Η στεγαστική κρίση δεν πρόκειται να λήξει εύκολα
Τα μέτρα της κυβέρνησης αποσκοπούν σε αυξημένη προσφορά κατοικιών, όμως το πρόβλημα είναι σαφώς πιο σύνθετο.
Φάνης Ουγγρίνης
Μετά από δεκαετίες, στη ΔΕΘ εξαγγέλθηκαν εντυπωσιακά προγράμματα κοινωνικής κατοικίας. Το ερώτημα τώρα είναι αν επαρκούν για να μετριάσουν την υψηλή ζήτηση. Πάντως λίγα πράγματα μπορεί να προσφέρει η -ομολογουμένως λογική- πρόταση του πρωθυπουργού για συγκατοίκηση φοιτητών: ήδη καταφεύγουν σ’ αυτήν όσοι δεν έχουν άλλη επιλογή. Εδώ να θυμίσουμε ότι οι ελληνικές φοιτητικές εστίες σίγουρα δεν αποτελούν υπόδειγμα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Πειραιώς, οι κύριες κατοικίες άγγιξαν τις 4,3 εκατομμύρια μονάδες, αυξημένες κατά 5% μέσα σε μια δεκαετία. Ικανοποιητικό ποσοστό, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την Κρίση.
Αν και το απόθεμα κύριων κατοικιών αυξήθηκε σε αντιστοιχία με την ισχνή δημογραφική εξέλιξη, η στενότητα στην αγορά επιδεινώθηκε. Η προηγούμενη πολυετής στασιμότητα στην οικοδομική δραστηριότητα, η στροφή επενδυτών σε πιο αποδοτικά εξοχικά ακίνητα και η άνθηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων (Airbnb) στα κέντρα των μεγαλύτερων αστικών κέντρων συνθέτουν ένα αρνητικό περιβάλλον για τους αγοραστές σπιτιών.
Έτεροι παράγοντες επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση. Πολλές κατοικίες είναι δεσμευμένες από τράπεζες και Δημόσιο λόγω ιδιωτικών χρεών, τόσες πολλές που η διεκπεραίωση τους να καθίσταται εξαιρετικά αργή. Άλλες πάλι δεν βγαίνουν στην κτηματαγορά εξαιτίας κληρονομικών διενέξεων. Ίσως όμως οι περισσότερες είναι θύματα της απαξίωσης αμέτρητων πολυκατοικιών.
Σήμερα παραμένουν άδεια καλά διαμερίσματα σε γειτονιές με ισχυρό μεταναστευτικό στοιχείο, όπου σημειώνονται περιστατικά εγκληματικότητας. Πολλά επίσης χαρακτηρίζονται από ελλιπέστατη συντήρηση, σαν αποτέλεσμα της πολυϊδιοκτησίας. Συνήθως υποφέρουν από απαρχαιωμένες κοινόχρηστες υποδομές και από παραμελημένα εσωτερικά. Κοινώς, έχουν μειονεκτήματα που τα θέτουν εκτός αγοραστικού ενδιαφέροντος.
Όπως λοιπόν γίνεται κατανοητό, δεν συζητάμε τόσο για γενική ανυπαρξία στέγης, όσο για έλλειψη επαρκώς ποιοτικής στέγης σε προσιτές τιμές. Προσιτές τουλάχιστον σε σχέση με το μέσο διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων.
Δυστυχώς τα νέα προγράμματα κοινωνικής κατοικίας δεν πρόκειται να επιφέρουν δραματικές αλλαγές στο διαμορφωμένο τοπίο, τουλάχιστον στο βαθμό που ελπίζεται. Πέραν αυτού, οι προηγούμενες επιδοτήσεις στεγαστικών δανείων προκάλεσαν ανοδικό σπιράλ τιμών, το οποίο ακύρωσε τα προσδοκώμενα οφέλη τους.
Πλέον αντιμετωπίζουμε μία διεθνοποιημένη και απρόβλεπτη αγορά ακινήτων. Τα εισερχόμενα ξένα κεφάλαια είναι οπωσδήποτε ευπρόσδεκτα, μα γεννούν προκλήσεις. Η ελληνική αγορά κατοικίας χρειάζεται στοχευμένες παρεμβάσεις αν θέλει να ξεφύγει από τις συνέπειες της τουριστικής έκρηξης, της εγκατάστασης ηλικιωμένων Βορειοευρωπαίων και της Golden Visa. Θα πρέπει άμεσα να εξεταστούν λύσεις τολμηρές, όπως η αύξηση του υψομέτρου σε κάποιες οικιστικές ζώνες, οι αστικές επεμβάσεις σε γειτονιές με προοπτική αναγέννησης, η απαλλοτρίωση παρατημένων διατηρητέων κλπ.
Ας μη ξεχνάμε ότι τυχόν επιτάχυνση της οικοδομικής δραστηριότητας θα ευνοήσει τη μεγέθυνση του ΑΕΠ μέσα από πολλαπλές διαδρομές. Τα κτίρια ανεγείρονται από εγχώριο προσωπικό που χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό εγχώρια υλικά. Αναμφίβολα δεν είναι το ιδανικό αναπτυξιακό μοντέλο, αλλά προς το παρόν κάτι είναι.