Ανούσια παλιομοδίτικη παράσταση στην Αλάσκα;
Μια μάλλον θεατρική συνάντηση με συμβολισμούς ισχύος, που όμως άφησε αναπάντητα ερωτήματα για την Ουκρανία και τις σχέσεις ΗΠΑ–Ρωσίας.
Φάνης Ουγγρίνης
Τρολάρωντας με μπλουζάκι CCCP, ο Σεργκέι Λαβρόφ από νωρίς υπονόησε πως η σύνοδος στην Αλάσκα δεν θα είχε άμεση επίδραση στο ουκρανικό. Μετά τις -ασαφούς περιεχομένου- τρίωρες συζητήσεις, η υπόνοια επιβεβαιώθηκε.
Η υποδοχή σε κόκκινο χαλί, η χειραψία μπροστά σε πανίσχυρα F-22, και η κοινή αναχώρηση μέσα στην προεδρική λιμουζίνα υπήρξαν μέρος μιας παράστασης. Μιας παράστασης με άρωμα Ψυχρού Πολέμου, όταν οι δύο παλιές υπερδυνάμεις καθόριζαν ανεξέλεγκτες την τύχη του πλανήτη.
Ο Ρώσος πρόεδρος φάνηκε αμήχανος απέναντι σε δύσκολες ερωτήσεις Αμερικανών δημοσιογράφων, συγκεντρωμένοι κάτοικοι του -ρεπουμπλικανικού- Άνκορατζ ανέβασαν πανό υποστήριξης της Ουκρανίας, η Πρώτη Κυρία απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας για αναγκαστικές υιοθεσίες Ουκρανών ορφανών, η δε φιλοξενία της ρωσικής αποστολής δεν χαρακτηρίστηκε υποδειγματική: Η σχέση ΗΠΑ – Ρωσίας είναι σαφώς λιγότερο άνετη ή ειλικρινής από όσο συχνά εκτιμάται. Παρότι απροκάλυπτος θαυμαστής των κάθε λογής ισχυρών, ο Τραμπ γνωρίζει ότι ο Πούτιν είναι αποδυναμωμένος. Τα φτωχά αποτελέσματα της ρωσικής εισβολής τον υποχρέωσαν να αφήσει αβοήθητη πρώτα τη Συρία και κατόπιν το Ιράν, οι κυρώσεις έχουν βλάψει τα θεμελιώδη της ρωσικής οικονομίας, ενώ Κίνα και Τουρκία έχουν αυξήσει την επιρροή τους στους -άλλοτε σοβιετικούς- Κεντροασιάτες.
Παρατηρώντας τα παραπάνω, και λαμβάνοντας υπόψη τα αντιρωσικά αισθήματα της πλειοψηφίας των Αμερικανών, οι καριερίστες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν αποκλίνουν από τις πάγιες επιδιώξεις τους. Για πρώτη φορά στην ιστορία “πάτησαν πόδι” στον Καύκασο, φιλοξενώντας στο Λευκό Οίκο την υπογραφή της -τυπικής- συμφωνίας ειρήνης μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας. Οι πωλήσεις όπλων στο Κίεβο δεν σταμάτησαν, απλώς πλέον πληρώνονται από ευρωπαϊκό ταμείο. Επιπλέον, δεν έχουν πάψει οι πιέσεις από Ρεπουμπλικάνους γερουσιαστές για νέες σκληρές κυρώσεις στη Μόσχα. Στα μάτια του Κρεμλίνου, η αμερικανική εξωτερική πολιτική μοιάζει με το κεφάλι του Ιανού.
Συνεπώς, γιατί πραγματοποιήθηκε μια συνάντηση που έμμεσα υπονόμευσε το κύρος του παγιωμένου διεθνούς δικαίου; Μάλλον επειδή εξυπηρετούσε προσωπικά τους δύο συμμετέχοντες. Ο Πούτιν βγήκε από τη διπλωματική απομόνωση (εις βάρος του υπάρχει ένταλμα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου), συντήρησε την εικόνα της κραταιάς Ρωσίας στο εσωτερικό της χώρας του, και συνέχισε να προβάλλεται ως παγκόσμιος παίκτης, παρά τις πρόσφατες υποχωρήσεις. Από την άλλη ο Τραμπ αποπειράθηκε να πείσει το εσωτερικό του ακροατήριο ότι συναλλάσσεται κατ’ ιδίαν με τον έτερο κορυφαίο του πλανήτη, χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Σε συνάρτηση με την εν λόγω άποψη, παράλληλα με την ανάπτυξη στρατευμάτων στους δρόμους της Ουάσιγκτον (δήθεν για λόγους εγκληματικότητας), η σύνοδος αποσκοπούσε κυρίως στο να ξεχαστεί η υπόθεση Έπσταϊν. Και φυσικά ας μη λησμονούμε την εμμονή του Αμερικανού προέδρου να λάβει Νόμπελ Ειρήνης, ώστε να μην υπολείπεται από τον προκάτοχό του Μπαράκ Ομπάμα.
Τούτου λεχθέντος, σημαντικό κομμάτι του αμερικανικού κατεστημένου θέλει διακαώς τη Ρωσία σύμμαχο εναντίον της Κίνας, αδιαφορώντας αν έτσι κατηγορείται για κατευνασμό. Δυστυχώς ζητά κάτι εξαιρετικά απίθανο να συμβεί: πιστοί στο αυτοκρατορικό παρελθόν τους, οι Ρώσοι θα κάνουν οτιδήποτε για να παραμείνουν σε τραπέζι με τρεις καρέκλες. Επιπρόσθετα, η οικονομία τους είναι πια υπερβολικά εξαρτημένη από την κινεζική, αφότου έχασαν τον μεγαλύτερο πελάτη φυσικού αερίου, την ΕΕ.
Συμπερασματικά, αμφότεροι οι πρόεδροι επιθυμούν τη διατήρηση του παλιού στάτους κβο, έστω σε επίπεδο εικόνας. Ωστόσο, αν και οι υπερδυνάμεις παραμένουν δύο, στην πραγματικότητα δεύτερη είναι η Κίνα. Χάρη στην παλιά αίγλη και στη συστηματική δραστηριότητα της FSB, διασώζεται σε ένα βαθμό η -αμιγώς πολιτική- ρωσική ισχύς, μα δεν μπορεί να στηριχθεί επαρκώς από την επιχειρηματικότητα της χώρας. Στη δυτική ακτή του Ειρηνικού συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο· άπλετη οικονομική δύναμη δίχως αντίστοιχη πολιτική, προς το παρόν. Εντούτοις ο Τραμπ γνωρίζει καλά ότι υπό τις διαμορφωμένες συνθήκες δεν μπορεί να επιβληθεί στον Σι. Το διαπίστωσε μετά τις μεγαλοστομίες για σαρωτικούς δασμούς στα κινεζικά προϊόντα, τους οποίους δεν μπόρεσε να εφαρμόσει. Οι σημερινοί Κινέζοι δεν υποχωρούν μπροστά σε αδέξιους τραμπουκισμούς.
Βέβαια εδώ θα πρέπει να επισημανθεί το εξής: Ίσως οι ΗΠΑ δεν προχωρούν σε νέα Γιάλτα με την Κίνα επειδή η ίδια η Κίνα δεν νιώθει έτοιμη να ανταπεξέλθει σε τόσο μεγάλη ευθύνη. Πλανητική ευθύνη. Μέχρι τώρα έχει επιδείξει το αυξημένο ειδικό της βάρος στην Κεντρική Ασία (με συνόδους και πωλήσεις αεροσκαφών), στην Άπω Ανατολή (μεσολαβώντας μεταξύ Ταϊλάνδης και Καμπότζης), στο Πακιστάν (επιτυχίες κινεζικής κατασκευής μαχητικών έναντι Rafale των Ινδών), δηλαδή μόνο στη στενή γειτονιά της. Συνεπώς, η τρέχουσα παγκόσμια αστάθεια θα συνεχιστεί επ’αόριστον.
Είναι άγνωστο αν όσα ειπώθηκαν πίσω από κλειστές πόρτες θα μπορέσουν να επιτύχουν βιώσιμη ειρήνη στην Ουκρανία. Ομολογουμένως οι ως τώρα δημοσιογραφικές πληροφορίες δεν είναι ενθαρρυντικές. Πάντως στο ευκταίο αυτό ενδεχόμενο, θα χρειαστεί σίγουρα και η συναίνεση της Ευρώπης, δεδομένου ότι εκείνη έχει επιβάλλει τις περισσότερες κυρώσεις και τηρεί την πιο σκληρή στάση. Ο Τραμπ υποσχέθηκε εξελίξεις μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες. Τώρα μένει να φανεί αν το εννοούσε, ή αν κατέφυγε πάλι στην πιο στερεοτυπική υπεκφυγή του. Ίσως τη Δευτέρα ξέρουμε περισσότερα, όταν ολοκληρωθεί η συνάντηση με Ζελένσκι.