«Εδώ Πολυτεχνείο»: 52 χρόνια μετά την τελική «αναμέτρηση» με τη δικτατορία (VIDEO)

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου παραμένει ένα από τα πιο πολυσυζητημένα γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Όχι μόνο ως σύμβολο αντίστασης απέναντι στη δικτατορία, αλλά και ως κόμβος πολιτικών διεργασιών, υπόγειων συγκρούσεων και ιστορικών ανατροπών. Πίσω από τις γνωστές εικόνες – την πύλη που πέφτει, τον ραδιοφωνικό σταθμό που καλεί τον λαό, τους φοιτητές που διεκδικούν ελευθερία – κρύβεται ένα πολύ πιο σύνθετο ιστορικό ψηφιδωτό.

Το 1973, η Χούντα βρισκόταν σε φάση εσωτερικής αστάθειας. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είχε επιχειρήσει να παρουσιάσει μια εικόνα «πολιτικού ανοίγματος» με την τοποθέτηση του Σπύρου Μαρκεζίνη ως πρωθυπουργού και με υποσχέσεις για έναν υποτιθέμενο εκδημοκρατισμό. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση επέβαλλε πιο αυταρχικά μέτρα στα πανεπιστήμια, όπως την αναγκαστική στράτευση όσων φοιτητών θεωρούνταν «ταραχώδεις». Αυτό το εκρηκτικό μείγμα δημιούργησε το υπόβαθρο για την ανάφλεξη.

Στις 14 Νοεμβρίου, οι φοιτητές αποφάσισαν την κατάληψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Από την πρώτη στιγμή λειτούργησαν συντονισμένα: συγκροτήθηκε Συντονιστική Επιτροπή, οργανώθηκαν ομάδες περιφρούρησης, περίθαλψης και σίτισης, ενώ ο αυτοσχέδιος ραδιοσταθμός μετατράπηκε σε καρδιά της εξέγερσης. Το «Εδώ Πολυτεχνείο» δεν ήταν απλώς ένα σύνθημα. Ήταν πολιτική δήλωση, κάλεσμα στην κοινωνία και ταυτόχρονα μήνυμα προς τους στρατιώτες να μην υπακούσουν σε εντολές καταστολής.

Η εικόνα γύρω από το Ίδρυμα άλλαζε ώρα με την ώρα. Χιλιάδες πολίτες συγκεντρώνονταν για να εκφράσουν συμπαράσταση, ενώ οι δυνάμεις ασφαλείας άρχισαν να ενισχύουν την παρουσία τους. Η Αθήνα είχε αρχίσει να βράζει. Με κάθε μέρα της κατάληψης, η πίεση προς το καθεστώς μεγάλωνε. Το βράδυ της 16ης προς 17η Νοεμβρίου κορυφώθηκε η ένταση. Στρατιωτικά οχήματα περικύκλωσαν το κτίριο και λίγο μετά τις 3 τα ξημερώματα ένα άρμα μάχης τύπου AMX-30 εισέβαλε στην πύλη, σπάζοντας το σύμβολο της φοιτητικής αντίστασης αλλά όχι το φρόνημα των καταληψιών.

Η εικόνα της πύλης που συντρίβεται από το τανκ έγινε το απόλυτο σύμβολο της κρατικής βίας. Μέσα και έξω από τον χώρο επικρατούσαν χάος, φωνές, σύγχυση και τραυματισμοί. Παρά τις επίσημες προσπάθειες να υποβαθμιστεί ο αριθμός των θυμάτων, μαρτυρίες και ιστορικές αναλύσεις συνθέτουν ένα τοπίο πολλαπλών νεκρών και εκατοντάδων τραυματιών.

Πίσω όμως από τα γεγονότα υπάρχει και το παρασκήνιο. Η καταστολή της εξέγερσης συνέπεσε με την τελική φάση των εσωτερικών συγκρούσεων εντός του στρατιωτικού καθεστώτος. Ο Δημήτρης Ιωαννίδης, ο «σιωπηλός» συνταγματάρχης, αξιοποίησε την κρίση του Πολυτεχνείου για να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο λίγες ημέρες αργότερα, εγκαθιστώντας μια ακόμη πιο σκληρή χούντα.

Παράλληλα, και στο φοιτητικό κίνημα υπήρχαν διαφωνίες. Άλλες οργανώσεις προσπάθησαν να «καθοδηγήσουν» το κίνημα, άλλες να διασφαλίσουν την αυτονομία του. Όλα αυτά έγιναν αργότερα αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης, δίνοντας τροφή σε δεκάδες αφηγήσεις και αντιπαραθέσεις.

Ωστόσο, η ουσία παρέμεινε πάντοτε αναλλοίωτη. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου κατέδειξε ότι η χούντα δεν είχε λαϊκό έρεισμα και ότι η κοινωνία ήταν έτοιμη να αντιδράσει. Λειτούργησε ως καταλύτης για τις εξελίξεις που ακολούθησαν και, τελικά, ως θεμέλιο της συλλογικής μνήμης της μεταπολίτευσης.

Πενήντα και πλέον χρόνια μετά, το Πολυτεχνείο δεν αποτελεί απλώς μια επέτειο. Είναι σημείο αναφοράς για τη δημοκρατική συνείδηση της χώρας, μια υπενθύμιση της δύναμης της κοινωνικής διεκδίκησης αλλά και της ευθύνης που συνοδεύει την ιστορική μνήμη. Οι φωνές που ακούστηκαν τότε συνεχίζουν να διαπερνούν τις δεκαετίες, όχι ως ηχώ, αλλά ως ζωντανή παρακαταθήκη.