Η γενιά που δεν σιωπά – Γιατί η Gen Z θέλει να ξαναγράψει το συμβόλαιο της δημοκρατίας
Από τα hashtags στις κάλπες, η Gen Z δεν σιωπά. Θέλει μια δημοκρατία πιο δίκαιη, διαφανή και συμμετοχική — όχι ένα σύστημα που μιλά χωρίς να ακούει.
Νικολέτα Τσορμπατζόγλου
Αν ρωτήσεις έναν νέο ή μια νέα κάτω των 30 πώς αισθάνεται για τη δημοκρατία στην Ελλάδα, η απάντηση δύσκολα θα είναι ενθουσιώδης. Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Εteron «Unmute Democracy» (Σεπτέμβριος 2025), η γενιά 17–34 αξιολογεί τη λειτουργία της δημοκρατίας με 3,2 στα 10 — τη χαμηλότερη βαθμολογία από όλες τις ηλικιακές ομάδες. Δεν πρόκειται για κυνισμό, αλλά για μια βαθιά δυσπιστία απέναντι σε ένα πολιτικό σύστημα που φαίνεται να μην την ακούει.
«Δεν μας ακούνε» — η ρήξη εμπιστοσύνης
Η εικόνα είναι σαφής: το 80,5% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι «τα κόμματα και οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται να μάθουν τι πιστεύουν οι πολίτες». Μόλις 44% θεωρεί ότι οι πολιτικοί γνωρίζουν πραγματικά τις απόψεις της κοινωνίας. Η αποστασιοποίηση αυτή δεν είναι απάθεια — είναι απογοήτευση.
Για τη Generation Z, που έχει μεγαλώσει μέσα στην κρίση, στην πανδημία και στη διαρκή ψηφιακή πληροφόρηση, η δημοκρατία μοιάζει περισσότερο με μονόλογο παρά με διάλογο. Δεν λείπει η ανάγκη συμμετοχής· λείπει το κανάλι. Όταν η συμμετοχή περιορίζεται στην κάλπη κάθε τέσσερα χρόνια, η πολιτική παύει να μοιάζει με χώρο αλλαγής και μετατρέπεται σε μια θεσμική βιτρίνα που δεν αντανακλά τη φωνή των πολλών.
Νέες μορφές πολιτικής συμμετοχής
Κι όμως, οι νέοι δεν αποσύρονται. Απλώς αλλάζουν τρόπο συμμετοχής. Το 54% της ηλικιακής ομάδας 17–34 δήλωσε ότι έχει λάβει μέρος σε πορείες ή διαδηλώσεις την τελευταία πενταετία, το 41% έχει υπογράψει ψηφίσματα ή καμπάνιες, και πάνω από 1 στους 3 δραστηριοποιείται στα social media για πολιτικά ζητήματα.
Η συμμετοχή μετακινείται από το παραδοσιακό στο οριζόντιο: από τα κόμματα και τις οργανώσεις στις καμπάνιες, τις πρωτοβουλίες, τις δράσεις αλληλεγγύης. Πρόκειται για μια νέα κουλτούρα πολιτικής πράξης, λιγότερο κομματική και περισσότερο συμμετοχική, όπου η Gen Z χρησιμοποιεί τα εργαλεία που γνωρίζει καλύτερα — το διαδίκτυο, τη συλλογική δικτύωση, τη δημόσια έκφραση.
Δημοκρατία χωρίς φίλτρα
Τα δεδομένα του Εteron αποκαλύπτουν επίσης μια τάση για πιο άμεσες και ανοιχτές μορφές δημοκρατίας. Το 87% των νέων τάσσεται υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφισμάτων για σημαντικά ζητήματα, ενώ το 70,8% συμφωνεί με την ιδέα του συμμετοχικού προϋπολογισμού — δηλαδή οι πολίτες να αποφασίζουν πού θα κατευθύνεται μέρος των δημόσιων πόρων σε τοπικό επίπεδο.
Η νέα γενιά φαίνεται να απορρίπτει τον «πατερναλισμό» της πολιτικής αντιπροσώπευσης και να ζητά άμεση συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Στην ίδια λογική, 57,5% των 17–34 ετών υποστηρίζει την απλή αναλογική ως δικαιότερο εκλογικό σύστημα, κόντρα στη λογική της «κυβερνησιμότητας» που ευνοεί η ενισχυμένη αναλογική.
Ποιοι θεωρούνται οι πραγματικοί εχθροί της δημοκρατίας
Όταν ρωτήθηκαν ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τη δημοκρατία στην Ελλάδα, οι νέοι απάντησαν σχεδόν ομόφωνα:
Διαφθορά του πολιτικού συστήματος (65,5%)
Έλλειψη δικαιοσύνης και ατιμωρησία (54,1%)
Πολιτικός και οικονομικός έλεγχος των ΜΜΕ (32,6%)
Οικονομικές ανισότητες (30,2%)
Δεν βλέπουν δηλαδή την απειλή έξωθεν (μεταναστευτικές ροές, ξένες παρεμβάσεις, τεχνητή νοημοσύνη), αλλά μέσα στο ίδιο το πολιτικό σύστημα. Για τη Gen Z, η κρίση της δημοκρατίας είναι κρίση διαφάνειας και δικαιοσύνης, όχι θεσμών.
Το χάσμα πολιτικής εκπροσώπησης
Η γενιά αυτή δεν αισθάνεται εκπροσωπημένη. Το 29,6% των νέων θεωρεί ότι το βασικό πρόβλημα των κομμάτων είναι η αδυναμία να εκπροσωπούν την κοινωνία, ενώ σχεδόν το 37% επισημαίνει την έλλειψη ικανών και έντιμων στελεχών. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις 1 στους 5 πιστεύει πως «οι πολιτικοί ενδιαφέρονται για τις απόψεις των πολιτών».
Παράλληλα, οι νέοι διατηρούν μια πιο θεσμική αντίληψη για τη δημοκρατία: 55% πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να υλοποιούν τη λαϊκή εντολή, όχι να κυβερνούν «κατά κρίση», ενώ 49% θεωρούν πως οι θεσμοί και η δικαιοσύνη —όχι οι ηγέτες— είναι οι πυλώνες του πολιτικού συστήματος. Η Gen Z δεν απορρίπτει τη δημοκρατία· ζητά να λειτουργεί όπως υποσχέθηκε.
Από τη σιωπή στη συν-δημιουργία
Αυτό που αναδεικνύει η έρευνα είναι πως η Gen Z δεν απέχει από τη δημοκρατία — απλώς θέλει να την επαναπροσδιορίσει. Θέλει τα κόμματα να ακούν «περισσότερο τη φωνή των πολιτών» (90%), να ανοίξουν διαδικασίες συμμετοχής, να εισάγουν νέα εργαλεία διαβούλευσης, όπως ηλεκτρονικά fora και τοπικές συνελεύσεις.
Μάλιστα, πάνω από 58% δηλώνει ότι θα συμμετείχε σε λαϊκές συνελεύσεις γειτονιάς, ενώ σχεδόν 80% θα υπέγραφε μια πρόταση νόμου με την οποία συμφωνεί. Η νέα γενιά ζητά χώρο να συν-διαμορφώσει, όχι απλώς να χειροκροτήσει.
Η δημοκρατία ως project της επόμενης γενιάς
Αυτό που προκύπτει δεν είναι μια «αντιδημοκρατική» νεολαία, όπως συχνά υπονοείται, αλλά μια γενιά με αυξημένα δημοκρατικά αντανακλαστικά. Δεν ζητά έναν ισχυρό ηγέτη με υπερεξουσίες (μόνο 10% το υποστηρίζει), αλλά περιορισμό της επιρροής των οικονομικών συμφερόντων (49,6%) και ενίσχυση μορφών άμεσης δημοκρατίας (37,4%).
Η Gen Z θέλει μια δημοκρατία πιο συμμετοχική, δίκαιη και οριζόντια, όπου η πολιτική δεν ασκείται μόνο από επαγγελματίες αλλά και από πολίτες. Το στοίχημα είναι αν οι θεσμοί θα την εμπιστευτούν αρκετά ώστε να της παραχωρήσουν ρόλο — όχι απλώς ακροατηρίου, αλλά συν-δημιουργού.
Η έρευνα του Εteron αποκαλύπτει μια μετατόπιση: η δημοκρατία δεν αμφισβητείται ως αξία, αλλά ως εμπειρία. Οι νέοι δεν θέλουν να «γκρεμίσουν» τη δημοκρατία — θέλουν να την ξεμουδιάσουν. Να τη δουν να δουλεύει με συμμετοχή, ισοτιμία, λογοδοσία.
Για να συμβεί αυτό, η πολιτεία οφείλει να επενδύσει σε νέα μοντέλα συμμετοχής, όπως οι ψηφιακές διαβουλεύσεις, οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί, η εκπαίδευση στη δημοκρατική κουλτούρα στα σχολεία και η ενίσχυση των ανεξάρτητων θεσμών.
Αν κάτι δείχνει η γενιά που έρχεται, είναι ότι η δημοκρατία δεν πεθαίνει από σιωπή, αλλά από αδιαφορία των θεσμών να την ανανεώσουν. Η Gen Z έχει ήδη ανοίξει το μικρόφωνο. Το ερώτημα είναι αν η πολιτεία θα πατήσει το “unmute”.