Στα social media, ο νέος ταξικός πόλεμος φουντώνει
Η -έως χυδαία- προβολή υπερπολυτελών ζωών, η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης οδηγούν σε κοινωνική οργή, που συχνά μετατρέπεται σε μίσος κατά του πλούτου.
Φάνης Ουγγρίνης
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ένα σύντομο βίντεο από το US Open κατέκλυσε τα διεθνή social media. Σε αυτό άνδρας εμφανίζεται να βουτάει από τα χέρια ενός παιδιού υπογεγραμμένο καπέλο, που ο διάσημος τενίστας Καμίλ Μάιρζακ του είχε μόλις χαρίσει. Δεν χρειάστηκε πολύ για να ταυτοποιηθεί ο δράστης: ήταν ο Πολωνός Πιότρ Στσέρεκ, πολυεκατομμυριούχος επιχειρηματίας και φανατικός φίλος του αθλήματος.
Το γεγονός έλαβε ευρεία δημοσιότητα όταν ο Μάιρζακ αναζήτησε το μικρό αγόρι, ώστε να του δώσει νέο αυτόγραφο. Τα σχόλια όσων διάβαζαν την είδηση ήταν στην καλύτερη περίπτωση αρνητικά. Στη χειρότερη, ήταν παρόμοιου ύφους με τους δικούς μας… ψόφους της μνημονιακής περιόδου. Η κατάσταση χειροτέρεψε όταν αναρτήθηκε δήλωση που αποδόθηκε στον Στσέρεκ· δήλωση εριστική, του τύπου «Ας μην το κάνουμε θέμα, έτσι είναι η ζωή, ο πιο γρήγορος κερδίζει». Από τη στιγμή εκείνη ο Πολωνός χαρακτηρίστηκε «ο πιο μισητός άνθρωπος στις ΗΠΑ», και η ζωή του φυσικά έγινε κόλαση.
Τις ίδιες ακριβώς ημέρες, τα εγχώρια social media ασχολούνταν με ένα αυτοκινητιστικό στην ΕΟ Θεσσαλονίκης-Μουδανιών. Ο λόγος; Υπεύθυνη ήταν 45χρονη οδηγός Πόρσε, η οποία εξαφανίστηκε από το σημείο του δυστυχήματος για να αποφύγει τη σύλληψη, αδιάφορη για την τύχη των θυμάτων της. Όταν τελικά συνελήφθη, ξεκίνησε εναντίον της διαδικτυακός πόλεμος, με χαρακτήρα ταξικό: αν κρίνουμε από τα γραφόμενα, δεν θα εισέπραττε τόσες βρισιές αν οδηγούσε ένα παλιό Φιατάκι.
Γιατί όμως τόση χολή κατά πλουσίων; Σε όλους μας (σχεδόν) δεν αρέσουν τα χρήματα και όλα όσα τα συνοδεύουν; Μετά το 2008 είδαμε ραγδαία αύξηση των ανισοτήτων, μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος δεκάδων εκατομμυρίων μεσοαστών, και γενικότερη υποβάθμιση της καθημερινότητας των πολλών, για ποικίλες αιτίες. Στο κοινωνικό περιβάλλον που έκτοτε διαμορφώθηκε αναπόφευκτα ευδοκιμεί η δυσφορία, δυσφορία που συχνά καταλήγει σε μίσος. Και δεν υπάρχει μέρος καταλληλότερο για να ξεσπάσει κανείς το μίσος του από τα social media.
Ωστόσο, το πράγμα δεν είναι τόσο απλό. Βλέπετε, αρκετοί σημερινοί πλούσιοι και υπερπλούσιοι δεν διαθέτουν ίχνος συστολής. Αντίθετα, προβάλλουν απροκάλυπτα τον πλούτο τους, μέσα από φωτογραφίες και βίντεο ορατά παντού. Με ύφος μπλαζέ ποστάρουν τους εαυτούς τους μέσα σε πανάκριβα αυτοκίνητα, σπίτια, σκάφη, ξενοδοχεία και κλαμπ, στολισμένοι από την κορυφή μέχρι τα νύχια με ό,τι ακριβότερο υπάρχει. Από κάτω γράφουν τσιτάτα υπεροπτικά, γεμάτα καμάρι για το πόσο καλύτερα ζουν από τη συντριπτική πλειοψηφία. Χυδαιότητα.
Ακόμη και από πρόσωπα που δεν θα το περίμενες, όπως από καλοσπουδασμένους επιχειρηματίες της ψηφιοποίησης, συχνά εκπέμπεται μια εικόνα μηδενικής ενσυναίσθησης. Μια σκληρή εικόνα πλήρους αδιαφορίας για τους πιο αδύναμους, που όμοιά της θα βρίσκαμε στα έργα των Ντίκενς, Ουγκώ και Ντοστογιέφσκι. Παραδόξως, αρκετοί σημερινοί πλούσιοι και υπερπλούσιοι… παλεύουν για να είναι μισητοί. Και σε τέτοιες περιπτώσεις, μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά.
Κατοικώντας, δουλεύοντας, σπουδάζοντας, ψωνίζοντας, διασκεδάζοντας και… διακοπάροντας υπό ριζικά διαφορετικές συνθήκες, οι προνομιούχοι απομακρύνονται συνεχώς από τους μη προνομιούχους. Παραδοσιακά οι μεσαίοι λειτουργούσαν σαν γέφυρα μεταξύ τους, όμως η σταδιακή εξαφάνισή τους αφήνει ακάλυπτο ένα βαθύ χάσμα. Ολοταχώς διαμορφώνεται μία συνθήκη όπου fake news σαν το διάσημο «Αν δεν έχουν ψωμί ας φάνε παντεσπάνι» θα γίνονται πανεύκολα πιστευτά.