Συνηθίσαμε στη βία… Και αυτό είναι το χειρότερο

Μόνο αν πάψουμε να είμαστε απαθείς θεατές, μπορούμε να ελπίζουμε ότι η επόμενη γενιά θα μεγαλώσει σε μια πιο ασφαλή και ανθρώπινη κοινωνία.

Μέσα σε λίγες μόνο ώρες, δύο ειδήσεις βίας συγκλόνισαν – θεωρητικά – την κοινή γνώμη: η δολοφονία του Τσάρλι Κερκ στην Γιούτα των ΗΠΑ και η φρικιαστική δολοφονία της Ιρίνα Ζαρούτσκα σε τρένο στη Βόρεια Καρολίνα. Ο 31χρονος ακτιβιστής Τσάρλι Κερκ έπεσε νεκρός κατά τη διάρκεια ομιλίας μπροστά σε 3.000 άτομα. Δέχθηκε σφαίρα ενώ απαντούσε σε ερώτηση κοινού, ο δράστης φέρεται να πυροβόλησε από μια ταράτσα της πανεπιστημιούπολης. Λίγες μέρες νωρίτερα, η 23χρονη Ουκρανή πρόσφυγας Ιρίνα Ζαρούτσκα – που είχε διαφύγει από τις βόμβες του πολέμου – μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου μέσα σε συρμό τραμ μπροστά σε δεκάδες αυτόπτες μάρτυρες. Η επίθεση ήταν απολύτως απρόκλητη: ο 34χρονος δράστης, που δεν γνώριζε το θύμα, έβγαλε ξαφνικά μαχαίρι και την τραυμάτισε θανάσιμα στον λαιμό και το σώμα.

Κανονικά, γεγονότα σαν αυτά θα έπρεπε να μας συνταράσσουν. Πράγματι, οι πολιτικοί διεθνώς καταδίκασαν την «αποτρόπαιη βία» και εξέφρασαν φρίκη για τη δολοφονία του Κερκ , ενώ στις ΗΠΑ η υπόθεση της Ζαρούτσκα άνοιξε τεράστια συζήτηση περί εγκληματικότητας και ρατσισμού. Κι όμως, για τον μέσο άνθρωπο – ακόμη και στην Ελλάδα – αυτές οι ειδήσεις έγιναν απλώς άλλοι δύο τίτλοι που προσπεράσαμε στα κοινωνικά δίκτυα. Μας σόκαραν για μερικά δευτερόλεπτα οι εικόνες και οι περιγραφές, αλλά γρήγορα συνεχίσαμε στο επόμενο θέμα. Δυστυχώς, φαίνεται πως ως κοινωνία έχουμε αρχίσει να συνηθίζουμε ακόμα και τη χειρότερη βία. Κι αυτό είναι πιο επικίνδυνο και από την ίδια τη βία.

Καθημερινά περιστατικά βίας ανηλίκων δίπλα μας

Αν νομίζουμε ότι η ωμή βία είναι κάτι μακρινό, που συμβαίνει μόνο στην Αμερική, ας ρίξουμε μια ματιά γύρω μας. Τα περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων στην Ελλάδα έχουν πολλαπλασιαστεί σε ανησυχητικό βαθμό.

Μόλις προχθές στη Θεσσαλονίκη, ένας 13χρονος βρέθηκε στο χειρουργείο με σοβαρά τραύματα, αφού έπεσε θύμα ανελέητου ξυλοδαρμού από ομάδα επτά νεαρών με καλυμμένα πρόσωπα, που τον χτύπησαν με ρόπαλα στο κεφάλι και σε όλο του το σώμα. Το περιστατικό συνέβη τα μεσάνυχτα, στην αυλή μιας εκκλησίας, και σύμφωνα με κατοίκους τέτοια βίαια επεισόδια συμβαίνουν πλέον σε καθημερινή βάση στην περιοχή. Λίγες ώρες μετά την επίθεση, συνελήφθη ένας 18χρονος ως συμμετέχων, ενώ οι αρχές αναζητούν τους υπόλοιπους δράστες

Στην Αθήνα, την ίδια σοκαριστική εικόνα

Μόλις την ημέρα του αγιασμού σε Λύκειο στα Πετράλωνα, τέσσερις νεαροί (δύο εκ των οποίων ανήλικοι) εισέβαλαν στο προαύλιο και επιτέθηκαν σε 17χρονο μαθητή, απειλώντας τον μάλιστα με αιχμηρό αντικείμενο, μέχρι που επενέβησαν οι καθηγητές.

Σε ένα άλλο περιστατικό στην Ηλιούπολη, μια παρέα 15-16χρονων αγοριών και κοριτσιών προσέγγισε έναν 18χρονο σε πάρκο «με πρόσχημα την επίλυση διαφορών» και ξαφνικά τον ξυλοκόπησαν άγρια. Μάλιστα, δύο 15χρονες κοπέλες βιντεοσκοπούσαν όλη την επίθεση με τα κινητά τους, αντί να δείξουν κάποιο έλεος, ενώ παράλληλα εξύβριζαν το θύμα και τις φίλες του.

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την έξαρση του φαινομένου. Τρεις μαθητές κατά μέσο όρο εμπλέκονται καθημερινά μέσα στο 2025 σε υποθέσεις πρόκλησης σωματικών βλαβών στη χώρα. Μόνο στο πρώτο τρίμηνο του 2025 σημειώθηκαν 160 υποθέσεις σωματικών βλαβών με 277 ανήλικους δράστες, αριθμός αυξημένος σε σχέση με το 2024.

Η επικίνδυνη συλλογική απάθεια

Όταν βλέπουμε ένα βίντεο με ανηλίκους να δέρνονται, η πρώτη μας αντίδραση συχνά δεν είναι να βοηθήσουμε ή να καταγγείλουμε, αλλά… να τραβήξουμε κι εμείς βίντεο ή να σχολιάσουμε στα social media. Γινόμαστε θεατές της βίας, όχι αντίπαλοί της. Στην υπόθεση της Ηλιούπολης, οι δύο νεαρές κοπέλες που κατέγραψαν με το κινητό τους τον ξυλοδαρμό προφανώς ένιωθαν πως έκαναν κάτι “διασκεδαστικό” – δεν διέφεραν σε τίποτα από τους απαθείς συνεπιβάτες στο τρένο της Σάρλοτ. Σε κάθε γωνιά, είτε στο μετρό είτε στο προαύλιο ενός σχολείου, επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο: γύρω από τη βία δημιουργείται ένα ακροατήριο που κοιτάζει, καταγράφει ή απλά αδιαφορεί. Όταν αργότερα διαβάζουμε την είδηση στο διαδίκτυο, κι εμείς οι υπόλοιποι αντιδρούμε στιγμιαία με σοκ ή οργή, αλλά έπειτα την ξεχνάμε όσο γρήγορα εμφανίστηκε. Η βία έχει γίνει ένα ακόμα «θέαμα» στο 24ωρο ενημερωτικό μας δελτίο – κάτι σαν φυσικό φαινόμενο που απλώς παρατηρούμε, χωρίς πραγματικά να μας ταρακουνά ώστε να δράσουμε.

Γενιές που μεγαλώνουν μέσα στην αδιαφορία

Εδώ ακριβώς κρύβεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Όταν συνηθίζουμε στη βία, όταν η φρίκη δεν μας προκαλεί φρίκη αλλά αντιμετωπίζεται σαν ρουτίνα, τότε η κοινωνία μας μπαίνει σε μια σκοτεινή τροχιά. Η αποδοχή ή η ανοχή της βίας – έστω διά της αδιαφορίας – ισοδυναμεί με σιωπηρή συνενοχή.

Με την παθητική μας στάση δίνουμε χώρο στη βαρβαρότητα να θεωρείται «κανονική». Και μέσα σε αυτή την “κανονικότητα” μεγαλώνουν τα παιδιά μας. Οι νέες γενιές βλέπουν γύρω τους παντού επιθετικότητα, ωμότητα και αίμα που περνούν ασχολίαστα. Μαθαίνουν ότι το να χτυπάς ή να σε χτυπούν είναι «μέρος της ζωής». Ότι οι δολοφονίες συμβαίνουν, αλλά κανείς δεν μιλά για τα θύματα πέρα από ένα εφήμερο πρωτοσέλιδο. Ότι το να βιντεοσκοπείς τον πόνο του άλλου είναι αποδεκτό, αφού «όλοι έτσι κάνουν».

Καμία κοινωνία δεν μπορεί να παραμείνει υγιής όταν μουδιάζει μπροστά στη βία. Η ιστορία μάς έχει δείξει πως η απάθεια μπροστά στο κακό τού επιτρέπει να εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα. Αν εμείς σήμερα μένουμε αμέτοχοι, τα παιδιά μας αύριο θα γίνουν είτε θύτες είτε θύματα – και, το χειρότερο, δεν θα καταλαβαίνουν τη διαφορά. Θα έχουν μεγαλώσει σε έναν κόσμο όπου ο ανθρωποκεντρισμός, η ενσυναίσθηση και η αλληλεγγύη θα έχουν χαθεί, αντικατασταμένα από τον κυνισμό και τον φόβο.

Η φράση «η βία φέρνει βία» είναι αληθινή, όμως εξίσου αληθινό είναι πως η αδιαφορία φέρνει ακόμα περισσότερη βία. Μόνο αν πάψουμε να είμαστε απαθείς θεατές, μπορούμε να ελπίζουμε ότι η επόμενη γενιά θα μεγαλώσει σε μια πιο ασφαλή και ανθρώπινη κοινωνία.

Ο φόνος της Iryna Zarutska μας αφορά περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε