Ενέργεια και διπλωματία: Τα 3 μηνύματα της κυβέρνησης και το νέο σχήμα για την Ανατολική Μεσόγειο

Μετά από ένα «ιστορικό» διήμερο, όπως το χαρακτήρισε άλλωστε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός,  πυκνό σε ανακοινώσεις και διεθνείς επαφές αποτυπώνεται ξεκάθαρα πλέον ο ρόλος της Ελλάδας στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και τη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου.

Το Μέγαρο Μαξίμου μιλά για «ηχηρή επιβεβαίωση» της κεντρικής θέσης της χώρας στη διεθνή ενεργειακή σκηνή και η Αθήνα εμφανίζεται ως το αξιόπιστο σημείο εισόδου και μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη, αξιοποιώντας πολιτική σταθερότητα, στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ, έτοιμες υποδομές και τη δύναμη της ελληνικής ναυτιλίας.

Ο «Κάθετος Διάδρομος» —με αφετηρία την Αλεξανδρούπολη και διασύνδεση Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Μολδαβίας, Ουκρανίας, με προεκτάσεις σε Σλοβακία και Ουγγαρία— φιλοδοξεί να γίνει η βασική αρτηρία της Ανατολικής Ευρώπης με στόχο τη διαφοροποίηση από το ρωσικό αέριο και την ενίσχυση της ενεργειακής και γεωπολιτικής ασφάλειας, κεφαλαιοποιώντας τη «συνεπή στάση της χώρας έναντι της εισβολής στην Ουκρανία», όπως τόνισε και ο πρωθυπουργός στην κυριακάτική ανασκόπησή του.

Δεύτερη αιχμή, η εκκίνηση μετά από 40 χρόνια, ερευνητικών γεωτρήσεων για πιθανές ποσότητες φυσικού αερίου βορειοδυτικά της Κέρκυρας, σε συνεργασία με τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό ExxonMobil. Εφόσον επιβεβαιωθούν αξιοσημείωτα κοιτάσματα, το οικονομικό επιχείρημα είναι σαφές: κάλυψη εθνικών αναγκών σε αέριο «για πολλά χρόνια», με παράλληλη ενίσχυση των δημόσιων εσόδων. Η κυβέρνηση συνδέει ευθέως τη δυνατότητα αυτή με την κατοχύρωση κυριαρχικών δικαιωμάτων, παραπέμποντας στην οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία το 2020, που κατά την ανάγνωσή της έλυσε κρίσιμους νομικούς γρίφους.

«Η ενεργειακή κυριαρχία δεν έρχεται σε σύγκρουση με την πράσινη μετάβαση» τονίζουν από το Μαξίμου.  Η κυβέρνηση επιμένει στη γραμμή «και ασφάλεια και ΑΠΕ», επικαλούμενη την εκθετική αύξηση του μεριδίου των φωτοβολταϊκών και των αιολικών επενδύσεων στο εθνικό ενεργειακό μίγμα.  Το κυβερνητικό αφήγημα μεταφράζει τα παραπάνω σε χειροπιαστά οφέλη: θέσεις εργασίας, καλύτερους μισθούς στις τοπικές κοινωνίες των έργων, ανταγωνιστικότερες τιμές για νοικοκυριά και επιχειρήσεις και, εντέλει, «νέο εθνικό πλούτο» για τις επόμενες γενιές.

Κι όπως υπογράμμισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο Κυριακάτικο μήνυμά του στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης «οι εξελίξεις αυτές όχι μόνο ενισχύουν την ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και μεταφράζονται σε χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και σε ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη». Κι αυτό προωθείται από το Μαξίμου ως απάντηση σε όσους θέλουν να διακινούν ότι οι εξελίξεις αυτές είναι θετικές «μόνον για τα μεγάλα συμφέροντα».

Η «τριεπίπεδη» διπλωματία: από την αποκλιμάκωση στη θεσμοποίηση

Παράλληλα με την ενεργειακή ατζέντα, το υπουργείο Εξωτερικών «τρέχει» ένα διπλωματικό σχέδιο τριών επιπέδων.

Με τη Διακήρυξη των Αθηνών τον Δεκέμβριο του 2023, η σχέση με την Τουρκία μπήκε σε λειτουργικό κανόνα, με μείωση παραβιάσεων και ροών, άνοδο εμπορίου και στοχευμένο τουρισμό μέσω γρήγορων θεωρήσεων. Παράλληλα, η Αθήνα κράτησε ανοιχτούς διαύλους με αμφότερες τις αρχές στη Λιβύη με σαφές μήνυμα αποστασιοποίησης από το τουρκολιβυκό μνημόνιο, επανεκκινώντας τεχνικές επιτροπές για ΑΟΖ και ανακόπτοντας ροές. Το κέρδος ήταν «πολιτικός χρόνος» για οικονομία, άμυνα, διεθνή θέση.

Η σχεδόν ομόφωνη εκλογή της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συνοδεύτηκε από καθημερινή παραγωγή συμμαχιών και συνδιαμόρφωση αποφάσεων για τη διεθνή αρχιτεκτονική ασφάλειας. Παράλληλα, προωθήθηκε το ρυθμιστικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής άμυνας ώστε να προασπίζονται αποτελεσματικότερα τα εθνικά συμφέροντα. Ενισχύθηκε συστηματικά η στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ, διατηρήθηκαν σταθερές σχέσεις με το Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο, ενώ άνοιξαν νέοι δίαυλοι με την Ινδία και τα κράτη του Κόλπου.

Στο πεδίο της ενέργειας, η Ελλάδα αναβαθμίστηκε σε κόμβο της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Παράλληλα υλοποιήθηκε ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός που καταγράφει τα απώτατα όρια δυνητικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ ως ευρωπαϊκό κεκτημένο, προχώρησε η  δημιουργία θαλάσσιων πάρκων, και συμμετοχή των Chevron και ExxonMobil σε έρευνες/εξορύξεις νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο.

Με τα θεμέλια έτοιμα, ακολουθούν «μεγάλες κινήσεις». Η πιο φιλόδοξη είναι η ελληνική πρόταση για ένα διαρκές πολυμερές σχήμα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Κεντρική ιδέα είναι η δημιουργία ενός διαρκούς, πολυμερούς σχήματος συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ των τεσσάρων παράκτιων κρατών με τα οποία η Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα. Βασικές προϋποθέσεις: Αποδοχή του Διεθνούς Δικαίου και πλήρης σεβασμός κυριαρχίας. Η θεματολογία εκτείνεται από πολιτική προστασία, μεταναστευτικό και περιβάλλον έως πιο σύνθετα ζητήματα, όπως οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και διασυνδεσιμότητα. Ως διαδικασία, προκρίνεται διερεύνηση προθέσεων, σύνταξη μνημονίου κατανόησης και προετοιμασία πρώτης συνάντησης για ατζέντα και ιεράρχηση προτεραιοτήτων.

Η Αθήνα παρουσιάζει την πρόταση ως το πρώτο δομημένο πλαίσιο συνεργασίας των παράκτιων χωρών της περιοχής, υπενθυμίζοντας ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Οκτώβριο του 2020 είχε «αδειοδοτήσει» την ιδέα μιας πολυμερούς διάσκεψης χωρίς εντέλει να ενεργοποιηθεί θεσμικά. Ερμηνεύει δε την τρέχουσα συγκυρία —με την Ελλάδα σε ισχυρότερη διπλωματική θέση— ως «παράθυρο ευκαιρίας» για να περάσει από τη διαχείριση στην πρωτοβουλία.

Το «μότο» του Μαξίμου εμπεριέχεται σε δύο φράσεις του πρωθυπουργού: «Παρά τις δυσκολίες, η χώρα συνεχίζει να προχωρά, με ενότητα και αποφασιστικότητα» και «υπηρετούμε μια Ελλάδα που δεν φοβάται να αλλάζει». Και τις δύο φράσεις υπογράμμισε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο χθεσινό του μήνυμα – με αρκετούς να επισημαίνουν ότι ήταν κάτι ως πρώιμη απάντηση στα όσα θα έλεγε, αργότερα το μεσημέρι χθες, ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς.