«Αξίζει για κάποιον που γράφει ένα βιβλίο, να μην γράφει μόνον για θέματα που γνωρίζει» – Ο Πάρις Μηλίτσης στο TheOpinion

Το κοινωνικό μυθιστόρημα του Πάρι Μηλίτση, «Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα», ένα οδοιπορικό σκέψεων, συναισθημάτων, εικόνων και μεγάλων ανατροπών, με ιστορικά στοιχεία από την εποχή της καταστροφής της Σμύρνης, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Ο Πάρις Μηλίτσης κατάφερε να συνδυάσει στη ζωή του τις τρεις μεγάλες του αδυναμίες: τα μαθηματικά, τα οικονομικά και τη λογοτεχνία. 

Ο ίδιος έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση κι έχει ασχοληθεί με τη Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό. Παράλληλα, όμως, έχει γράψει σχολικά βοηθήματα για μαθητές Λυκείου, ένα παιδικό μυθιστόρημα καθώς και μυθιστορήματα για ενήλικες.

Κύριε Μηλίτση, «Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα»: το νέο σας μυθιστόρημα για ενήλικες.

Το οποίο κυκλοφόρησε πριν, περίπου, έναν χρόνο. Ξεκινώντας από τον τίτλο «Αραπιάν Τσαρσί», στα ελληνικά θα μπορούσαμε να το πούμε ως την «Αραβική Αγορά»· μια αγορά που ήταν στη Σμύρνη στις αρχές του 20ου αιώνα. Εκεί είχε τα γραφεία της επιχείρησης ο πατέρας της «κεντρικής» ηρωίδας∙ δεν υπάρχει, στην πραγματικότητα, κάποιος που να έχει τόσο κεντρικό ρόλο ώστε να ξεχωρίζει. Είναι αρκετοί οι ήρωες που έχουν σημαντικό ρόλο στην όλη ιστορία. 

Η ηρωίδα, λοιπόν, ξεκινάει από ‘κει ένα ταξίδι. Οι ιστορικές συνθήκες την αναγκάζουν να φύγει από τη Σμύρνη, στη Μικρασιατική Καταστροφή, και να έρθει στην Αθήνα. Κι ο αναγνώστης παρακολουθεί αυτό το ταξίδι, αυτό το δράμα που βιώνει η συγκεκριμένη ηρωίδα, μέσω του ημερολογίου της. Κι από ‘κει και πέρα παρακολουθεί, στη σύγχρονη εποχή, τους απογόνους της. 

Ενώ από τον τίτλο φαίνεται ότι πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα, στην ουσία είναι ένα κοινωνικό, θα λέγαμε, σύγχρονο μυθιστόρημα, με κάποιες ιστορικές αναφορές. Και, γιατί όχι, πολιτικούς προβληματισμούς, διάφορα υπαρξιακά ζητήματα που εξετάζονται στην πορεία. 

Πώς ξεκίνησε το συγγραφικό ταξίδι του συγκεκριμένου βιβλίου;

Καταρχάς, δεν σταμάτησα να γράφω από τότε που ξεκίνησα. Δηλαδή, πριν από το 2000. Έγραφα, συμμάζευα διάφορα κείμενα, προσπαθούσα να φτιάξω διηγήματα – ιστοριούλες. Όλα αυτά υπήρχαν, και σε γραπτή μορφή και μέσα στο μυαλό μου. 

Έτσι ώστε, γύρω στο 2010 – 2013, υπήρχε ένα διήγημα, το οποίο ήταν έτοιμο. Ξεκίνησα από αυτό το διήγημα, όταν το ξανάπιασα πριν από δύο χρόνια στα χέρια μου, και είπα ότι κάποια στιγμή χρειάζεται να το εμπλουτίσω. Είχε το βάθος που ήθελα, αλλά δεν είχε το πλάτος. Γίνονταν πολλά στον εξωτερικό κόσμο κι ήθελα να βάλω και πολλές ιστορίες και πολλούς προβληματισμούς που υπήρχαν. Και όπως τους βίωνα εγώ. Ήθελα, δηλαδή, να διευρύνω την οπτική μου. Να το κάνω και πιο μεγάλο, και ποσοτικά και ποιοτικά. Οπότε, βασίστηκα στο αρχικό εκείνο διήγημα κι έμπλεξα άλλες ιστορίες γύρω από αυτό. 

Το κωμικό της όλης υπόθεσης θα λέγαμε πως είναι ότι, στο τέλος, επειδή ήταν μεγαλύτερο -και η πλοκή ήταν πάρα πολύ μεγάλη- επέλεξα να αφαιρέσω εκείνο το αρχικό διήγημα. 

Το επόμενο διήγημα που γράφω, όμως, βασίζεται σε αυτό που αφαίρεσα. Σαν να είναι η «μαγιά». 

Όντας εκπαιδευτικός, αναρωτιέμαι τι είδους σχόλια λαμβάνετε από παλαιότερους μαθητές σας.

Είναι πολύ ευχάριστο να βλέπεις παλιούς μαθητές να έρχονται στις παρουσιάσεις βιβλίων ή να σε συναντούν στον δρόμο, κι ενώ σε ξέρουν με μία άλλη ιδιότητα, να σου λένε «Πώς εσύ ασχολήθηκες με αυτό;», «Είναι πολύ ωραίο, μας άρεσε.», «Το διαβάσαμε, δεν το περιμέναμε». Τα μηνύματα που παίρνω από τους μαθητές μου είναι πολύ ενθαρρυντικά. 

Είχαμε μάθει να λύνουμε ασκήσεις, να λέμε θεωρία. Προσπαθούσαμε να το κάνουμε καλά, να τους «πιέσω» για να αποδίδουν. Και, ξαφνικά, βλέπουν μια άλλη διάσταση. Βέβαια, κάποιοι από αυτούς γνώριζαν ότι ασχολούμαι με αυτό το αντικείμενο και δεν ήταν τόσο μεγάλη η έκπληξη. 

Γιατί, λοιπόν, ο αναγνώστης να επιλέξει το «Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα» να τον συντροφεύσει;

Πρώτα από όλα, έχει κάποια στοιχεία τα οποία θα του φανούν χρήσιμα∙ κάποια ιστορικά στοιχεία για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Θα μου πείτε, τόσα έχουμε δει και τόσα έχουμε διαβάσει. Αυτά είναι περασμένα από την πλευρά της μυθοπλασίας. Δηλαδή, σαν να διαβάζει ο αναγνώστης μια ιστορία η οποία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, αλλά είναι με έναν τέτοιον τρόπο δοσμένη για να είναι εύληπτη.

Εκτός από αυτό, θα προβληματιστεί για τις ανθρώπινες σχέσεις. Για το ποια θεωρούμε σημαντικά στη ζωή και πώς αυτά τα μετατρέπουμε σε ασήμαντα. Δηλαδή, η υγεία, οι σχέσεις, ο σκοπός της ζωής, η συμπόνια… Και το αντίθετο. Πώς τα ασήμαντα, που είναι ο πλούτος, η φήμη, η δόξα, η ομορφιά, η εξουσία, τα ‘χουμε μετασχηματίσει και τα μετατρέπουμε σε σημαντικά. Κι αν αξίζει αυτή η προσπάθεια που κάνουμε, δοσμένη πάντα από την πλευρά της μυθοπλασίας. 

Στέκομαι ακόμη στη χρησιμότητα, καθώς θα διαβάσει κάποιους προβληματισμούς σχετικά με τον πόλεμο και την ειρήνη. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι δεν είναι το υπέρτατο αγαθό η ειρήνη, όπως θεωρούμε. Υπέρτατο αγαθό είναι ο μη πόλεμος· δεν παίρνουμε, δηλαδή, τα όπλα. 

Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι πολιτικοί προβληματισμοί, σχετικά με την «ξύλινη» γλώσσα των πολιτικών. Ξέρετε, υπάρχουν και φοιτητές-ήρωες μέσα στο βιβλίο, οπότε «βράζει» το αίμα τους. Ασχολούνται με αυτά τα θέματα και προσπαθούν να βρουν λύσεις.

Πέρα από τη χρηστική αξία, προσπάθησα να μπω στη θέση του αναγνώστη και να εξετάσω κάθε λέξη, κάθε φράση, κάθε παράγραφο ώστε να δω, μπορεί να την κατανοήσει; Είναι εύκολο ή απλώς λέω εγώ τα δικά μου και δεν το καταλαβαίνει; Που σημαίνει ότι πέρασα από πάρα πολλές διορθώσεις. Προσπάθησα να είναι καλογραμμένο κι, επιπλέον, να δώσω μια τέτοια μορφή των μικρών ενσωματωμένων ιστοριών στο μεγάλο το κείμενο, ώστε ο αναγνώστης να θέλει να προχωρήσει παρακάτω.

Ένα τρίτο που έχει να κάνει με το πόσο ενδιαφέρον μπορεί να το θεωρήσει κάποιος, είναι η πλοκή. Προσπάθησα να φτιάξω μεγάλη πλοκή. Βέβαια, μου βγήκε και στην πορεία. Έναν χαρακτήρα να προσθέσεις, αμέσως περιπλέκεται με τους υπόλοιπους. Οπότε, με αυτόν τον τρόπο, έδωσα περισσότερη έμφαση στις σχέσεις των ανθρώπων, στο πώς μπλέκονται μεταξύ τους.

Κάθομαι και σκέφτομαι, όσο αναλύετε, τον τρόπο που τα νεωτεριστικά και, ταυτόχρονα, διαχρονικά στοιχεία, συνδέονται με το εν λόγω ιστορικό πλαίσιο…

Με βοήθησε πάρα πολύ σε αυτό, και αισθάνομαι πολύ τυχερός, ο Κώστας ο Καζάκος. Έτυχε να παρακολουθήσω ένα ντοκιμαντέρ, εκείνη την εποχή, και τον άκουσα να λέει ότι ένα έργο, για να το αγαπήσει το κοινό, πρέπει να είναι χρήσιμο, όμορφο κι ενδιαφέρον. Κι έτσι, μου έδωσε τα κριτήρια τα οποία χρειαζόμουν για το δικό μου έργο. 

Προσπάθησα ώστε, το κοινό, να μπορεί να το διαβάζει με ευχαρίστηση· τα bonsai stories, οι μικρές ιστορίες, δηλαδή, να είναι αυτοτελείς από τη μια μεριά, αλλά η μία να συνδέεται με την επόμενη, έτσι ώστε να δημιουργήσω αυτήν τη συνεχόμενη ροή.

Αλήθεια, γιατί ασχοληθήκατε με αυτήν την πτυχή της ιστορίας κι όχι με κάποια άλλη;

Βρέθηκα ως εκπαιδευτικός εδώ στην Καβάλα, ήρθα σε επαφή με άτομα προσφυγικής καταγωγής και από τη Σμύρνη και από την Κωνσταντινούπολη και από την Καλλίπολη. Και άκουσα και πολλές ιστορίες. Και ο τρόπος που μιλούσαν με παραξένεψε. Θέλησα να μάθω. 

Πιστεύω ότι αξίζει για κάποιον που γράφει ένα βιβλίο, να μην γράφει μόνον για θέματα που γνωρίζει. Αλλά να διαβάσει και θέματα τα οποία δεν γνωρίζει κι απλώς τον ενδιαφέρουν και να γράψει και για αυτά. Δίνει μια τελείως διαφορετική ματιά στο κείμενο.

Οπότε προσπάθησα, μελέτησα πάνω σε αρκετή βιβλιογραφία για τη Σμύρνη. Με ενδιέφερε. Και κάποια στιγμή θέλησα να ενσωματώσω το ιστορικό κομμάτι. Και δεν σας κρύβω ότι υπήρχαν διάφορα συναισθήματα τα οποία βίωσα. Είναι μια νωπή πληγή. Τι να σας πω; Θυμό; Λύπη; Απογοήτευση για αυτά που συνέβησαν; Μέχρι και ντροπή αισθάνθηκα, γιατί συνέβησαν σε ανθρώπους. Πώς είναι, δηλαδή, δυνατόν άνθρωποι να κάνουν σε άλλους ανθρώπους αυτά τα πράγματα; Κτηνωδίες, θηριωδίες…

Κάπου άγγιξε το κομμάτι της ανάγνωσης και της συγγραφής, τη συλλογική μνήμη του Έλληνα. Σε διάφορες κοινές αξίες, παραδόσεις εκείνης της εποχής. Και ήταν πολύ συγκινητικό. Και στη συγγραφή και στην ανάγνωση.

Το ιστορικό κομμάτι, από πλευράς σελίδων, αποτελούν μόνον οι 60 σελίδες από τις 470. Οι υπόλοιπες αναφέρονται στο σύγχρονο κοινωνικό κομμάτι. Το ιστορικό κομμάτι αφορά σε μια αληθινή ιστορία του Μητροπολίτη Εφέσου, Χρυσόστομου, ο οποίος περιγράφει σε μια αναφορά πώς σώθηκε και πώς ήρθε στην Ελλάδα. Οπότε, εγώ μεταφέρω εκείνες τις εικόνες του, μέσα από την αναφορά του, στην κεντρική ηρωίδα.  

Ταυτότητα βιβλίου

Τίτλος: «Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα»

Συγγραφέας: Πάρις Μηλίτσης

Εκδόσεις: Ψυχογιός

Σειρά: Ελληνική λογοτεχνία

Είδος: Μυθιστόρημα

Σελίδες: 472