΠΕ και… δαμάλια
Η Ελλάδα και οι περισσότεροι Έλληνες σαν τον ήρωα του Καζαντζάκη, συνεχίζουν να παλεύουν.
theopinion
Σαν ένα παλιό παραμύθι που ξετυλίγεται μέσα από τα μονοπάτια της ιστορίας, η Ελλάδα, από την Επανάσταση του 1821 μέχρι σήμερα, μοιάζει να κουβαλάει μια σκιά που αλλάζει μορφές μα παραμένει ίδια. Τους… μεσάζοντες. Αυτοί οι άνθρωποι, που από τα πρώτα χρόνια του ελληνικού κράτους έστηναν το παζάρι τους ανάμεσα στον ιδρώτα του παραγωγού και την ανάγκη του καταναλωτή, έγιναν σύμβολο μιας αδικίας που διαπερνά τον χρόνο.
Μεσάζοντες, προύχοντες, τοκογλύφοι
Τότε ήταν οι έμποροι της σταφίδας, του λαδιού, του σιταριού. Αγόραζαν φτηνά από τον αγρότη, που έσκαβε τη γη με τα χέρια του, και πουλούσαν ακριβά στα λιμάνια ή στις ξένες αγορές. Ο κόπος του ενός γινόταν χρυσάφι για τον άλλον, ενώ ο λαός έμενε με την πικρή γεύση της εκμετάλλευσης. Ο Νίκος Καζαντζάκης, στο «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», έπιασε αυτή την αλήθεια και την έκανε ιστορία. Στη Λυκόβρυση του, οι μεσάζοντες μαζί με τους προύχοντες και τους τοκογλύφους, ήταν οι αφέντες που κρατούσαν τον κόσμο δεμένο. Δεν ήταν μόνο το χρήμα που έκλεβαν, αλλά και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου που μοχθούσε. Ο Καζαντζάκης δεν έγραφε μόνο για το δικό του καιρό έγραφε για μια πληγή που δεν κλείνει εύκολα, για μια Ελλάδα που, από τότε που γεννήθηκε ως κράτος, πάλευε να βρει ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά των πολλών και την απληστία των λίγων.
“Ο μικρός άνθρωπος”
Όταν ήρθε η χούντα, στα χρόνια του ’60 και του ’70, οι μεσάζοντες φόρεσαν νέα ρούχα. Δεν ήταν πια μόνο έμποροι προϊόντων, αλλά και διαχειριστές της εξουσίας. Η δικτατορία, με την αυστηρή της τάξη, έδωσε ευκαιρίες σε όσους ήξεραν να κινούνται στις σκιές. Επιδοτήσεις, συμβόλαια, ευκαιρίες περνούσαν από τα χέρια τους, ενώ «ο μικρός άνθρωπος», που δεν ήξερε κάποιον στο γκουβέρνο, έμενε πίσω, με τα ελάχιστα από αυτά που δικαιούνταν. Ήταν μια εποχή που η αισχροκέρδεια δεν μετριόταν μόνο σε χρήματα, αλλά και σε χαμένες ελπίδες.
Ο νέος αέρας της μεταπολίτευσης
Η Ελλάδα μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μαζί της ήρθαν χρήματα, προγράμματα, ευκαιρίες για τον αγροτικό κόσμο, τις υποδομές, την ανάπτυξη. Η Πολιτεία και η εκάστοτε κυβέρνηση προσπαθούσε να φέρει αυτά τα κονδύλια, να χτίσει δρόμους, να στηρίξει τη γη. Μα οι μεσάζοντες δεν έφυγαν, έγιναν περισσότεροι και καλύτεροι φίλοι όσων ήταν στα πράγματα. Άλλαξαν πρόσωπα, έγιναν υπάλληλοι οργανισμών, μεσίτες επιδοτήσεων, άνθρωποι που ήξεραν πώς να εκμεταλλευτούν το σύστημα. Τα χρήματα που προορίζονταν για τον αγρότη συχνά χάνονταν σε δαιδαλώδεις δρόμους, σε χαρτιά και σε γραφεία Η αδικία παρέμενε ίδια, μόνο τα ονόματα άλλαζαν. Οι οικονομικές κρίσεις που ακολούθησαν, από το σοκ του Χρηματιστηρίου το ’99 μέχρι τη μεγάλη ύφεση του 2008, έδειξαν ότι η σκιά των μεσαζόντων πολλές φορές είναι μεγαλύτερη από τις ίδιες τις κυβερνήσεις. Έβλεπαν πρώτοι τις ρωγμές του συστήματος και χώνονταν να το κατακτήσουν.
Διαχρονικές… σκιές
Επιδοτήσεις για καλλιέργειες που δεν υπήρχαν, προγράμματα που έμεναν στα χαρτιά, χρήματα που δεν έφταναν ποτέ εκεί που έπρεπε αφού η διαδρομή τους ήταν και είναι γεμάτη παγίδες. Και σήμερα, το 2025, η ίδια ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Η Βουλή συζητά για ευθύνες οργανισμών που φτιάχτηκαν για να βοηθήσουν τον αγρότη, αλλά τελικά έγιναν τσιφλίκια των μεσαζόντων. Τα δε ευρωπαϊκά κονδύλια συχνά δεν φτάνουν στον προορισμό τους, θυμίζοντας τη δράση των παλιών μεσαζόντων.
Και οι αιώνες επαναλαμβάνονται
Η Ελλάδα και οι περισσότεροι Έλληνες σαν τον ήρωα του Καζαντζάκη, συνεχίζουν να παλεύουν. Πηγαίνουν στις δουλειές τους, μεγαλώνουν και προσπαθούν να σπουδάσουν τα παιδιά τους, τρέχουν στα νοσοκομεία τους γονείς τους, μαθαίνουν από διαδίκτυο για να εξυπηρετούνται, πληρώνουν λογαριασμούς και δάνεια. Οι δε μεσάζοντες, είτε με τη μορφή εμπόρων του 1821, είτε με τη μορφή σύγχρονων διαχειριστών, παραμένουν μια πρόκληση ή είναι οι ίδιοι πρόκληση στον 21ο αιώνα. Δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων είναι θέμα εμπιστοσύνης, δικαιοσύνης, αξιοπρέπειας. Η ιστορία διδάσκει ότι η λύση δεν βρίσκεται μόνο σε νόμους ή τιμωρίες, αλλά στη θέληση να φωτίσουμε τις σκιές. Όπως ο Καζαντζάκης μας υπενθυμίζει, η ελπίδα ζει όταν ο άνθρωπος σηκώνεται όρθιος, αρνείται να σταυρωθεί ξανά και διεκδικεί το φως…