Θερμές χειραψίες, ψυχρές διαφωνίες: Το παρασκήνιο της κρίσιμης συνάντησης στον Λευκό Οίκο
Αν κάτι μας δίδαξε η χθεσινή συνάντηση είναι ότι οι θερμές χειραψίες δεν αρκούν για να κρύψουν τις ψυχρές διαφωνίες.
Γιάννης Καλαϊτζίδης
Αντί για ενιαίο μέτωπο, εμφανίστηκε μια Ευρώπη σε δεύτερους ρόλους, μια Ουκρανία που αρκείται σε συμβολικές κινήσεις και ένας Τραμπ που απολαμβάνει να δείχνει ότι μόνος του μπορεί να επιβάλει τους όρους.
Η χθεσινή συνάντηση στον Λευκό Οίκο ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ, τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους ηγέτες προσέφερε όλα όσα ταιριάζουν σε μια πολιτική σκηνή υψηλής έντασης: θερμές χειραψίες, χαμόγελα μπροστά στις κάμερες, αλλά και βαθιές διαφωνίες πίσω από τις κλειστές πόρτες. Το σημαντικότερο, ωστόσο, ήταν το μήνυμα που εξέπεμψε – ότι η Ευρώπη εμφανίστηκε για ακόμη μία φορά διαιρεμένη και αδύναμη απέναντι σε έναν Αμερικανό πρόεδρο που μοιάζει να κινεί τα νήματα σαν σκηνοθέτης θεάτρου σκιών.
Μια Ευρώπη σε δεύτερο ρόλο
Η παρουσία Μακρόν, Μερτς, Στάρμερ, Μελόνι και των υπολοίπων έμοιαζε περισσότερο με κομπάρσους που κλήθηκαν να επιβεβαιώσουν τις επιλογές του Τραμπ. Ο Γάλλος πρόεδρος, αν και προσπάθησε να εισαγάγει την ιδέα μιας «τετραμερούς με την Ε.Ε.», φάνηκε απομονωμένος. Οι υπόλοιποι περιορίστηκαν σε ευχαριστίες και γενικόλογες δηλώσεις, με αποτέλεσμα η Ευρώπη να εμφανίζεται διαιρεμένη: άλλοι επιμένουν στην ανάγκη εκεχειρίας, άλλοι ακολουθούν το αφήγημα Τραμπ περί «ειρήνης χωρίς προϋποθέσεις». Το αποτέλεσμα είναι ότι η ήπειρος που υφίσταται άμεσα τις συνέπειες του πολέμου, εμφανίζεται στο τραπέζι ως θεατής.
Ο Ζελένσκι και η «διπλωματία του κουστουμιού»
Ο Ουκρανός πρόεδρος, από την πλευρά του, έδειξε να ικανοποιείται με το γεγονός ότι για πρώτη φορά εγκατέλειψε τη χακί στρατιωτική στολή και φόρεσε μαύρο κοστούμι. Το μήνυμα ήταν σαφές: σεβασμός προς τον οικοδεσπότη, διάθεση συμβιβασμού, ανάγκη αποδοχής. Όμως, αν η ουσία της ουκρανικής στρατηγικής εξαντλείται σε ένα κοστούμι και σε ευχαριστήριες δηλώσεις προς τον Τραμπ, τότε η εικόνα είναι ανησυχητική. Η Ουκρανία φαίνεται να επενδύει περισσότερο στο πώς θα σταθεί δίπλα στον Αμερικανό πρόεδρο, παρά στο πώς θα επιβάλει τη δική της ατζέντα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Η σκιά του Πούτιν
Παρά τις δηλώσεις, τις φωτογραφίες και τις ευρωπαϊκές παρουσίες, η σκιά του Βλαντιμίρ Πούτιν πλανιόταν βαριά πάνω από τον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ δεν δίστασε να τηλεφωνήσει στον Ρώσο πρόεδρο μέσα από την Ουάσιγκτον, επιβεβαιώνοντας πως καμία απόφαση δεν μπορεί να παρθεί χωρίς τη συγκατάθεση της Μόσχας. Ήταν μια κίνηση που περισσότερο θύμιζε «αναφορά» στον πραγματικό συνομιλητή παρά διαβούλευση μεταξύ ισότιμων μερών. Η εικόνα αυτή ενισχύει την εντύπωση ότι ο Τραμπ διαπραγματεύεται με τον Πούτιν και απλώς ενημερώνει τον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους. Σε αυτό το θέατρο σκιών, ο Ρώσος πρόεδρος εμφανίζεται ως ο αόρατος πρωταγωνιστής, καθορίζοντας τον ρυθμό ακόμα κι όταν δεν είναι παρών.
Ο Τραμπ ως σκηνοθέτης
Η παράσταση, ωστόσο, ήταν εξ αρχής σκηνοθετημένη από τον Ντόναλντ Τραμπ. Με χειραψίες, ανέκδοτα και επιστολές από την Πρώτη Κυρία, ο Αμερικανός πρόεδρος δημιούργησε την εικόνα του ανθρώπου που ελέγχει το σκηνικό και κινεί τις μαριονέτες του. Ο Ζελένσκι χαμογελούσε και ευχαριστούσε, οι Ευρωπαίοι ακολουθούσαν με επιφυλάξεις, και ο Τραμπ έδινε την εντύπωση ότι μόνο εκείνος έχει την ισχύ να καλέσει τον Πούτιν στο τραπέζι. Ακόμα και η συζήτηση για εδαφικές ανταλλαγές –ένα θέμα απαγορευμένο για το Κίεβο– παρουσιάστηκε από τον ίδιο ως «αναπόφευκτο».
Η εικόνα της Δύσης
Το πιο ανησυχητικό συμπέρασμα είναι ότι η Δύση έδειξε διχασμένη και αδύναμη. Ο Μακρόν προειδοποιεί για την ανάγκη εκεχειρίας, ο Τραμπ δηλώνει ότι «δεν χρειάζεται», ενώ ο Ζελένσκι φαίνεται πρόθυμος να ακολουθήσει, αρκεί να παραμείνει υπό την αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας. Αντί για ενιαίο μέτωπο, εμφανίστηκε μια Ευρώπη σε δεύτερους ρόλους, μια Ουκρανία που αρκείται σε συμβολικές κινήσεις και ένας Τραμπ που απολαμβάνει να δείχνει ότι μόνος του μπορεί να επιβάλει τους όρους.
Επίλογος
Αν κάτι μας δίδαξε η χθεσινή συνάντηση είναι ότι οι θερμές χειραψίες δεν αρκούν για να κρύψουν τις ψυχρές διαφωνίες. Η Ευρώπη οφείλει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να παίζει τον ρόλο του παρατηρητή ή αν θα αναλάβει επιτέλους πρωτοβουλίες. Ο Ζελένσκι πρέπει να βρει το θάρρος να διεκδικήσει πέρα από τα κουστούμια και τις ευχαριστήριες δηλώσεις. Και η Δύση στο σύνολό της καλείται να αποφασίσει αν θα πορευτεί ως ενιαίο πολιτικό σώμα ή ως ένα θέατρο σκιών, με τον Τραμπ να συνομιλεί με τον Πούτιν και τους υπόλοιπους να περιορίζονται σε ρόλο θεατών.