Η δολοφονία που προκάλεσε πολιτικό «σεισμό» στην Ελλάδα: 62 χρόνια από τον θάνατο του Γρηγόρη Λαμπράκη (VIDEO)

Σαν σήμερα, στις 27 Μαΐου 1963, ο βουλευτής και αγωνιστής της ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης αφήνει την τελευταία του πνοή, πέντε ημέρες μετά τη δολοφονική επίθεση που δέχτηκε στη Θεσσαλονίκη.

Στις 27 Μαΐου 1963, ο βουλευτής της ΕΔΑ, γιατρός και αγωνιστής της ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης υποκύπτει στα τραύματά του, πέντε ημέρες μετά τη φονική επίθεση που δέχθηκε στη Θεσσαλονίκη. Η δολοφονία του συγκλονίζει την Ελλάδα και πυροδοτεί πολιτικές εξελίξεις που θα καθορίσουν τη μετέπειτα πορεία της χώρας.

Η επίθεση

Στις 22 Μαΐου 1963, ο Λαμπράκης βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για να συμμετάσχει ως ομιλητής σε ειρηνική εκδήλωση, υπέρ του αφοπλισμού, της Επιτροπής για Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη. Παρά την απαγόρευση της συγκέντρωσης από τις Αρχές, η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε και λίγη ώρα αργότερα, καθώς αποχωρούσε από την αίθουσα, δέχθηκε επίθεση από δύο παρακρατικούς, τους Μανώλη Εμμανουηλίδη και Σπύρο Γκοτζαμάνη, που επέβαιναν σε τρίκυκλο όχημα και τον χτύπησαν βίαια στο κεφάλι με μεταλλικό αντικείμενο.

Σύμφωνα με τη μετέπειτα καταγγελία του Θ. Γρέβια, φοιτητή τότε και υποστηρικτή του Γ. Λαμπράκη, αφότου ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο ΑΧΕΠΑ, αφέθηκε να πεθάνει. Μιλώντας στην εφημερίδα “Ελευθεροτυπία”, ο Γρέβιας δηλώνει χαρακτηριστικά: «Τον άφησαν βαριά τραυματισμένο, χωρίς ορό στον νεκροθάλαμο του νοσοκομείου. Το σχέδιό τους πέτυχε».

«Τα μεσάνυχτα βρισκόμασταν έξω από την κεντρική είσοδο του νοσοκομείου, όταν εξήλθε ένας γιατρός. Απευθύνθηκε σε μας, ρωτώντας αν ήμασταν εκεί για τον Λαμπράκη. Του απαντήσαμε ‘ναι’. Είπε ότι χρειαζόταν ένας από μας, γιατί δεν επαρκούσε το νοσηλευτικό προσωπικό. Πήγα εγώ. Κατέβηκα με τον γιατρό στο πρώτο υπόγειο. Από ένα μακρόστενο διάδρομο μπήκαμε σε ένα κλειστό θάλαμο. Στην είσοδο βλέπω τη γραμματέα της οργάνωσής μας Καίτη Τσαρουχά, να κρατάει στα χέρια της τον βαρύτατα τραυματισμένο πατέρα της, Γιώργη Τσαρουχά (χτυπήθηκε το ίδιο βράδυ), βουλευτή Καβάλας της ΕΔΑ. Στο βάθος δεξιά ξαπλωμένο ανάσκελα, το σώμα του Γρηγόρη Λαμπράκη», έλεγε τότε ο Γρέβιας.

Μάλιστα, σημείωνε ότι ο Λαμπράκης ήταν ζωντανός, αλλά σε κωματώδη κατάσταση. «Ο γιατρός μου ζήτησε να καθίσω σε μια καρέκλα, πίσω από το κεφάλι του, να τοποθετήσω τα χέρια μου στην κάτω σιαγόνα και να κρατώ συνεχώς το κεφάλι του προς τα πίσω και έφυγε. Του είχαν κάνει τραχειοστομία. Δεν ήταν διασωληνωμένος, δεν είχε ορό. Κατά διαστήματα το στήθος του τρανταζόταν από ακανόνιστες εισπνοές και εκπνοές», συνέχιζε ο Θ. Γρέβιας. Ερωτηθείς για τον θάλαμο και το αν υπήρχε άλλος ασθενής εκεί, ο Γρέβιας απάντησε:

«Ο χώρος όπου βρισκόμασταν δεν ήταν θάλαμος νοσηλείας. Ούτε τα κρεβάτια ήταν κρεβάτια νοσηλείας. Το κρεβάτι στο οποίο ήταν ο Λαμπράκης, αποτελούνταν από τρεις ξύλινες σανίδες πάνω σε δύο μεταλλικά ‘Π’, πιθανότατα νεκροκρέβατο. Μάλλον ήταν ο νεκροθάλαμος του νοσοκομείου».

Η πολιτική και κοινωνική «έκρηξη»

Ο θάνατος του Λαμπράκη αποτέλεσε σημείο καμπής για την ελληνική κοινωνία. Το πλήθος που τον αποχαιρέτησε στην κηδεία του στην Αθήνα ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.

Το χτύπημα κατά του Λαμπράκη προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου πολιτική κρίση, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και το σύνολο του κεντρώου και αριστερού Τύπου να κάνουν λόγο από την πρώτη στιγμή για οργανωμένο σχέδιο δολοφονίας. Η επίσημη αστυνομική εκδοχή αντίθετα, ήταν ότι επρόκειτο για τροχαίο ατύχημα και αυτήν υιοθέτησε αρχικά και η κυβέρνηση της χώρας.

Ο ανακριτής της υπόθεσης, Χρήστος Σαρτζετάκης – μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας – έφερε στο φως την αλήθεια, ξεσκεπάζοντας τη δράση των παρακρατικών μηχανισμών με διασυνδέσεις στην αστυνομία και την πολιτική εξουσία.

Σημαντικό ρόλο στις αποκαλύψεις έπαιξε και η μαχητική έρευνα και αρθρογραφία τριών δημοσιογράφων που είχαν ανέβει στη Θεσσαλονίκη για να καλύψουν το θέμα: Του Γιώργου Ρωμαίου του Βήματος (μετέπειτα υπουργού του ΠΑΣΟΚ), Γιάννη Βούλτεψη της Αυγής και Γιώργου Μπέρτσου (της τότε μεγάλης σε κυκλοφορία Ελευθερίας των Αθηνών).

Από το «Ζει» στο «Ζ»

Η φράση «Ζει» έγινε σύνθημα-κραυγή και γράφτηκε σε τοίχους, πανό, και καρδιές. Η υπόθεση ενέπνευσε, μεταξύ άλλων, και την εμβληματική ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά, που απέσπασε διεθνή βραβεία και έκανε γνωστή την ιστορία του Λαμπράκη σε όλο τον κόσμο.