Η έδρα Μεγάλου Αλεξάνδρου και ο πόλεμος κατά των χορηγιών στα ΑΕΙ
Αν ξεπεράσουν την ιδεοληπτική καχυποψία και τον παραδοσιακό συντεχνιασμό, οι επώνυμες έδρες μπορούν να γίνουν εργαλείο αναζωογόνησης των ελληνικών πανεπιστημίων.
Φάνης Ουγγρίνης
Η δημόσια συζήτηση γύρω από την ίδρυση έδρας Μεγάλου Αλεξάνδρου στο ΑΠΘ ξαναθυμίζει πόσο εύκολα μπλέκουμε σε γραφικές αντιπαραθέσεις.
Αν και διεθνώς αποτελεί στοιχειώδη μηχανισμό βιωσιμότητας και αναγνωρισιμότητας των πανεπιστημίων, ο θεσμός των επώνυμων εδρών εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Οι αντιδράσεις ξεκινούν από τα γνωστά περί… ιδιωτικοποίησης και καταλήγουν σε προσωπικές έριδες για το ποιός θα καταλάβει την εν λόγω έδρα και το αν θα χαθούν χρηματοδοτήσεις αλλού. Συζήτηση αδιάφορη για την κοινή γνώμη, και μάλλον θλιβερή.
Η πραγματικότητα είναι αρκετά απλή: επώνυμες έδρες δεν ιδρύουν οι κυβερνήσεις, αλλά τα αυτοδιοικούμενα πανεπιστήμια. Αυτά επιλέγουν αν θα αποδεχτούν μια δωρεά και αν η υποσχόμενη χρηματοδότηση εξασφαλίζει σοβαρό και βιώσιμο επιστημονικό έργο. Στο ΑΠΘ έχουν ήδη λειτουργήσει έδρες Εβραϊκών και Ποντιακών Σπουδών -αμφότερες χάρη σε ιδιωτικές χορηγίες- επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Το διακύβευμα λοιπόν δεν είναι ούτε νέο, ούτε φυσικά εθνικιστικό, όπως χαρακτηρίστηκε.
Οι κλασικές σπουδές διεθνώς περιθωριοποιούνται, αν και η ζήτηση γι αυτές δεν έχει σβήσει. Εδώ εντοπίζεται το κέρδος μας: η Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί σε κόμβο κλασικών και ελληνιστικών σπουδών, προσφέροντας προγράμματα διεθνώς αναγνωρισμένα. Ίσως ακόμη περισσότερο θα ωφελούνταν αναδεικνύοντας την ικανότητα του Βυζαντίου να ελίσσεται και να επιβιώνει ως κρατική οντότητα επί 1000 χρόνια. Μια τέτοια στρατηγική δεν είναι μόνο ακαδημαϊκή∙ ενισχύει τη μαλακή ισχύ της χώρας και μας προσφέρει προοπτική σε πεδία όπου διαθέτουμε ιστορικό και πολιτισμικό πλεονέκτημα.
Σφάλλουν όσοι έσπευσαν να απορρίψουν τη νέα επώνυμη έδρα λόγω συντεχνιακής λογικής, παρωχημένης ιδεοληψίας ή κομματικής αντίθεσης. Πλέον το ερώτημα δεν είναι αν θα πρέπει να ιδρυθούν περισσότερες, αλλά αν θα αξιοποιούνται σωστά, ώστε να ενισχύουν την εθνική παιδεία. Με θεσμικό πλαίσιο που θα εγγυάται την ανεξαρτησία τους και με ικανούς πόρους, οι έδρες τούτες θα μπορούσαν να καταστούν μοχλός αναγέννησης των δημόσιων πανεπιστημίων.
Αντί να εγκλωβιζόμαστε στη μόνιμη εθνική μιζέρια, ας δούμε τη μεγάλη εικόνα: πανεπιστήμια εξωστρεφή, διεθνώς δικτυωμένα και ικανά να προσφέρουν γνώση με κύρος. Η έδρα Μ. Αλεξάνδρου αποτελεί βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Άλλο θέμα αν η πρωτοβουλία καπελώθηκε από πολιτικά πρόσωπα ή αν το αντικείμενο της σχετίζεται με τη βορειοελλαδίτικη βιομηχανία. Η ουσία είναι πως η πρωτοβουλία είναι σωστή, και μακάρι να βρει μιμητές, ειδικά στα περιζήτητα πεδία STEM.