Γιατί η GenZ νιώθει μόνη ενώ είναι πιο «συνδεδεμένη» από ποτέ

Στον κόσμο μας σήμερα, οι νέοι είναι ίσως πιο «συνδεδεμένοι» ψηφιακά από κάθε άλλη γενιά. Τα social media, τα μηνύματα, οι βιντεοκλήσεις – όλα αυτά υποτίθεται ότι μας φέρνουν πιο κοντά.

Κι όμως, η μοναξιά μοιάζει πιο έντονη από ποτέ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τι λένε τα δεδομένα — και τι «νιώθουν» οι νέοι — για αυτή τη φαινομενική αντίφαση;

Παρά το γεγονός ότι αφιερώνουμε πολλές ώρες στα social media, δεν έχει εξαλειφθεί η μακρόχρονη αίσθηση απομόνωσης. Μια ευρωπαϊκή ανάλυση του Joint Research Centre (JRC) έδειξε ότι στον πληθυσμό των 16–30 ετών, περίπου 34,5% χρησιμοποιούν πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης πάνω από δύο ώρες την ημέρα, και υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της “παθητικής” χρήσης (όπως απλά σκρόλαρισμα) και αυξημένης μοναξιάς. Αυτό σημαίνει πως δεν αρκεί να είσαι «παρών» στα social media, ο τρόπος που συνδέεσαι έχει μεγάλη σημασία. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η ενεργή χρήση (δηλαδή η αλληλεπίδραση) δεν δείχνει την ίδια συσχέτιση με μοναξιά όπως η παθητική χρήση.

Παράλληλα, έρευνα σε ΗΠΑ με πάνω από 1.500 ενήλικες ηλικίας 30–70 χρονών (Gorman et al.) έδειξε ότι τόσο ο συνολικός χρόνος που δαπανάται στα social media, όσο και η συχνότητα χρήσης (πόσες φορές «ελέγουμε» τις πλατφόρμες τη μέρα) είναι γραμμικά συνδεδεμένα με υψηλότερα επίπεδα μοναξιάς.

Τι είναι η ψηφιακή πάθηση

Η έννοια της «ψηφιακής μοναξιάς» (digital loneliness) συζητείται όλο και περισσότερο στην ψυχιατρική. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Psychiatry εξέτασε πώς η υπερβολική χρήση των social media συνδέεται με αισθήματα απομόνωσης και άγχους, ειδικά σε νεαρούς χρήστες. Στην έρευνα αυτή, παρατηρήθηκε σημαντική αρνητική συσχέτιση μεταξύ χρόνου στο διαδίκτυο και επιπέδων μόρφωσης: νεότεροι χρήστες περνούν περισσότερο χρόνο online και νιώθουν μεγαλύτερη μοναξιά, ενώ όσοι έχουν υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης εμφανίζουν πιο υγιεινές ψηφιακές συνήθειες. Επιπλέον, σε ελληνικό δείγμα φοιτητών (ηλικίας 18–25), η «nomophobia» — ο φόβος να μείνεις χωρίς κινητό — συνδέθηκε με έντονη χρήση social media και χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και κατάθλιψη. Αυτό υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο η εξάρτηση από ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζει βαθύτερα την ψυχική μας ευεξία.

Ένας φαύλος κύκλος κόπωσης

Η συνεχής επαφή με την οθόνη δεν είναι αθώα. Σύμφωνα με έκθεση από την Ευρώπη (STADA Health Report), μεταξύ των ανθρώπων 18–34 χρονών, όσοι κάνουν συχνή χρήση social media αναφέρουν υψηλότερα ποσοστά ψηφιακής κόπωσης (burnout). Επιπλέον, στην ίδια έρευνα, 64% των βαριά χρηστών αναφέρουν μοναξιά, σε σύγκριση με 44% όσων χρησιμοποιούν λιγότερο τα social media.

Η σύγκριση με άλλους — είτε μέσω εικόνων στο Instagram είτε με «φιλτραρισμένες» ζωές – μπορεί να ενισχύει αισθήματα ανεπάρκειας ή αποξένωσης. Μια ποιοτική μελέτη σε νέους (18–35 ετών) έδειξε πως οι πλατφόρμες όπως το Facebook και το Instagram προάγουν κοινωνικές συγκρίσεις, επαναλαμβανόμενο αρνητικό σκέπτεσθαι και μείωση της αυτοεκτίμησης.

Γιατί η γενιά μας νιώθει πιο μόνη παρά ποτέ

Παρά τις «συνδέσεις» που μας προσφέρουν οι ψηφιακοί κόσμοι, μέσω βίντεοκλησεων, απανωτών μηνυμάτων, συνεχών stories,  η αίσθηση της μοναξιάς δεν μειώνεται αλλά αυξάνεται ραγδαία στα νεότερα άτομα. Για αυτό δυστυχώς ευθύνεται ο ίδιος ο τρόπος που χρησιμοποιούμε τα μέσα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η ψυχική ευεξία επηρεάζεται όχι μόνο από το πόσο χρόνο περνάμε online, αλλά κυρίως από το πώς χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο: η παθητική κατανάλωση και η συνεχής “επαλήθευση” (checking) ενισχύουν αισθήματα μοναξιάς. Το να ελέγχεις συνεχώς το κινητό σου, να απομακρύνεσαι και να το έχεις ως ασπίδα για κοινωνικοποίηση δεν βοηθάει καθόλου και πολλοί νέοι δεν το κατανοούν ενώ το κάνουν. Παράλληλα, η ψηφιακή κόπωση λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής: δεν είναι απλά το «κόλλημα» στο κινητό, είναι η συνεχής ψυχολογική πίεση και το άγχος που δημιουργείται όταν προσπαθούμε να παραμείνουμε συνδεδεμένοι — και ταυτόχρονα «μόνοι».

Οι λύσεις

Αρχικά πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που χρησιμοποιούμε το κινητό. Να περιορίσουμε το παθητικό  σκρολάρισμα, και να στοχεύουμε στην πιο στοχευμένη, ενεργή αλληλεπίδραση. Σημαντικά είναι τα ψηφιακά διαλείμματα (“digital detox”), μικρά διαλείμματα μέσα στη μέρα μπορούν να μειώσουν την κόπωση και να ενισχύσουν τις πραγματικές σχέσεις. Η νέα γενιά πρέπει να ενημερωθεί για τις αρνητικές συνέπειες της χρήσης και να μάθει να διαχειρίζεται καλύτερα τον χρόνο της ψηφιακά. Πιο ωφέλιμο από όλα είναι να κοιτάμε την ψυχική μας υγεία και να μπορούμε να δημιουργούμε σωστούς χώρους για να εκφράζουμε την μοναξιά μας και ότι άλλο μας απασχολεί.