ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η Ελλάδα αποχαιρετά τον Αλέκο Φασιανό

ΚΚΕ ΜΕΡΑ25 ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΡΙΖΑ
Η Ελλάδα αποχαιρετά τον Αλέκο Φασιανό
Εικόνα: alekosfassianos.gr
theopinion profile picture theopinion

Χθες Κυριακή, έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος ζωγράφος Αλέκος Φασιανός, βυθίζοντας στη θλίψη όλους όσους θαύμασαν και αγάπησαν το έργο του.

Ο ίδιος ο Αλέκος Φασιανός στην παρουσίαση της ιστοσελίδας του, περιγράφει τον εαυτό του, τις καλλιτεχνικές του επιρροές και την πορεία του στην τέχνη με τα ακόλουθα λόγια:

«Ο παππούς μου ήταν πάπας. Γεννήθηκα το 1935 δίπλα ακριβώς στην εκκλησία που λειτουργούσε ο ίδιος. Είχαμε ένα μικρό σπίτι με δειλινά στους Αγίους Αποστόλους κάτω από την Ακρόπολη. Από πολύ μικρός και εξ αιτίας του παππού μου, τριγύρναγα στις μισοσκότεινες μεταβυζαντινές εκκλησίες και τον βοηθούσα άλλοτε φέρνοντας του το θυμιατό και άλλοτε διαβάζοντας τον Απόστολο. Πιο πολύ όμως και από το θρησκευτικό μέρος με είλκυαν οι εικόνες οι βυζαντινές η οι λαϊκές.

Μου έκαναν εντύπωση οι άγιοι καβαλάρηδες με τα φωτοστέφανα και τα σπαθιά τους που έβγαζαν φλόγες και σκότωναν θηρία. Τα ξερά βυζαντινά βουνά στο βάθος, τα περίεργα δέντρα και τα φυτά και οι χρυσοί ουρανοί. Προσπαθούσα να αντιγράψω τις εικόνες. Όμως ήθελα να κάνω και δικές μου, να εκφράσω και τον δικό μου κόσμο, όπως κι όλας είχε διαπλαστεί από όλα όσα έβλεπα.

Η μητέρα μου ήταν φιλόλογος και είχε μανία με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Αυτή με πήγαινε συγχρόνως στα Μουσεία η την Ακρόπολη και παντού όπου μπορούσε να συναντήσει αρχαία πράγματα. Μου άρεσαν πολύ τα εικονογραφημένα αρχαία βάζα, ιδίως οι λευκές λήκυθοι, που εικόνιζαν νεκρικές παραστάσεις. Πιο πολύ όμως με συγκινούσαν τα κυκλαδικά ειδώλια με στυλιζαρισμένα χέρια, τα μονοκόμματα σώματα που μοιάζανε με παιχνίδια.

Ο πατέρας μου ήταν μουσικός και έτσι έμαθα να παίζω βιολί. Δεν νομίζω ότι αυτό με επηρέασε καθόλου. Γιατί ήθελα να ζωγραφίζω από μικρό παιδί. Μέχρι τα δεκαεφτά μου χρόνια ζωγράφιζα μόνος μου και είχα όλο τον μαγικό κόσμο των εικόνων, στις εκκλησίες, και από την άλλη μεριά την αγαλματολατρεία των αρχαίων Ελλήνων.

Ύστερα πήγα και σπούδασα στην Σχολή Καλών Τεχνών.

Για πέντε χρόνια ασχολήθηκα με το σχέδιο αρχαίων κεφαλών και γυμνών μοντέλων.

Δεν μπορώ να πω ότι δεν έμαθα τίποτε. Το αντίθετο. Ο δάσκαλος μας ο Μόραλης είχε μια επιρροή επάνω μας τόσο σαν καλλιτέχνης, όσο και σαν άνθρωπος. Μάθαμε να βλέπουμε τις επιδράσεις του σκότους επί του φωτός και τανάπαλιν καθώς και τις αλλοιώσεις των σχημάτων των αντικειμένων εξ αιτίας του φωτός. Μάθαμε να συγκρίνουμε και τα πράγματα. Όμως πάντα σκεφτόμουνα τους αγίους με τα φωτοστέφανα, τα κοντάρια τους, τα σπαθιά τους, τις πολυποίκιλες στολές τους και τα κόκκινα η άσπρα άλογα που πηδούσαν πάνω από φλεγόμενους δράκοντες.

Λιγότερο τώρα σκεφτόμουνα τα κυκλαδικά. Μου άρεσε επίσης και η γιαπωνέζικη τέχνη και η ινδική ζωγραφική-Ταντρική. Όμως δεν είχα την μυστικοπάθεια. Άρχισα να ζωγραφίζω πάλι ανθρώπους με στολή και παράσημα μέσα σε κήπους. Δεν είχαν καμία κίνηση. Ήταν ανέκφραστοι και κρατάγανε λουλούδια. Αργότερα οι μικρές αυτές φιγούρες των ανθρώπων με τις στολές που έκανα άρχισαν να διαλύονται, να γίνονται τα όντα τα χρωματιστά με τα λουλούδια γύρω γύρω, άλλοτε καλά, άλλοτε τρομερά.

Και τώρα αυτά που ζωγραφίζω κρατούν φλεγόμενα σπαθιά όπως οι βυζαντινοί άγιοι. Είναι όμως πλάσματα απόκοσμα, της δικιάς μου φαντασίας, όπως προήλθαν μέσα από τις σκοτεινές εκκλησίες. Μου αρέσει η κόκκινη μάζα η η μπλέ, όχι όμως αφηρημένη. Θέλω όμως να συμβολίζει κάτι το χρώμα η οι γραμμές. Για αυτό πάντα οι φιγούρες που ζωγραφίζω είναι διαλυμένες και ζουν στα λουλούδια.

Ίσως είναι πεθαμένες».

Η συλλυπητήρια ανακοίνωση της Προέδρου της Δημοκρατίας

Για «έναν αυθεντικό δημιουργό που έχτισε έναν εντελώς δικό του, προσωπικό κόσμο», έκανε λόγο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου στη συλλυπητήρια ανακοίνωσή της.

«Αποχαιρετούμε σήμερα έναν ζωγράφο από τους πλέον αναγνωρίσιμους, ξεχωριστούς, οικείους και αγαπητούς της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, έναν αυθεντικό δημιουργό που έχτισε έναν εντελώς δικό του, προσωπικό κόσμο. Το έργο του, γεμάτο σφρίγος και ζωντάνια, εποικισμένο με χαρακτηριστικές μορφές ζωγραφισμένες σε ηρωική κλίμακα, συναιρώντας επιρροές από την αρχαιοελληνική τέχνη, τη λαϊκή παράδοση, τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, αποπνέει μια ιδιαίτερη αίσθηση της ελληνικότητας και καταφέρνει, με την αλήθεια του, να καταστήσει οικουμενικό το τοπικό, κατακτώντας τη διεθνή αναγνώριση. Εκφράζω τη βαθιά μου λύπη για την απώλεια του Αλέκου Φασιανού, και τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στην οικογένειά του».

Η δήλωση του Πρωθυπουργού

Αντίστοιχη δήλωση εξέδωσε και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.

«Η Ελλάδα δεν έχει πια μαζί της έναν μεγάλο καλλιτέχνη που χάρισε απλόχερα χρώμα στην καθημερινότητά της. Έναν ζωγράφο, αληθινό ποιητή. Όχι μόνο γιατί ο Αλέκος Φασιανός έγραφε ο ίδιος ποιήματα και πεζά. Αλλά κυρίως γιατί με τον χρωστήρα του ισορροπούσε πάντα ανάμεσα στον ρεαλισμό και την αφαίρεση. Στις απλές και τις ονειρικές στιγμές. Στην πραγματικότητα και τον μύθο. Σφράγισε, έτσι, για δεκαετίες μία αισθητική που γεννούσε γνήσιο και πλούσιο συναίσθημα.

Είχα την τιμή να τον γνωρίζω προσωπικά, όπως και την αγαπημένη του Μαρίζα. Στις περισσότερες δημιουργίες του πρωταγωνιστούσε ο άνθρωπος. Όπως και στη σκέψη του. Πριν από λίγο καιρό, άλλωστε, με αφορμή την πανδημία, μάς καλούσε να την αντιμετωπίσουμε με «αλληλεγγύη, αγάπη και Παιδεία». Και να απαντήσουμε στις δυσκολίες φέρνοντας οι ίδιοι «τον παράδεισο μέσα μας και στον χώρο μας». Ακριβώς όπως και εκείνος είχε επιλέξει να είναι λιτός, προσηνής, ευαίσθητος και υπεύθυνος.

Ο Αλέκος Φασιανός μάς αφήνει πολύτιμη κληρονομιά το έργο του στη ζωγραφική, στη σκηνογραφία, στην εικονογράφηση. Σε αυτό, όμως, δεν κατατάσσονται μόνο οι ελεύθερες φιγούρες και τα έντονα χρώματα που προσέφερε στο σύγχρονο πολιτισμό μας. Αλλά και ο δυναμισμός που έκρυβε ο γαλήνιος χαρακτήρας, η σωστή κρίση και η υποδειγματική συμπεριφορά του. Γιατί ως ζωγράφος ο Φασιανός έκανε ό,τι και ως άνθρωπος: εστιάζοντας στη μορφή, προσέγγιζε πάντα την ψυχή.

Μαζί με όλους τους Έλληνες αποχαιρετώ έναν φίλο. Και μοιράζομαι τη μεγάλη θλίψη με την σύζυγο, τα δύο παιδιά του και όλους τους δικούς του ανθρώπους».

Τα μηνύματα του πολιτικού κόσμου

Με ανακοινώσεις τους και αναρτήσεις στα social media, κόμματα και πολιτικά πρόσωπα τον αποχαιρέτησαν.

Δήλωση της Σίας Αναγνωστοπούλου, τομεάρχη Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ:

«Τα έργα του Αλέκου Φασιανού είχαν την οικειότητα και την ταυτότητα του δημιουργού τους. Δεν λαθέψαμε ποτέ να τα αναγνωρίσουμε και να τα συνδέσουμε με το ονοματεπώνυμο του. Σπουδαίο πράγμα για έναν καλλιτέχνη αυτό, όταν το κατορθώνει. Από τις πρώτες του συνθέσεις με τις έντονες μορφές και τις φανταχτερές φορεσιές, μέχρι τα μετέπειτα έργα του που φτιάχτηκαν από το χαρακτηριστικό του ύφος το γεμάτο από κίνηση , φτερά, ελεύθερα σώματα, έκανε μια σπάνια και διαρκή σπουδή στην ανθρώπινη καθημερινότητα. Αγαπήσαμε τα ποδήλατα του, τα ερωτευμένα ζευγάρια του, τις ενδυματολογικές επιλογές τους. Είχαν κοσμήσει εξώφυλλα βιβλίων που αγαπήσαμε, είχαν γίνει αφίσες θεατρικών έργων που είδαμε. Η είδηση του θανάτου του έρχεται σε αυτή τη χρονική στιγμή, που έχουμε περισσότερο από ποτέ την ανάγκη να μας εμπνέουν οι εμβληματικοί άνθρωποι της τέχνης. Αντίο Αλέκο Φασιανέ, μένουμε πίσω με σεβασμό στο τεράστιο έργο σου».

Η ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ:

«Αποχαιρετούμε με θλίψη τον σπουδαίο και εμβληματικό ζωγράφο Αλέκο Φασιανό, που «μας έμαθε έναν καινούργιο τρόπο να αγαπάμε», όπως εύστοχα είχε πει γι’ αυτόν ο κομμουνιστής ποιητής Λουί Αραγκόν. Ο Αλέκος Φασιανός με το ξεχωριστό ύφος και την απλότητα των γραμμών του έδωσε χρώμα και ποίηση στην καθημερινότητά μας. Οι ανθρώπινες φιγούρες του, οι κολυμβητές, οι ποδηλάτες, τα ερωτευμένα ζευγάρια, οι καπνιστές, οι άγγελοι αποπνέουν ένα βαθύ συναίσθημα και μια πλατιά αγάπη για τον άνθρωπο. Αποτελούν έκφραση του πλούσιου ψυχικού κόσμου ενός σεμνού, παρά τη φήμη και τη διεθνή αναγνώριση, καλλιτέχνη. «Όταν δεν ζωγραφίζω είμαι δυστυχής» συνήθιζε να λέει και αυτή τη χαρά, τη συγκίνηση της δημιουργίας, που ξεπηδά αβίαστα μέσα από τις εικόνες του, τη νοιώθει καθένας που έρχεται σε επαφή με τη ζωγραφική του.

Οι τιμές και η δόξα δεν χαρίστηκαν στον Αλέκο Φασιανό. Μια μακρόχρονη μελέτη και εργασία κρύβεται πίσω από τη λιτότητα και την καθαρότητα της φόρμας του, κύρια πάνω στην αρχαία ελληνική τέχνη, που την είχε αφομοιώσει βαθιά, αλλά και πάνω στο έργο του Γιάννη Τσαρούχη.

Γεννημένος το 1935 στο Μεταξουργείο μυήθηκε από μικρός στην αρχαία ελληνική γραμματεία και τέχνη από το φιλόλογο μητέρα του. Συμμετέχοντας στις αναζητήσεις της ονομαζόμενης «Γενιάς του ‘30» διαφοροποιήθηκε από τους καλλιτέχνες της γενιάς του, καθώς δεν εντάχθηκε φανερά σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα της εποχής του δημιουργώντας ένα εντελώς προσωπικό στυλ. Το 1960 έφυγε με υποτροφία στο Παρίσι, όπου έμεινε τελικά για δεκαετίες, στη διάρκεια των οποίων συναναστράφηκε και συνεργάστηκε με μεγάλους διανοούμενους και καλλιτέχνες. Το επίσημο γαλλικό κράτος τον τίμησε πολλές φορές αποδίδοντάς του το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, καθώς και του Ιππότη και Αξιωματικού της τάξης των Γραμμάτων και Τεχνών. Η πιο πρόσφατη αναγνώρισή του ήταν το 2021 όταν παρασημοφορήθηκε από τη γαλλική κυβέρνηση με το αξίωμα του Διοικητή της τάξης των Γραμμάτων και Τεχνών, μια σπουδαία διάκριση καθώς μόνο 20 τέτοια παράσημα δίδονται κάθε χρόνο από τη Γαλλία.

Ο Αλέκος Φασιανός παρουσίασε το έργο του σε περισσότερες από 70 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και συμμετείχε επανειλημμένα σε ομαδικές εκθέσεις και διεθνείς διοργανώσεις.

Το ΚΚΕ εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του».

Δήλωση του εκπροσώπου Τύπου του ΜέΡΑ25 Μιχάλη Κριθαρίδη:

«Με αμέριστη θλίψη αποχαιρετούμε τον μοναδικό και εμβληματικό ζωγράφο, Αλέκο Φασιανό. Εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του για τον χαμό του σπουδαίου αυτού Έλληνα δημιουργού».

Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Ολόκληρο το έργο του Αλέκου Φασιανού, τα χρώματα που γέμισαν τους καμβάδες του, οι «επίπεδες», αλλά πολυδιάστατες μορφές που κυριαρχούν στους πίνακές του, αποπνέουν Ελλάδα. Από τα πρώτα του βήματα, στο εικαστικό του έργο, αλλά και στη δουλειά του για το θέατρο, ο Φασιανός δεν άφησε ρεύματα και επιρροές να αλλοιώσουν τα βασικά, προσωπικά, χαρακτηριστικά του. Είναι από τους κορυφαίους σύγχρονους δημιουργούς της ελληνικότητας στη ζωγραφική. Οι ρίζες του προέρχονται από την παραδοσιακή τέχνη, η τεχνική του από τις σπουδές του δίπλα στον Γιάννη Μόραλη και στη συνέχεια στη Γαλλία, όπου έζησε για μεγάλο διάστημα. Στις μορφές του αναγνωρίζεις τα κυκλαδικά ειδώλια, τα αρχαία ελληνικά αγγεία, τις βυζαντινές εικόνες. Η τέχνη του Αλέκου Φασιανού είναι ταυτόχρονα λαϊκή και υψηλή, γι αυτό και συνεχίζει να είναι από τους πλέον αναγνωρίσιμους, αναγνωρισμένους και αγαπητούς καλλιτέχνες. Ο Αλέκος ήταν αγαπημένος φίλος από του Παπάγου και την Τζια. Δεν ξεχνώ τις μακρές συζητήσεις μας με τον ίδιο και την μητέρα του, διαπρεπή φιλόλογο, η οποία τον δίδαξε την ελληνική τέχνη για την αξία των αυτόραφων ενδυμάτων, το χρώμα στα αρχαία αγάλματα και την μοναδικότητα του αρχαίου δράματος. Στη Τζια, ψάρεμα στις Τρεις Αμμουδιές με τον Τσαρούχη, τον Χάρο, τον Στεφάνου. Μνήμες που δεν θα σβήσουν ποτέ. Κι όταν οι πόροι για την ανασκαφή στην Καρθαία ήταν λιγοστοί, ο Αλέκος πουλούσε πίνακες του και κάλυπτε τις ανάγκες του εργοταξίου μας. Στην Μαρίζα, την Βικτωρία και το Νίκο, που τόσο πολύ αγάπησε, εκφράζω τη βαθειά μου θλίψη. Πέρα από την καλλιτεχνική του παρακαταθήκη ο Αλέκος τους χάρισε την καλοσύνη, την ευγένειά του, την απλότητα και την λιτότητά του, την παιδεία του και το χιούμορ του. Δε θα τον ξεχάσουμε ποτέ.

Ο Υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Ο Αλέκος Φασιανός σφράγισε μια ολόκληρη εποχή. Η ανθρωποκεντρική του προσέγγιση σε συνδυασμό με την ξεκάθαρη ελληνικότητα της τέχνης του τον καταξίωσε καλλιτεχνικά διεθνώς και παράλληλα τον κατέστησε εξαιρετικά δημοφιλή μεταξύ όλων των Ελλήνων. Όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος, ‘εκφράζω τον άνθρωπο του σήμερα ο οποίος φέρει τη μνήμη όλων όσων προηγήθηκαν.’ Ο Φασιανός, μέσα από την θεματική του, αλλά και το εύρος της δράσης του συνέβαλε στο να κάνει την εικαστική τέχνη πιο οικεία. Εκφράζω τα συλλυπητήριά μου στην οικογένεια του».