Το στοίχημα της ψηφιακής ενηλικίωσης

Τα βίντεο εφήβων να ξυπνούν πριν χαράξει η μέρα για να καταγράψουν στο TikTok την καθημερινότητά τους ή να αναρτούν στο Instagram στιγμές που μοιάζουν βγαλμένες από επαγγελματική φωτογράφιση δεν είναι πια σπάνια. Οι γενιές που μεγαλώσαμε με το hi-5 ή το iRC θυμόμαστε μια διαφορετική εποχή διαδικτυακής (σχεδόν) αθωότητας, συνομιλίες με φίλους, χωρίς εικόνα, χωρίς «παγίδες» του αλγόριθμου, χωρίς την ανάγκη, ούτε καν την επιθυμία δημόσιας έκθεσης. Τότε, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πώς το διαδίκτυο θα μετέτρεπε την κοινωνική ζωή σε μια συνεχή δημόσια παράσταση. Άλλωστε όσοι το χρησιμοποιούσαμε ήμασταν η μειοψηφία.

Σήμερα, τα social media δεν είναι απλώς πλατφόρμες επικοινωνίας, είναι επιχειρήσεις που βασίζουν την επιτυχία τους στον εθισμό των χρηστών και δη των απροστάτευτων χρηστών. Οι αλγόριθμοι σχεδιάζονται ώστε να κρατούν τα παιδιά (και όχι μόνο!) όσο περισσότερο γίνεται μπροστά στις οθόνες, να «ταΐζουν» συνεχώς περιεχόμενο που προκαλεί έντονα συναισθήματα, να δημιουργούν πρότυπα συχνά ανέφικτα και επικίνδυνα, που οδηγούν σε συναισθηματική απόγνωση. Δεν είναι τυχαίο ότι η συζήτηση για την ψυχική υγεία των εφήβων βρίσκεται πλέον στο κέντρο του δημόσιου διαλόγου.

Η πρόσφατη αναφορά του πρωθυπουργού στο ζήτημα δεν είναι υπερβολή αλλά καίρια επισήμανση. Η θέσπιση ηλικιακού ορίου ψηφιακής ενηλικίωσης, δηλαδή ενός θεσμικού φραγμού που θα προστατεύει τους ανήλικους από την ανεξέλεγκτη έκθεση στα κοινωνικά δίκτυα, είναι αναγκαία. Δεν πρόκειται για λογοκρισία, αλλά για μέτρο προστασίας. Όπως δεν αφήνουμε ένα παιδί να οδηγήσει αυτοκίνητο ή να καταναλώσει αλκοόλ πριν φτάσει σε μια ώριμη ηλικία, έτσι δεν πρέπει να το αφήνουμε ανυπεράσπιστο απέναντι σε μηχανισμούς που επιστρατεύουν την ψυχολογία και τη νευροεπιστήμη για να καλλιεργούν εξάρτηση και να προωθούν το κέρδος ορισμένων.

Φυσικά, κανένας νόμος δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ρόλο της οικογένειας και του σχολείου. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται εργαλεία, ενημέρωση και στήριξη για να καθοδηγήσουν τα παιδιά σε μια υγιή χρήση της τεχνολογίας. Όμως, η πολιτεία οφείλει να βάλει τα θεμέλια, να χαράξει όρια και να υπερασπιστεί το δικαίωμα των ανηλίκων σε μια παιδική ηλικία που δεν θα καθορίζεται από likes και ακολούθους και που δυστυχώς οι σημερινοί έφηβοι δεν μπορούν καν να φανταστούν πως είναι!

Η ψηφιακή ενηλικίωση δεν μπορεί να μείνει στη θεωρία. Χρειάζεται πολιτική βούληση, θεσμική θωράκιση και διεθνείς συμμαχίες. Το στοίχημα είναι μεγάλο: να διασφαλίσουμε ότι η τεχνολογία θα υπηρετεί την πρόοδο και όχι την εκμετάλλευση της παιδικής αφέλειας. Η Ελλάδα, με την πρωτοβουλία αυτή, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο στην Ευρώπη και διεθνώς.