Στην Αντιγονιδών, θα επαναληφθούν γνωστά σφάλματα;
Η ανάδειξη του ναού της Αφροδίτης χωρίς ανάπλαση όλης της παραμελημένης πλατείας κινδυνεύει να οδηγήσει σε έναν ακόμη λάκκο αρχαιοτήτων, μάλλον αδιάφορο για την πόλη
Φάνης Ουγγρίνης
Η Περιφέρεια και το Υπουργείο Πολιτισμού προχωρούν στην προστασία και ανάδειξη σημαντικών αρχαιοτήτων στην Πλατεία Αντιγονιδών, με χρηματοδότηση 900.000 ευρώ. Η παρέμβαση αφορά τα κατάλοιπα του πολυσυζητημένου αρχαϊκού ναού της Αφροδίτης, που στην πορεία είχε μετατραπεί σε τόπο λατρείας της Θεάς Ρώμης. Μέσα στο ανασκαμμένο οικόπεδο βρίσκεται περίπου το 40% της συνολικής επιφάνειας του ναού, 2,5 έως 4,5 μέτρα κάτω από το σημερινό πεζοδρόμιο. Το υπόλοιπο εκτείνεται τριγύρω, κάτω από κτίρια και δρόμους.
Στη σχετική ανακοίνωση, πουθενά δεν αναφέρεται πώς θα συσχετιστεί το μνημείο με το παρελθόν, δηλαδή με άλλα απομεινάρια λατρευτικών χώρων στην ίδια περιοχή, στο θεωρούμενο ιερατικό κέντρο της ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης. Πέραν αυτού, δεν περιγράφεται πώς θα συνδεθεί με τη γειτονιά που το περιβάλλει, πώς δηλαδή θα γίνει κομμάτι της καθημερινότητας στη σημερινή πλατεία. Δυστυχώς συζητάμε μόνο για τη βελτίωση ενός στενά οριοθετημένου σκάμματος, ουσιαστικά ενός λάκκου με αρχαία υπολείμματα.
Κακά τα ψέματα, λίγα θα προσφέρει η συγκεκριμένη αναβάθμιση των αρχαιοτήτων εάν δεν πραγματοποιηθεί παράλληλη ανάπλαση όλης της Αντιγονιδών, μιας τοποθεσίας που σήμερα θυμίζει υπαίθριο πάρκινγκ και όχι δημόσιο χώρο. Λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση των εργασιών θα έχει ξαναγίνει ένα βρώμικο, αδιάφορο σημείο (οικείο μόνο στους ξεναγούς), στην καρδιά μιας παρηκμασμένης περιοχής γεμάτης άδεια μαγαζιά, βιοτεχνικά κτίρια και παραμελημένα διατηρητέα.
Η περίπτωση τούτη δεν είναι μεμονωμένη· παρόμοιους “λάκκους” εκθεμάτων συναντάμε και αλλού. Χαρακτηριστικός εκείνος στην Εγνατία, μπροστά στο Μπέη Χαμάμ· βρίσκεται σε θλιβερή κατάσταση και είναι εντελώς ασύνδετος με το υπόλοιπο μνημείο, όπου αυτή τη στιγμή διεξάγονται εκτεταμένες εργασίες συντήρησης. Επίσης, αρνητικά σχόλια έχει προκαλέσει το γιγάντιο σκέπαστρο στη στάση μετρό Αγίας Σοφίας, για διαφορετικό λόγο: εκείνο εξαφάνισε την Αχειροποίητο ώστε να προφυλάξει ερείπια σαφώς υποδεέστερης αισθητικής αξίας. Τέλος, πρόσφατα ολοκληρώθηκε η -μάλλον άτολμη- επέμβαση στο αγίασμα Αγίου Ιωάννη, όπου με κόστος περίπου 650.000 ευρώ απλώς επετεύχθη ευπρεπισμός και προστέθηκαν ενημερωτικοί πίνακες, σύντομα στο έλεος των βανδάλων. Ας καταλάβουν επιτέλους οι αρμόδιοι ότι δεν επιτρέπεται να αντιμετωπίζεται σα… τυφλοσούρτης η ανάδειξη μικρών αρχαιολογικών χώρων, κολλημένων σε δάσος πολυκατοικιών ύψους 30 μέτρων.
Υπό στενή ερμηνεία, ίσως θεωρούνται επιστημονικά ορθόδοξες, όμως οι επεμβάσεις της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων κατά κανόνα αγνοούν την πόλη γύρω τους και τις άλλοτε διαστάσεις των ερειπίων. Εκτελούνται αποσπασματικά, χωρίς να προσαρμόζονται σε ενιαίο σχεδιασμό, σε όσα περιβάλλουν τα μνημεία, και στις σύγχρονες προσδοκίες κατοίκων και επισκεπτών. Παρά την υποτιθέμενη καλή συνεργασία μεταξύ ΥΠΠΟ και ΔΘ, δε συντονίζονται ιδιαίτερα ως προς την ανάδειξη των ορατών αρχαιοτήτων. Χαρακτηριστική περίπτωση η αδυναμία αμφότερων να δρομολογήσουν άμεσα θεματικούς αρχαιολογικούς περιπάτους στη Θεσσαλονίκη.
Κι όσο για τις σήμερα εκτελούμενες -γενικά ανεπαρκείς- αναστηλωτικές εργασίες στο κέντρο, δεν επιτρέπεται να τις δικαιολογούμε απλά λέγοντας «Δεν πειράζει, ας ρίξουν κάνα φράγκο κι εδώ, χαλάλι».