Η Gen-Z σε σταυροδρόμι: Ανάμεσα στην αμφισβήτηση, τη δυσπιστία και την ελπίδα

Στην Ελλάδα του 2025, η νεολαία δεν είναι ούτε αδιάφορη ούτε αθώα. Είναι, αντίθετα, μια γενιά γεμάτη αντιφάσεις, που προσπαθεί να χαρτογραφήσει το μέλλον της ανάμεσα στη δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς, την απογοήτευση από τη δημοκρατία και μια διαρκή αναζήτηση ταυτότητας μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα.

Αυτό είναι το πορτρέτο που σκιαγραφεί η νέα έρευνα του Eteron – Ινστιτούτου για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, υπό τον τίτλο «Ακτινογραφία της Νεολαίας», η οποία βασίστηκε σε δείγμα 2.574 πολιτών και εστιάζει στις ηλικιακές ομάδες 17–24 και 25–34 ετών — δηλαδή στο πιο δραστήριο και ταυτόχρονα πιο αμήχανο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας: τη Generation Z και τους νεαρούς Millennials.

Η οικονομική αυτοεικόνα: η αισιοδοξία της φοιτητικής ηλικίας και η πρόσκρουση στην πραγματικότητα

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της έρευνας είναι η παραμόρφωση στην οικονομική αυτοαντίληψη των νέων 17–24 ετών. Παρότι η πλειονότητα αυτών των νέων δεν έχει ακόμη σταθερή επαγγελματική ζωή, σχεδόν 1 στους 10 αυτοτοποθετείται στην ανώτερη ή μεσαία προς ανώτερη τάξη – ποσοστό υψηλότερο από κάθε άλλη ηλικιακή ομάδα, ακόμη και από τον γενικό πληθυσμό. Μόλις 4,5% δηλώνουν ότι ανήκουν στην κατώτερη τάξη.

Η εικόνα αλλάζει δραματικά μόλις κάποιος περάσει το κατώφλι των 25: οι νέοι 25–34 ετών δηλώνουν ότι ανήκουν στην κατώτερη τάξη σε ποσοστό 11%, σχεδόν τριπλάσιο από των μικρότερων. Η μετάβαση από τη φοιτητική ασφάλεια στην αγορά εργασίας μοιάζει να λειτουργεί ως σύγκρουση με την πραγματικότητα. Η νεολαία της Gen Z δείχνει να ξεκινά με μια ιδεατή εικόνα ευμάρειας, ίσως προϊόν οικογενειακής προστασίας, πριν βρεθεί αντιμέτωπη με τη δομική ανασφάλεια της «ενηλικίωσης» στη σημερινή Ελλάδα.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ το 17,9% των νέων δηλώνει πως το οικογενειακό του εισόδημα επαρκεί για αποταμίευση και επενδύσεις, μόλις 1,8% δηλώνει «πολύ ικανοποιημένο» από την προσωπική του οικονομική κατάσταση. Πρόκειται για ένα μίγμα προσδοκίας και απογοήτευσης που δείχνει την ψυχολογία μιας γενιάς που δεν έχει αποδεχτεί ακόμη την ανασφάλεια ως «κανονικότητα» — αλλά ούτε και πιστεύει ότι μπορεί εύκολα να την υπερβεί.

Πολιτική αποστασιοποίηση ή νέα μορφή ενδιαφέροντος;

Οι νέοι ενδιαφέρονται για την πολιτική — αλλά όχι με τους παλιούς όρους. Το 63% των 17–24 ετών δηλώνει ότι ενδιαφέρεται «αρκετά ή πολύ» για την πολιτική, όμως μόνο ένας στους πέντε εκφράζει «πολύ υψηλό ενδιαφέρον». Την ίδια στιγμή, μόνο το 4,7% δηλώνει ότι δεν ενδιαφέρεται καθόλου – το χαμηλότερο ποσοστό σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Πρόκειται για μια γενιά που αποστασιοποιείται, όχι που αδιαφορεί. Ενδιαφέρεται, αλλά δεν εμπιστεύεται. Αυτό αποτυπώνεται και στη συμπεριφορά στα social media: σχεδόν 6 στους 10 νέους δηλώνουν ότι ποτέ δεν κάνουν πολιτικές αναρτήσεις ή σχόλια. Η πολιτική για αυτούς δεν είναι δημόσιο θέαμα αλλά ιδιωτικό βίωμα. Η συμμετοχή δεν περνά πλέον από κόμματα, οργανώσεις ή κομματικά hashtags, αλλά από πιο διάχυτες, περιστασιακές εκφράσεις ταυτότητας — για το φύλο, το περιβάλλον, την ελευθερία, τον πόλεμο.

Δημοκρατία και αυταρχισμός: η κόπωση της δημοκρατίας και τα διπλά μηνύματα

Η νέα γενιά, σύμφωνα με το Eteron, εμφανίζει έντονη απογοήτευση από τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας. Το 87% των νέων 17–34 ετών δηλώνει δυσαρεστημένο, ενώ μόλις ένας στους δέκα δηλώνει ικανοποιημένος. Η απογοήτευση αυτή δεν μεταφράζεται όμως αυτομάτως σε αυταρχισμό. Μόλις 9,9% των 17–24 ετών θεωρεί πως «σε ορισμένες περιπτώσεις η δικτατορία μπορεί να είναι προτιμότερη», ενώ 7,9% υποστηρίζει την ιδέα ενός «ισχυρού πρωθυπουργού χωρίς περιορισμούς». Πρόκειται για τα χαμηλότερα ποσοστά όλων των ηλικιακών ομάδων.

Ωστόσο, η έρευνα δείχνει και μια απάθεια απέναντι στην άνοδο της ακροδεξιάς. Μόλις 54,7% των νέων την θεωρεί αρνητική εξέλιξη, ενώ ένα σημαντικό 35% είτε δεν παίρνει θέση είτε την βλέπει ουδέτερα. Αυτό το εύρημα δείχνει πως η Gen Z δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την ακροδεξιά, αλλά ούτε νιώθει υποχρεωμένη να την απορρίψει συναισθηματικά. Πρόκειται για μια γενιά που δεν έχει σαφή ιδεολογικά αντανακλαστικά, αλλά διαμορφώνει τη στάση της ανάλογα με τη συγκυρία.

Η κρίση της εμπιστοσύνης

Η κρίση εμπιστοσύνης είναι βαθιά και δομική. Οι νέοι 25–34 ετών εκφράζουν το χαμηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης προς όλους σχεδόν τους θεσμούς. Μόλις 14% εμπιστεύεται «αρκετά ή πολύ» την Προεδρία της Δημοκρατίας (έναντι 29,5% του γενικού πληθυσμού) και 14,1% το Κοινοβούλιο. Η εμπιστοσύνη προς τα ΜΜΕ αγγίζει το 4%, ενώ τα πολιτικά κόμματα κινούνται κάτω από το 10%.

Ακόμη και οι πιο «ουδέτεροι» θεσμοί, όπως η Δικαιοσύνη και οι ανεξάρτητες αρχές, μόλις και μετά βίας ξεπερνούν το 20%. Η εικόνα είναι σαφής: οι νέοι δεν πιστεύουν ότι οι θεσμοί μπορούν να εκπροσωπήσουν ή να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Είναι μια γενιά πολιτικά ορφανή, που βλέπει το κράτος ως γραφειοκρατία και όχι ως εγγυητή δικαιωμάτων.

Φιλοευρωπαϊσμός χωρίς αυταπάτες

Παρά τη δυσπιστία προς το εσωτερικό πολιτικό σύστημα, οι νέοι παραμένουν φιλοευρωπαίοι – αν και όχι άκριτα. Οι 17–24 ετών είναι η πιο φιλοευρωπαϊκή ομάδα της χώρας: 77,6% δηλώνει θετική στάση απέναντι στην Ε.Ε. και 78,2% στηρίζει την παραμονή στο ευρώ. Αντίθετα, οι 25–34 ετών εμφανίζονται πολύ πιο επιφυλακτικοί, με τη θετική στάση να πέφτει στο 52%.

Η στάση αυτή δεν σημαίνει ευρω-ενθουσιασμό, αλλά ρεαλισμό: η Gen Z φαίνεται να θεωρεί την ευρωπαϊκή προοπτική δεδομένο πλαίσιο σταθερότητας, όχι όραμα. Παράλληλα, η μεγάλη πλειοψηφία ζητά διάλογο αντί για σκληρή στάση με την Τουρκία (79,8%) και μείωση των αμυντικών δαπανών (79,1%), απορρίπτοντας τα αντανακλαστικά εθνικής καχυποψίας των μεγαλύτερων γενεών. Πρόκειται για μια γενιά πιο διεθνιστική και λιγότερο φοβική, που προτιμά τις ήπιες λύσεις από τις πολεμικές ρητορικές.

Η ιδεολογική ταυτότητα: σοσιαλδημοκρατία, κομμουνισμός και η «πληθυντική» Gen Z

Η Gen Z είναι πολιτικά ρευστή αλλά όχι κενή. Η σοσιαλδημοκρατία παραμένει η πιο δημοφιλής ιδεολογική επιλογή σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, αν και με χαμηλότερα ποσοστά στους νέους (περίπου 17–21%). Εντυπωσιακό είναι ότι στους 25–34 ετών ο κομμουνισμός αναδεικνύεται στη δεύτερη θέση (11,7%), ξεπερνώντας τον φιλελευθερισμό – ποσοστό σχεδόν ταυτόσημο με την ψήφο του ΚΚΕ στις Ευρωεκλογές του 2024.

Αντίθετα, στους 17–24 ετών, η ιδεολογική σκέψη είναι πιο χαλαρή, με νεοφιλελεύθερα και φιλελεύθερα στοιχεία να συνυπάρχουν με κοινωνική ευαισθησία και αριστερόστροφες αξίες. Ο εθνικισμός και η οικολογία συγκεντρώνουν τα χαμηλότερα ποσοστά (3–4%), δείχνοντας ότι τα μεγάλα «ισμοί» δεν συγκινούν τους πολύ νέους.

Όπως επισημαίνει το Eteron, πρόκειται για μια «πληθυντική ταυτότητα», όπου η νεολαία δεν αυτοπροσδιορίζεται μέσα από παραδοσιακά δίπολα Αριστερά–Δεξιά, αλλά από ζητήματα εμπειρίας και καθημερινότητας: την ασφάλεια, τη δικαιοσύνη, τη διαφορετικότητα, την εργασιακή αξιοπρέπεια. Είναι η πολιτική του βίου, όχι της ιδεολογίας.

Κεντροαριστερά ως ελπίδα, Κεντροδεξιά ως παρελθόν

Στο μεγάλο ερώτημα για το ποια παράταξη μπορεί να διασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον, οι νέοι τοποθετούνται με σαφήνεια: η Κεντροαριστερά έρχεται πρώτη και στις δύο ηλικιακές ομάδες (33,8% στους 17–24, 36,9% στους 25–34). Η Κεντροδεξιά, αντίθετα, υποχωρεί θεαματικά, στο 22,2% και 18,3% αντίστοιχα — πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο του πληθυσμού.

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι το ένα τρίτο των νέων (32–35%) απαντά «καμία από τις δύο». Αυτή η επιλογή δεν είναι ουδέτερη: είναι δήλωση απονομιμοποίησης του υπάρχοντος κομματικού συστήματος. Οι νέοι δεν βλέπουν τις μεγάλες παρατάξεις ως φορείς αλλαγής, αλλά ως κομμάτι μιας φθαρμένης πολιτικής κουλτούρας. Η κρίση αντιπροσώπευσης, λοιπόν, δεν είναι συγκυριακή. Είναι υπαρξιακή. Και όσο δεν προκύπτουν νέες μορφές πολιτικής έκφρασης, αυτή η αποχή από τη «μεγάλη αφήγηση» θα βαθαίνει.

Μια γενιά αντιφατική, αλλά όχι χαμένη

Το πορτρέτο που αναδύεται από την έρευνα του Eteron είναι σύνθετο. Η Generation Z δεν είναι ούτε κυνική ούτε αδιάφορη. Είναι μια γενιά που δεν εμπιστεύεται, αλλά εξακολουθεί να ελπίζει. Δείχνει προσήλωση στη δημοκρατία, αλλά απογοήτευση από τη λειτουργία της. Αναγνωρίζει την αξία της Ευρώπης, αλλά ζητά περισσότερη δικαιοσύνη και ισότητα. Απορρίπτει τον εθνικισμό, αλλά δεν έχει βρει ακόμη τη νέα της πολιτική γλώσσα.

Η νέα γενιά, με λίγα λόγια, ζει μέσα στην αντίφαση. Και ίσως αυτό είναι το πιο ειλικρινές πολιτικό στίγμα της: μια γενιά που δεν πιστεύει σε έτοιμες λύσεις, αλλά ούτε θέλει να ζήσει χωρίς αξίες.

Η πολιτική του μέλλοντος θα έχει το πρόσωπο της Gen Z

Η «Ακτινογραφία της Νεολαίας» του Eteron δεν είναι απλώς μια στατιστική αποτύπωση. Είναι καθρέφτης ενός κοινωνικού μετασχηματισμού. Σε μια χώρα που η κρίση άφησε βαθιά τραύματα, η Gen Z αναζητά τρόπους να είναι ενεργή χωρίς να υποτάσσεται, να πιστεύει χωρίς να ακολουθεί τυφλά, να συνδυάζει την ατομικότητα με τη συλλογική ευαισθησία.

Η νέα γενιά δεν είναι το «πρόβλημα». Είναι το πείραμα: το σημείο όπου θα φανεί αν η ελληνική δημοκρατία μπορεί να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη, το ενδιαφέρον και τη φαντασία των πολιτών της. Αν όχι, τότε οι αριθμοί της έρευνας του Eteron θα πάψουν να είναι στατιστικά δεδομένα — και θα γίνουν το πολιτικό αφήγημα της επόμενης δεκαετίας.

«The Smashing Machine»: Ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο (VIDEO)