Μια ενοχλητική φράση Τραμπ, και η γοητεία της απολυταρχίας
Όταν οι δημοκρατίες αμφισβητούνται, οι αυταρχικοί ηγέτες βρίσκουν έδαφος παντού
Φάνης Ουγγρίνης
Για ακόμη μια φορά, ο Αμερικανός πρόεδρος ξεσήκωσε θόρυβο -και δικαίως. Μέσα από το Οβάλ Γραφείο (ο -χρυσοποίκιλτος πια- χώρος θυμίζει αυτοκρατορικό ανάκτορο) υποστήριξε χαλαρά ότι πολλοί Αμερικανοί θα ήθελαν να έχουν έναν δικτάτορα.
Ειδικά ο Ντόναλντ Τραμπ έχει επιδείξει άφθονα στοιχεία αυταρχισμού: διώξεις εναντίον αντιπάλων του από όλο το πολιτικό φάσμα, επιθέσεις κατά του Τύπου, προσπάθειες χειραγώγησης της Δικαιοσύνης, περιφρόνηση προς τον διαχωρισμό των εξουσιών, ισχυρές ενδείξεις προσωπικού πλουτισμού, σκανδαλώδη εύνοια σε “ημέτερους”, χρήση των ενόπλων δυνάμεων για εκφοβισμό του πληθυσμού και αλλαγή ατζέντας. Κι όμως παραμένει δημοφιλέστατος σε μια αξιοσέβαστη μερίδα της αμερικανικής κοινής γνώμης· σε μια μειοψηφία μαχητική και ηχηρή. Την ίδια στιγμή, οι Δημοκρατικοί και οι μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνοι τον παρακολουθούν σαστισμένοι, ενώ οι μεγαλύτεροι επιχειρηματίες σπεύδουν να του υποβάλουν τα σέβη τους μπροστά στις κάμερες. Το ότι έσπευσε να διευκρινίσει πως δεν είναι δικτάτορας λίγο μας παρηγορεί.
Τόση ανερυθρίαστη προβολή μεγαλείου βρίσκει θαυμαστές, χαμηλά μα και ψηλά. Δυστυχώς, αυξάνονται οι πρόθυμοι να μιμηθούν τον…βασιλιά Ντόναλντ πολιτικοί ταγοί. Άλλοι πάλι αντλούν έμπνευση από τα αυθεντικά ινδάλματα: τον Σι, τον Μαδούρο, τον Κιμ, τον Πούτιν και τον Ερντογάν. Δίχως να αποτελεί πρωτοφανές γεγονός, η γοητεία κάθε είδους απολυταρχίας εξαπλώνεται παντού. Η δυναμικότερη πλέον διείσδυσή της καταγράφεται στη Δύση.
Εν έτει 2025, τα δημοκρατικά πολιτεύματα κατηγορούνται πως φταίνε για όλα ανεξαιρέτως τα… δεινά του πλανήτη: για την κλιματική αλλαγή, για την πράσινη μετάβαση, για τη φτώχεια στον Αναπτυσσόμενο Κόσμο, για τις διευρυνόμενες ανισότητες στον Αναπτυγμένο Κόσμο, για την απαξίωση των παραδοσιακών αξιών, για τη διαιώνιση της πατριαρχίας, για τη μετανάστευση, για τον ρατσισμό, για τον… σιωνισμό, για τον αντισημιτισμό, για την άνοδο της Ακροδεξιάς και ταυτόχρονα για την άνοδο της Ακροαριστεράς. Όταν εκφράζεις το επικρατούν σύστημα, προκαλείς τη μήνιν όσων έχουν εξωθηθεί στα πολιτικοκοινωνικά άκρα.
Στη Γαλλία, ο πρωθυπουργός Μπαϊρού ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, κάτι που ίσως ανοίξει το δρόμο σε κυβέρνηση Λεπέν. Στη Γερμανία, το AfD σαρώνει δημοσκοπικά. Στην Ισπανία η κυβέρνηση Σάντσεθ παραπαίει, η Αυστρία πάντα γοητευόταν από τους απολογητές του Χίτλερ, ενώ Ουγγαρία, Σλοβακία και Πολωνία έχουν ήδη επιλέξει επικεφαλής με προφίλ αυστηρού ηγεμόνα.
Και καθ’ ημάς; Στην τελευταία δημοσκόπηση της Interview, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συγκεντρώνει 31% των προτιμήσεων και ο Αλ. Τσίπρας 26%. Το υψηλότερο ποσοστό καταλληλότητας για πρωθυπουργό συγκεντρώνει η απάντηση “κανένας” (43%). Η μεγαλύτερη ομάδα πολιτών ξεκάθαρα αμφισβητεί την ικανότητα του υφιστάμενου πολιτικού προσωπικού να συμμεριστεί τις αγωνίες της και να διαχειριστεί τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα. Αναπόφευκτα, αυξάνεται η πρόθεση αποχής των ψηφοφόρων.
Αν και ανταπεξήλθε στη μνημονιακή δοκιμασία, η Ελλάδα δεν έχει αναπτύξει αρκετά αντισώματα απέναντι στη γοητεία των λαϊκιστών. Δεν είναι περίεργο. Παρά την επίσημη έξοδό μας από την οικονομική κρίση, οι συνέπειες εκείνης της καταστροφικής περιόδου είναι ακόμα αισθητές, σε βαθμό οδυνηρό. Καταγράφεται ουσιαστική βελτίωση του επιπέδου ζωής για σχετικά λίγους. Για ενοχλητικά πολλούς παραμένουν ίδια και χειρότερα με το 2018. Κι όσοι δεν βλέπουν φως στο τούνελ, καταλήγουν στην πλήρη απόρριψη. Καταλήγουν να γλυκοκοιτούν δικτάτορες. Δυστυχώς, ο Τραμπ έχει κάποιο δίκιο.