Η δική τους αλήθεια με δικές μας… περιπέτειες

Όταν ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε στη Le Monde ότι ετοιμάζει βιβλίο για την «αλήθεια του», από το 2015 ως το 2019, πολλοί σηκώσαμε το φρύδι. Άλλοι από έκπληξη, άλλοι με ειρωνεία σκεπτόμενοι ότι είναι ένα βήμα για να ξαναμπεί στο παιχνίδι ηγεσίας, με νέο κόμμα, τη «Δημοκρατική Πορεία» του, αν και αρκετοί συνοδοιπόροι του έχουν χαθεί σε αυτή την πορεία και έχουν ακολουθήσει άλλο… καραβάνι.

Για συλλαλητήρια θα γράψει;

Το βιβλίο Τσίπρα, που αναμένεται να κυκλοφορήσει τέλος του 2025 ή αρχές 2026, θα δίνει εξηγήσεις για τα μνημόνια, το δικό του και των άλλων, και τη Συμφωνία των Πρεσπών. Είναι μια στρατηγική κίνηση, ένας τρόπος να πει την ιστορία όπως την κατάλαβε, να πείσει ότι έχει αλλάξει, ότι έχει ωριμάσει και να καλέσει να τον ακολουθήσουν ξανά παλαιοί ψηφοφόροι κι άλλοι καινούριοι και πολύ απογοητευμένοι από το σημερινό ΣΥΡΙΖΑ, το σημερινό ΠΑΣΟΚ, τη Νέα Αριστερά κλπ.

Εδώ δεν είναι Βρετανία…

Στη χώρα μας, τα βιβλία των πρώην πρωθυπουργών δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο, όπως πχ στη Βρετανία, όπου σχεδόν όλοι νιώθουν την υποχρέωση να «λογοδοτήσουν» για το έργο τους. Εδώ, λίγοι πιάνουν την πένα, και ακόμα λιγότεροι διαβάζονται. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε γράψει το 1970 το «Democracy at Gunpoint: The Greek Front»  ενώ βρισκόταν στην εξορία κατά τη διάρκεια της χούντας. Το βιβλίο του ήταν ενάντια στη δικτατορία, αλλά και ένας τρόπος να κρατήσει το όνομά του ζωντανό στο διεθνές προσκήνιο. Μέσα από τις σελίδες του, κατήγγειλε την αμερικανική επιρροή, χτίζοντας το προφίλ του επαναστάτη -έστω και από απόσταση- λίγο πριν επιστρέψει για να ιδρύσει το κόμμα του. Το βιβλίο του είχε απήχηση κυρίως στο εξωτερικό, σε διανοούμενους και πολιτικούς και πολύ λιγότερο σε ΠΑΣΟΚους ψηφοφόρους.

Βιβλία – απάντηση

Ο Κώστας Σημίτης, πρωθυπουργός από το 1996 ως το 2004, ακολούθησε διαφορετικό δρόμο. Το 2005 εξέδωσε το «Πολιτική για μια Δημιουργική Ελλάδα, 1996-2004» που ήταν ουσιαστικά ένας απολογισμός της οκταετίας του. Δεν ήταν μια συναισθηματική εξομολόγηση, αλλά μια “ψυχρή” υπεράσπιση των πράξεων του, όπως η είσοδος στο ευρώ, οι μεταρρυθμίσεις, ο εκσυγχρονισμός. Επίσης ήθελε να απαντήσει στους επικριτές του, κυρίως από το ΠΑΣΟΚ, που τον κατηγορούσαν για τεχνοκρατική και… δεξιά προσέγγιση. Δεν έγινε μπεστ σέλερ, αλλά απέδειξε ότι ήθελε να αφήσει τη δική του σφραγίδα στην ιστορία και όπως φάνηκε πρόσφατα το πέτυχε.

Άλλοι μιλάνε γι αυτούς

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (ΦΩΤΟ ΣΤΟ ΠΑΛΑΤΑΚΙ ΤΗΣ ΑΡΕΤΣΟΥΣ) δεν είχε στο μυαλό του αυτοβιογραφίες. Ο άνθρωπος που οδήγησε την Ελλάδα στην ΕΟΚ και αποκατέστησε τη Δημοκρατία προτίμησε να αφήσει το έργο του να μιλήσει. Μετά τον θάνατό του το 1998, το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή εξέδωσε πολυτομικές συλλογές με τις ομιλίες και τα κείμενά του, με τίτλο «Κωνσταντίνος Καραμανλής: Κείμενα και Ομιλίες» (1992-1997). Δεν ήταν βιβλία με την κλασική έννοια, αλλά αρχεία για ιστορικούς και ερευνητές. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, πατέρας του Ανδρέα, πρωθυπουργός στα μέσα του 20ού αιώνα, επίσης δεν άφησε βιβλίο πίσω του. Οι ομιλίες του υπάρχουν σε αρχεία, αλλά η ταραχώδης εποχή, με πολέμους και κρίσεις, μάλλον δεν του επέτρεψε να ασχοληθεί με τη συγγραφή. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πρωθυπουργός από το 1990 ως το 1993, επίσης δεν έγραψε και παρά τη μακρά πολιτική του καριέρα, άφησε τους βιογράφους και ιστορικούς να μιλήσουν γι’ αυτόν.

Και οι… σιωπές γράφουν ιστορία;

Ο Κώστας Καραμανλής, πρωθυπουργός  από το 2004 ως το 2009, έχει συγγραφική δραστηριότητα, αλλά όχι αυτοβιογραφία ή απομνημονεύματα πχ «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι Εξωτερικές Σχέσεις της Ελλάδος 1928-1932». Ο Γιώργος Παπανδρέου, που κυβέρνησε από το 2009 ως το 2011, δεν έχει εκδώσει απομνημονεύματα, ίσως γιατί δεν ήθελε να συμπεριλάβει το Καστελόριζο και το πρώτο μνημόνιο. Ο Αντώνης Σαμαράς, πρωθυπουργός από το 2012 ως το 2015 και ο Λουκάς Παπαδήμος, ο τεχνοκράτης του 2011-2012 επίσης δεν έπιασαν πένα και μελάνι. Ο Σαμαράς επικεντρώθηκε στην πολιτική του δράση -και ετοιμάζεται και πάλι για δικό του κόμμα- ενώ ο Παπαδήμος, ως μη πολιτικός, δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο λόγο να το κάνει.

Πόσες εκδόσεις θα βγουν;

Γιατί, όμως, στην Ελλάδα δεν γράφουν όλοι οι πρωθυπουργοί απομνημονεύματα, όπως στη Βρετανία, όπου ο «απολογισμός» είναι σχεδόν υποχρεωτικός; Από τον Τσόρτσιλ ως τον Μπλερ και μετά… βλέπουν τα βιβλία ως μέρος της θητείας τους. Στην πατρίδα μας η πολιτική κουλτούρα δεν είναι παρόμοια, όχι μόνο για τους πολιτικούς αλλά και για τους πολίτες οι οποίοι δεν δείχνουν ενδιαφέρον για τέτοιου είδους εκδόσεις αν και περιλαμβάνουν τις δικές τους… περιπέτειες. Λίγοι τις διαβάζουν, πολλοί τις χειροκροτούν ή τα κριτικάρουν, χωρίς καν να ξεφυλλίσουν τις σελιδες. Δεν γίνονται μπεστ σέλερ, αλλά το μέσο για να δηλώσουν ό,τι θέλουν και ό,τι επιδιώκουν. Ο Αλέξης Τσίπρας, για παράδειγμα, θα χρησιμοποιήσει το βιβλίο του για να πει «Κοιτάξτε, έκανα λάθη, αλλά έμαθα, και τώρα έχω κάτι νέο να προσφέρω». Άσε που ο ιδεολογικός του χώρος, μάλλον τον χρειάζεται. Είναι μια κίνηση πολιτικά ιδιοτελής και σίγουρα μια απάντηση σε όσους τα έχουν κάνει ρόιδο στο συριζα…ΤΟΥ.

Θα έχουν και φωτογραφίες;

Τα βιβλία των πρώην πρωθυπουργών είναι καθρέφτες φιλοδοξίας, αντίστασης και επιθυμίας επιστροφής σε ηγετικά πόστα διότι τα “ταπεινά” έδρανα των βουλευτών δεν τους χωράνε. Έχουν αποδείξει ότι μπορούν περισσότερα, όχι απαραίτητα καλύτερα. Τα βιβλία με τις αλήθειες τους, είναι τα κατάλληλα πολιτικά όπλα ή τα κατάλληλα πολιτικά εργαλεία προκειμένου να κλείσουν λογαριασμούς, να “καθαρίσουν” το παρελθόν τους και να χτίσουν ένα άλλο μέλλον στο οποίο φαντάζονται τον εαυτό τους και πάλι πρωταγωνιστή και ρυθμιστή των εξελίξεων κι επειδή ζούμε στην Ελλάδα όλα μπορούν να συμβούν. Μέχρι και να γίνουν… ταινία.

@karapanagiotidu