Το διαχρονικό όνειδος των οικοδομικών συνεταιρισμών

Το ρεπορτάζ της  Δήμητρας Τσάτσου για την απαράδεκτη εκκρεμότητα του Κισσού στο Χορτιάτη προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ανέδειξε ένα ακανθώδες ζήτημα με διάφορες προεκτάσεις. Η… πονεμένη ιστορία των οικοδομικών συνεταιρισμών αποτελεί μια από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις θεσμικής αδράνειας. Θεσμοθετήθηκαν σχεδόν έναν αιώνα πριν, με στόχο να προσφέρουν προσιτή και ασφαλή στέγη σε χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Σύμφωνα με το αρχικό σκεπτικό, θα αποτελούσαν την πλέον οργανωμένη και δημοκρατική μορφή αυτοστέγασης που είχε γνωρίσει το σύγχρονο ελληνικό κράτος.

Σε εκκρεμότητα παραμένει ο οικισμός «Κισσός» – Δεκαετίες αναμονής και αγωνίας για τους ιδιοκτήτες

Από τη δεκαετία του ’50 έως και του ’70, οι συνεταιρισμοί ανέπτυξαν εκατοντάδες οικισμούς, στεγάζοντας χιλιάδες οικογένειες, ενώ σταδιακά εστίασαν περισσότερο στην κάλυψη αναγκών εξοχικής κατοικίας. Δυστυχώς, μετά τη συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του περιβάλλοντος το 1975, έπεσαν θύματα του δαιδαλώδους πλαισίου δασοπροστασίας, της γνωστής γραφειοκρατίας και της διαχρονικής κυβερνητικής αναποφασιστικότητας γύρω από θέματα με πιθανό πολιτικό κόστος. Έκτοτε παραμένουν θεσμικά μετέωροι. Από το 1986 έχουν γίνει αλλεπάλληλες διορθωτικές προσπάθειες από όλες τις κυβερνήσεις, όμως αποτέλεσμα δεν έχει υπάρξει. Στο διαδίκτυο βρίσκουμε άφθονα δημοσιεύματα από το 2002 και μετά, αναφερόμενα σε επικείμενη επίλυση του προβλήματος.

Οι εκτάσεις που κατέχουν οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί -υπολογίζονται σε πάνω από 200.000 στρέμματα- θα μπορούσαν κάλλιστα να λειτουργήσουν ως πεδίο υγιών επενδύσεων χαμηλής περιβαλλοντικής όχλησης, αλλά και να προσφέρουν λύσεις στο οξύ στεγαστικό πρόβλημα. Αντί γι αυτό, παραμένουν αναξιοποίητες, δίχως να λαμβάνονται υπόψη οι εύλογες απαιτήσεις των μετόχων τους, οι οποίοι καλόπιστα αγόρασαν τίτλους συνιδιοκτησίας. Οι συμπολίτες μας αυτοί ουσιαστικά τιμωρούνται επειδή εμπιστεύτηκαν κράτος και δικαιοσύνη. Οι προτεινόμενες λύσεις συζητούνται εδώ και δεκαετίες χωρίς ποτέ να υλοποιούνται. Από τα one-stop shop στο αρμόδιο υπουργείο για επιτάχυνση πολεοδομικών εγκρίσεων έως την πολυθρύλητη Τράπεζα Γης, όλα παραμένουν υποσχέσεις μέσα σε ατελείωτους κύκλους εξαγγελιών.

Ειδικά η νέα Τράπεζα Γης, προγραμματιζόμενη να ολοκληρωθεί φέτος, θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματικό εργαλείο ρύθμισης σχετικών εκκρεμοτήτων. Με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, η εν λόγω ψηφιακή πλατφόρμα θα επιτρέπει τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων, την παραχώρηση συντελεστή δόμησης από ιδιοκτήτες διατηρητέων, το σχηματισμό νέων κοινόχρηστων χώρων και φυσικά τη διαχείριση εκτάσεων  οικοδομικών συνεταιρισμών. Μόνη προϋπόθεση να μην ακυρωθεί στη  πράξη, μετά από φοβικές αντιδράσεις των κυβερνώντων στις αναμενόμενες αντιδράσεις “επαγγελματιών” οικολόγων και συνοδοιπόρων τους.

Το ζητούμενο δεν είναι να οικοπεδοποιηθεί κάθε σπιθαμή εκτός σχεδίου γης. Είναι να πάψει η Ελλάδα να αντιμετωπίζει τους πολίτες της ως ανήμπορα κορόιδα. Οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί δεν είναι εχθροί του περιβάλλοντος· είναι ένας παρεξηγημένος θεσμός που μπορεί να επανενεργοποιηθεί υπό φρέσκο κανονιστικό πλαίσιο, διαφάνεια και σύγχρονα πρότυπα πολεοδόμησης. Αν λοιπόν η Πολιτεία επιλέξει και πάλι την αδιαφορία, το κόστος δεν θα είναι τόσο οικονομικό όσο κοινωνικό. Το γνωρίζουν καλά οι ταλαιπωρημένοι μέτοχοι του συνεταιρισμού Κισσός.