Social media Detox: Γιατί μια εβδομάδα χωρίς TikTok μπορεί να σε κάνει να κοιμάσαι καλύτερα

Σε μια εποχή όπου η Gen Z αφιερώνει μεγάλο μέρος της ημέρας στο TikTok, το Instagram και το Snapchat, μια νέα αμερικανική μελέτη έρχεται να βάλει σε τάξη την πανσπερμία θεωριών γύρω από την επίδραση των social media στην ψυχική υγεία.

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο JAMA Network Open, παρακολούθησε 373 νέους ηλικίας 18–24 ετών και κατέγραψε, με πρωτοφανή λεπτομέρεια, τόσο τη συμπεριφορά τους όσο και τη διάθεσή τους πριν και μετά από ένα εθελοντικό social media detox διάρκειας μίας εβδομάδας

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα είναι ότι τα “σκληρά” δεδομένα — ώρες οθόνης, ειδοποιήσεις, pick-ups — δεν φαίνεται να έχουν ισχυρή σχέση με τα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης ή αϋπνίας. Οι κλασικές θεωρίες ότι “όσο περισσότερο scroll, τόσο χειρότερα” δεν επιβεβαιώνονται.

Αντίθετα, οι ερευνητές καταγράφουν ότι αυτό που συνδέεται σταθερά με ψυχική επιβάρυνση είναι το πώς χρησιμοποιεί κάποιος τα social: η παρορμητικότητα ,η εξάρτηση και κυρίως η αρνητική κοινωνική σύγκριση. 

Για πολλούς νέους, αυτές οι διαστάσεις είναι πλέον τόσο οικείες όσο και τα ίδια τα feeds. Κι εδώ, προσωπικά, θεωρώ πως η έρευνα πετυχαίνει το κέντρο του προβλήματος: η ψυχική κόπωση δεν έρχεται από την οθόνη, αλλά από τον διαρκή αγώνα να συμβαδίσουμε με ρυθμούς και εικόνες που κανείς δεν μπορεί πραγματικά να φτάσει.

Το detox λειτούργησε — αλλά όχι με τον τρόπο που φαντάζεστε

Από τους 373 συμμετέχοντες, οι 295 αποφάσισαν να απέχουν για μια εβδομάδα από TikTok, Instagram, Snapchat, X και Facebook. Η χρήση τους έπεσε θεαματικά: από 1,9 ώρες την ημέρα σε μόλις 0,5.

Η επίδραση στην ψυχική υγεία ήταν άμεση:

Κατάθλιψη: –24,8%

Άγχος: –16,1%

Αϋπνία: –14,5%

Και τα αποτελέσματα ήταν ακόμα πιο έντονα στους νέους που είχαν εξαρχής πιο υψηλά επίπεδα συμπτωμάτων.

Το μόνο πεδίο που δεν άλλαξε ουσιαστικά ήταν η μοναξιά. Για τους ερευνητές, αυτό συνδέεται πιθανότατα με το γεγονός ότι τα social λειτουργούν ως πραγματικός κοινωνικός χώρος για τους νέους — κι όταν αποσύρεσαι από αυτόν, μπορεί να χαλαρώνεις, αλλά δεν “γεμίζεις”.

Τα smartphones όμως δεν έμειναν κλειστά

Ένα παράδοξο που καταγράφει η μελέτη είναι ότι, ενώ οι νέοι περιόρισαν τα social, ο συνολικός χρόνος οθόνης αυξήθηκε ελαφρά, και ο χρόνος στο σπίτι αυξήθηκε κατά 6,3%. Με άλλα λόγια, οι συμμετέχοντες δεν “έκλεισαν” απλώς τα τηλέφωνά τους· απλώς τα χρησιμοποίησαν διαφορετικά. Αυτό δείχνει ότι η αποχή από τα social δεν ισοδυναμεί με αποχή από το ψηφιακό περιβάλλον. Το detox λειτούργησε περισσότερο ως αποσυμπίεση από το κοινωνικό άγχος που προκαλούν τα feeds παρά ως τεχνολογική αποχή.

Τι σημαίνει αυτό για τη Gen Z;

Το βασικό μήνυμα της έρευνας είναι ότι ο αντίκτυπος των social media δεν είναι μονοσήμαντος. Η ποσότητα του χρήσης δεν προβλέπει τη διάθεση, αλλά η ποιότητά της, ναι. Και το detox δεν είναι λύση — είναι εργαλείο.

Αν κάτι υπογραμμίζει η μελέτη, είναι η ανάγκη για πιο υγιή όρια και σίγουρα πιο συνειδητό scrolling και περισσότερο επαφή με την πραγματικότητα.

Όσο μελετάμε τις συνέπειες των social, τόσο συνειδητοποιώ ότι το πραγματικό ερώτημα δεν είναι «βλάπτουν;». Είναι «τι αναζητούμε μέσα σε αυτά;». Στήριξη; Κοινωνικότητα; Επιβεβαίωση; Διαφυγή; Η απάντηση ποικίλει, αλλά η ανάγκη για όρια παραμένει κοινή. Φαίνεται πως, όσο κι αν δεν μας αρέσει, ο εγκέφαλός μας χρειάζεται διαλείμματα από τις ατελείωτες ροές — όχι για να “ξεκολλήσει”, αλλά για να θυμηθεί ποιος είναι πέρα από αυτές. Και ίσως αυτή να είναι η μεγαλύτερη αξία ενός detox: όχι ότι μας απομακρύνει από τα social, αλλά ότι μας φέρνει λίγο πιο κοντά στον εαυτό μας.

Και αυτό, νομίζω, είναι το σημείο όπου η επιστημονική ανάλυση συναντά την καθημερινότητα. Δεν χρειάζεται να δαιμονοποιήσουμε τα social. Χρειάζεται όμως να τα επαναδιαπραγματευτούμε — ειδικά όταν οι αόρατες πιέσεις τους γίνονται μέρος της ταυτότητάς μας.

Αν υπάρχει κάτι που κρατάω από αυτή την έρευνα, είναι ότι η ψυχική υγεία δεν βελτιώνεται επειδή κλείσαμε την εφαρμογή, αλλά επειδή για λίγο σταματήσαμε να συγκρίνουμε το backstage της ζωής μας με το highlight reel των άλλων. Και μάλλον αυτό το «διάλειμμα» είναι που χρειαζόμαστε περισσότερο απ’ όλα.