Παχυσαρκία: Ψυχολογικοί και ιατρικοί παράγοντες, μια διεπιστημονική προσέγγιση

Μια συνομιλία ανάμεσα στον Ειδικό Παθολόγο, Αλέξανδρο Μουρουγλάκη και την  Κλινική Ψυχολόγο, Κυριακή Λέντζιου.

Η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα και παρανοημένα φαινόμενα της σύγχρονης εποχής. Παρά τη συνεχή πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, τις νέες διατροφικές οδηγίες και τα αμέτρητα προγράμματα απώλειας βάρους, τα ποσοστά παχυσαρκίας αυξάνονται σταθερά. Κι όμως, πίσω από αυτό το φαινόμενο δεν κρύβεται μόνο η υπερπροσφορά τροφής ή η έλλειψη πειθαρχίας, αλλά ένας βαθύτερος διάλογος ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή.

Η παχυσαρκία δεν είναι απλώς μια διαταραχή ενεργειακής ισορροπίας, αλλά είναι ένας τρόπος με τον οποίο το σώμα μιλά όταν η ψυχή δεν ακούγεται. Ο Ειδικός Παθολόγος, Αλέξανδρος Μουρουγλάκης και η Κλινική Ψυχολόγος, Κυριακή Λέντζιου επιχειρούν έναν κοινό λόγο για ένα φαινόμενο που ζητά όχι απλώς θεραπεία, αλλά κατανόηση.

Ερώτηση 1: Πόσο βαθιά συνδέεται η παχυσαρκία με το στρες και την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Η παχυσαρκία δεν είναι απλώς συνέπεια υπερφαγίας ή έλλειψης αυτοελέγχου, είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας ψυχοβιολογικής ανισορροπίας. Το χρόνιο στρες επιδρά στο σώμα όπως η σταθερή σταγόνα στο βράχο — όχι με ένταση, αλλά με επιμονή. Ενεργοποιεί τον άξονα υποθάλαμου–υπόφυσης–επινεφριδίων, αυξάνοντας την κορτιζόλη και οδηγώντας το σώμα σε συνεχή επιφυλακή. Αυτή η κατάσταση αλλοιώνει τη ρύθμιση της ινσουλίνης και ενθαρρύνει τη συσσώρευση λίπους.

Αλλά το στρες δεν είναι μόνο βιολογικό, είναι κυρίως υπαρξιακό. Όπως έδειξε ο Gabor Maté, όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί να εκφράσει συναισθήματα ή να βιώσει ασφάλεια, το σώμα γίνεται το πεδίο όπου εκδηλώνεται η καταπίεση. Το φαγητό μετατρέπεται τότε σε έναν μηχανισμό αυτορρύθμισης — όχι γιατί ο άνθρωπος “πεινά”, αλλά γιατί χρειάζεται να νιώσει έλεγχο, πληρότητα ή ηρεμία. Πρόκειται για την αναζήτηση μιας στιγμιαίας εσωτερικής σιωπής μέσα σε ένα σώμα που παραμένει σε συναγερμό.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Ενδεικτικά να σας πω, πως ένα από τα πρώτα πράγματα που ρωτάμε σε ένα Ιατρείο Παχυσαρκίας είναι το πόσο κοιμάστε και πόσο καλά κοιμάστε και ξυπνάτε. Αυτό το ρωτάμε γιατί ένας πλημμελής ύπνος, αν δε βαθύνουμε δηλαδή σε εγκεφαλική συχνότητα τις νυχτερινές ώρες, τότε την άλλη μέρα θα έχουμε μεγαλύτερα επίπεδα στρες, κόπωση, ελλιπή συγκέντρωση και χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης, αυτού του νευροδιαβιβαστή που μας δίνει την αίσθηση της ευχαρίστησης και ανταπόδοσης, και είναι ένας βασικός λόγο που “τσιμπολογάμε”, αναζητάμε δηλαδή αυτό το αίσθημα της ανταπόδοσης. Το ίδιο συμβαίνει αν πονάμε (σωματικά ή συναισθηματικά) ή έχουμε αυξημένα επίπεδα στρες. Η παραμονή για παράδειγμα σε ένα τοξικό περιβάλλον εργασίας, μπορεί να οδηγήσει σε πολυφαγία, όπως και τα ακανόνιστα ωράρια, τα κυλιόμενα ωράρια, οι νυχτερινές βάρδιες και άλλα. Αν μπορώ να σας αφήσω μια συμβουλή είναι αποφύγετε τις οθόνες πριν τον ύπνο. Καθότι εκπέμπουν σε ακτινοβολία που μοιάζει με του Ήλιου – ο εγκέφαλός μας το αισθάνεται σας να ξημερώνει επομένως διαταράσσει το εσωτερικό μας ρολόι.

Ερώτηση 2: Ο εγκέφαλος και το σώμα συνεργάζονται στη ρύθμιση του βάρους ή συγκρούονται μεταξύ τους;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Ο εγκέφαλος και το σώμα συνεργάζονται στενά, αλλά το κάνουν μέσα από πολύπλοκες συναισθηματικές διαδρομές. Οι νευροεπιστήμες έχουν δείξει ότι η πείνα και ο κορεσμός δεν ρυθμίζονται μόνο από τον υποθάλαμο, αλλά επηρεάζονται από το σύστημα ανταμοιβής, το οποίο σχετίζεται με τη ντοπαμίνη. Όταν ο άνθρωπος βιώνει ματαίωση, μοναξιά ή συναισθηματική έλλειψη, ενεργοποιούνται οι ίδιες εγκεφαλικές περιοχές που διεγείρονται από την έλλειψη τροφής.

Με άλλα λόγια, η ψυχή πεινά όπως το σώμα. Όταν λείπει η “μεγάλη τροφή” — η αγάπη, η αποδοχή, η επαφή, το γέλιο — τότε ο ψυχισμός αναζητά τη “μικρή τροφή”, το φαγητό ως υποκατάστατο της σχέσης. Η πράξη του φαγητού γίνεται μια ασυνείδητη απόπειρα επανόρθωσης της απουσίας. Δεν είναι αδυναμία, αλλά μια μορφή ψυχικής επιβίωσης.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Είτε ζούμε με Παχυσαρκία είτε ζούμε με υγιές βάρος, το σώμα και ο εγκέφαλός μας συνεργάζονται αδιαλείπτως για τη διατήρηση του βάρους μας. Η διαφορά είναι, ότι αυτή η “συνεργασία” στο άτομο που ζει με παχυσαρκία είναι αρκετά διαφορετική από αυτό με το υγιές βάρος. Στη Παθολογία λέμε ότι έχουμε μια σαφή και κληρονομούμενη πολύπλοκη διαταραχή στο νευρορμονικό δίκτυο των ατόμων με παχυσαρκία. Λέμε δηλαδή πως υπάρχει πλημμελής σηματοδότησης του υποθάλαμου. Αυτή η σηματοδότηση επιτυγχάνεται με ορεξιογόνα και ανορεξιογόνα πεπτίδια – ορμονικά ερεθίσματα που φτάνουν μέσω του νευρονικού δικτύου στον υποθάλαμο – στα κέντρα της όρεξης και του κορεσμού – κάπως αργοπορημένα στα άτομα με Παχυσαρκία. Αυτό είναι όλο. Δεν είναι ότι “δε προσπαθεί πολύ ο ασθενής μας”. Η διαφορετική του φυσιολογία – σε 70% από κληρονομούμενη πληροφορία – κινητοποιεί συνειδητούς και υποσυνείδητους μηχανισμούς που οδηγεί σε αυξημένη πρόσληψη του βάρους του.

Ερώτηση 3: Ποιος είναι ο ρόλος του τραύματος και της πρώιμης κακοποίησης στην παχυσαρκία;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Η ρίζα πολλών μορφών παχυσαρκίας βρίσκεται στις πρώιμες, συχνά προλεκτικές εμπειρίες του ανθρώπου. Το σώμα θυμάται πριν από τον νου. Το βρέφος που βιώνει ασυνέπεια, απόρριψη, στέρηση ή παραμέληση δεν διαθέτει γλώσσα να εκφράσει τον πόνο, τον εκφράζει μέσα από τη φυσιολογία του. Όπως περιγράφει ο Winnicott, όταν η μητέρα δεν “αντηχεί” τις ανάγκες του βρέφους, δημιουργείται ένα κενό μέσα στην εμπειρία του “είμαι ασφαλής”. Αυτό το κενό αργότερα γίνεται το σημείο όπου θα φωλιάσει η ανάγκη για φαγητό, όχι ως θρέψη αλλά ως αναπλήρωση.

Σε περιπτώσεις κακοποίησης — είτε σωματικής, είτε λεκτικής, είτε συναισθηματικής — ο ψυχισμός διαμορφώνει μια εσωτερική άμυνα: η τροφή γίνεται το ασφαλές αντικείμενο, το οποίο δεν απορρίπτει, δεν πονά, δεν προδίδει. Η παχυσαρκία μπορεί να λειτουργήσει ως σιωπηλή άμυνα, μια πανοπλία ανάμεσα στο “μέσα” και στο “έξω”. Ο van der Kolk μιλά για το σώμα που “κρατά το σκορ”: το σώμα απομνημονεύει τον τρόμο, την ενοχή και την απόρριψη, ακόμη κι όταν η συνείδηση τα έχει απωθήσει.

Η θεραπευτική προσέγγιση οφείλει να φτάσει σε αυτό το προλεκτικό στρώμα, εκεί όπου ο λόγος δεν υπήρχε ακόμα, γιατί εκεί φυλάσσεται το τραύμα. Η λύση βρίσκεται στο υποσυνείδητο, όχι στο επίπεδο της λογικής. Όταν η θεραπεία ενεργοποιήσει τη σωματική μνήμη και το συναίσθημα που καταπιέστηκε, τότε το σώμα παύει να χρειάζεται να “κρατάει” τον πόνο μέσω του λίπους — μπορεί πλέον να τον αποβάλει, όχι μέσα από στέρηση, αλλά μέσα από αναγνώριση.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος

Όπως είπαμε και στην αρχή, όταν πονάμε, ιδίως χρονίως – σωματικά ή συναισθηματικά, που θα πει ότι ζούμε συνεχώς κάτω από στρες – αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης – της ορμόνης της εγρήγορσης και του στρες. Αυτό οδηγεί συχνά σε συναισθηματική υπερφαγία ή έστω υπερφαγικά επεισόδια.

Ερώτηση 4: Γιατί αποτυγχάνουν οι περισσότερες δίαιτες μακροπρόθεσμα;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Οι περισσότερες δίαιτες αποτυγχάνουν γιατί αντιμετωπίζουν το αποτέλεσμα και όχι την αιτία. Η στέρηση τροφής, όταν δεν συνοδεύεται από ψυχική φροντίδα, βιώνεται σαν ψυχολογική απειλή. Ο εγκέφαλος αντιδρά όπως θα αντιδρούσε σε κάθε απώλεια ασφάλειας: ενεργοποιεί το σύστημα άμυνας και ζητά επανόρθωση.

Ο άνθρωπος που δεν έχει συναισθηματικούς μηχανισμούς ρύθμισης, θα επιστρέψει στην τροφή όχι από αδυναμία, αλλά από ανάγκη να επιβιώσει ψυχικά. Το φαγητό είναι, εν τέλει, μια μορφή φροντίδας που ο ίδιος μπορεί να ελέγξει. Αν δεν εκπαιδευτεί να λάβει τη “μεγάλη τροφή” — αγάπη, επαφή, νόημα — θα παραμείνει εξαρτημένος από τη “μικρή”.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Η ίδια ερώτηση θα μπορούσε να είναι – γιατί αποτυγχάνει να μειώσουμε τα λιπίδια μας με τη δίαιτα; Μα γιατί μιλάμε για μία χρόνια νόσο. Οι χρόνιες νόσοι, όπως για παράδειγμα όπως ανέφερα η δυσλιπιδαιμία ή η αρτηριακή υπέρταση, θέλουν και χρόνια αντιμετώπιση και συχνά χρόνια αγωγή. Στον ασθενή με παχυσαρκία που του βάζουμε να κάνει δίαιτα, το σώμα του “βιώνει” αυτή τη μείωση του βάρους σας ασθένεια. Το σώμα του νομίζει ότι ο ασθενής μας πεθαίνει! Και για αυτό το λόγο θα κινητοποιήσει κάθε συνειδητό ή υποσυνείδητο μηχανισμό έχει στη διάθεσή του για να επαναποκτήσει το απολεσθέν βάρος. Αυτό είναι εξελικτικό κατάλοιπο. Ο ασθενής με παχυσαρκία δηλαδή τώρα στον 21ο αιώνα που εξέφρασε τη γενετική πληροφορία της υπερφαγίας έχει ένα γενετικό μειονέκτημα, τώρα που βρίθει ενεργειακά πλούσιων και εθιστικών τροφών. Σε όλη της την ιστορία όμως, η ανθρωπότητα, δεν είχε εύκολη πρόσβαση σε τροφή – επομένως αυτός που είχε αυτή τη γενετική πληροφορία, μπορούσε να φάει παραπάνω και να αποθηκεύσει αυτή την ενέργεια – και στη συνέχεια να τη χρησιμοποιήσει όταν είχε έλλειψη τροφής. Αυτό είναι όλο.

Ερώτηση 5: Πώς συνδέεται η σωματική υγεία και το μικροβίωμα με την ψυχική ισορροπία;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Η ψυχική ισορροπία είναι αποτέλεσμα ενός σταθερού εσωτερικού ρυθμού. Το έντερο, ως δεύτερος εγκέφαλος, συμμετέχει άμεσα στη ρύθμιση συναισθημάτων και διάθεσης. Όταν υπάρχει φλεγμονή ή διαταραχή του μικροβιώματος, ο άνθρωπος γίνεται πιο ευάλωτος σε άγχος, καταθλιπτικά συμπτώματα και αυξημένη επιθυμία για “παρηγορητική τροφή”.

Η ψυχοσωματική αλληλεπίδραση είναι πλέον αποδεδειγμένη: το στρες αλλάζει το μικροβίωμα, και το μικροβίωμα αλλάζει το συναίσθημα. Η θεραπευτική παρέμβαση χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη αυτόν τον κύκλο. Η φροντίδα του σώματος και η φροντίδα της ψυχής είναι ταυτόσημες διαδικασίες.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Αρχίζει και γίνεται όλο και πιο αποδεκτό επιστημονικά, ότι το έντερο και το στομάχι, επικοινωνεί όλο και περισσότερο με τον εγκέφαλο μας. Εξού και πλέον η επιστημονικά αποδεκτή θεωρία για την εντόπιση του προβλήματος εντοπίζεται σε διαταραχή του νευροορμονικού δικτύου – από το έντερο ως τον εγκέφαλο.

Στους ιατρικούς κύκλους πλέον γίνεται λόγος για ένα έξτρα όργανο του σώματος μας, που είναι το εντερικό μας μικροβίωμα. Αρκεί να σας πω ότι το εντερικό μικροβίωμα αριθμεί 10 φορές παραπάνω από όλα τα κύτταρα του σώματος μας. Και δε τα έχουμε για διακοσμητικό ρόλο. Παίζουν ρόλο στη πέψη, στην άμυνα, στη σηματοδότηση του υποθάλαμου αλλά και άλλων σημείων του εγκεφάλου. Για παράδειγμα έχουμε εντοπίσει μικροβίωμα που βλέπουμε πιο συχνά σε άτομα που βιώνουν μια μεγαλύτερη ηρεμία, που πλέον χορηγούνται και ως προβιοτικά! Ωστόσο το σύνολο της δράσης του ακόμα διερευνάται. Εικάζω πως τελικά θα χρειαστούμε αρκετά χρόνια ακόμα για να εξερευνήσουμε πέρα από τη κορυφή του παγόβουνου!

Ερώτηση 6: Πόσο καθοριστική είναι η ψυχοθεραπεία στη μακροπρόθεσμη θεραπεία της παχυσαρκίας;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Η ψυχοθεραπεία δεν στοχεύει στην απώλεια βάρους· στοχεύει στην επανασύνδεση. Η αλλαγή δεν επιτυγχάνεται μέσα από τη λογική, αλλά μέσα από το υποσυνείδητο, εκεί όπου κατοικούν τα πρότυπα, οι μνήμες και οι εσωτερικές απαγορεύσεις. Ο εγκέφαλος μαθαίνει ξανά να αισθάνεται ασφάλεια μέσα στο σώμα, και το σώμα μαθαίνει να εμπιστεύεται την παρουσία.

Η θεραπευτική σχέση προσφέρει αυτό το περιβάλλον όπου το νευρικό σύστημα ηρεμεί και η ανάγκη για υπερφαγία μειώνεται. Όπως δείχνουν έρευνες για τη νευροπλαστικότητα, η επαναλαμβανόμενη εμπειρία ασφάλειας αλλάζει τις νευρωνικές διαδρομές. Όταν το υποσυνείδητο “επαναπρογραμματιστεί”, ο άνθρωπος παύει να αναζητά τροφή ως παρηγοριά.

Σε πρακτικό επίπεδο, η ενσυνείδητη παρουσία στο φαγητό, γνωστή ως mindful eating, βοηθά τον άνθρωπο να επανέλθει στη σωματική του επίγνωση. Δεν είναι δίαιτα, αλλά μια ψυχοσωματική άσκηση: τρώω αργά, αναγνωρίζω τις αισθήσεις, κατανοώ τι νιώθω όταν τρώω. Έτσι, η τροφή ξαναγίνεται πράξη σύνδεσης, όχι αποφόρτισης.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Τα άτομα που ζουν με παχυσαρκία είτε έχουν προβλήματα που έχουν συμβάλει στη πρόκληση της παχυσαρκίας (όπως χρόνιο στρες), είτε ζώντας με παχυσαρκία έχουν βιώσει στιγματισμό ακόμα και λεκτική ή και σωματική κακοποίηση ήδη από παιδική ηλικία. Η ειλικρινής μου γνώμη είναι έως όλοι μας χρειαζόμαστε νωρίτερα ή αργότερα τη συμβολή του ψυχολόγου στην ψυχική μας ισορροπία. Όλοι έχουμε τα τραύματα μας, αυτές τις μνημονικές εγγραφές που μας ταλαιπωρούν και περιμένουν τη κατάλληλη στιγμή για να ξεπηδήσουν. Σκεφτείτε λοιπόν να ζείτε και με παχυσαρκία, να περιορίζεστε στη καθημερινότητα σας κινητικά, ή να έχετε στιγματιστεί κι όλα από παιδί. Αρκεί να σας πω ότι ένας στους δυο εργοδότες στο Ηνωμένο Βασίλειο αισθάνεται επιφυλακτικός να προσλάβει άτομο με παχυσαρκία. Αυτός ο αποκλεισμός είναι γεγονός. Το βλέπουμε καθημερινά. Η συστηματική επίσκεψη στο ψυχολόγο και ως εκ τούτου η ψυχοθεραπεία, θα βοηθήσει αυτό και αυτήν που ζουν με παχυσαρκία να πάρουν τον έλεγχο της ζωής και των συναισθημάτων τους πίσω.

Ερώτηση 7: Ποιες είναι οι δυσκολίες όταν ψυχολόγος και γιατρός δεν συνεργάζονται;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Χωρίς ιατρική υποστήριξη, ο ψυχολόγος κινδυνεύει να παρανοήσει βιολογικά συμπτώματα ως ψυχικά. Κι όμως, η κόπωση, η απάθεια ή η μεταβολή διάθεσης μπορεί να οφείλονται σε ενδοκρινολογικούς ή φλεγμονώδεις παράγοντες. Αντίστροφα, όταν ο γιατρός αντιμετωπίζει την παχυσαρκία αποκλειστικά μέσω βιοχημικών δεικτών, χάνει την ψυχολογική διάσταση που συχνά καθορίζει την έκβαση.

Η συνεργασία των δύο ειδικοτήτων δεν είναι πολυτέλεια, είναι αναγκαιότητα. Το σώμα και η ψυχή είναι ένα οικοσύστημα. Όταν ο ένας ειδικός εργάζεται χωρίς τον άλλο, το αποτέλεσμα είναι αποσπασματικό.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Δυστυχώς το αποτέλεσμα είναι μια κακή υπηρεσία στον ασθενή μας. Ουσιαστικά, όχι απλά δε λύνουμε το πρόβλημα αλλά τον οδηγούμε στο “κάψει” μια θεραπεία. Όταν απλώς του δίνουμε για παράδειγμα ένα φάρμακο, χωρίς άλλες οδηγίες για αλλαγή του τρόπου ζωής του, τότε αυτό που καταφέρνουμε είναι να απογοητευτεί τελικά από την αγωγή και το φάρμακο. Η παχυσαρκία απαιτεί διεπιστημονικότητα και μόνο έτσι την αντιμετωπίζουμε μόνιμα.

Ερώτηση 8: Τι σημαίνει στην πράξη ολιστική θεραπεία;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Η ολιστική θεραπεία σημαίνει να ακούς το σύμπτωμα ως γλώσσα. Να μην το καταπνίγεις, αλλά να το αποκωδικοποιείς. Ο άνθρωπος που παλεύει με την παχυσαρκία χρειάζεται να κατανοήσει όχι μόνο πώς τρώει, αλλά γιατί.

Η φροντίδα του σώματος χωρίς την κατανόηση της ψυχής οδηγεί σε πρόσκαιρα αποτελέσματα. Ο σκοπός δεν είναι η συμμόρφωση αλλά η συνειδητότητα. Μόνο όταν το άτομο μάθει να ικανοποιεί τις ανάγκες του με “μεγάλη τροφή” — με ουσιαστικές σχέσεις, χαρά, έκφραση και αυτοφροντίδα — μειώνεται η ανάγκη για τη “μικρή”.

 Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Ολιστική θεραπεία σημαίνει δε λέω στον ασθενή μου “πάρε αυτό το φάρμακο και έλα σε 3 μήνες”. Θα πει διεπιστημονικότητα, και συνεργασία του γιατρού, με το διαιτολόγο, με το ψυχολόγο, με το γυμναστή, με όποιο χρειάζεται. Η θεραπεία της παχυσαρκία, όπως και σχεδόν κάθε χρόνιας νόσου, δεν είναι one man show. Απαιτεί συνεργασία και συνεννόηση.

Ερώτηση 9: Τι σημαίνει τελικά να θεραπεύεις την παχυσαρκία σε βάθος;

Κυριακή Λέντζιου – Κλινική Ψυχολόγος:

Η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι μια πορεία από το σύμπτωμα προς την ψυχή. Δεν αρκεί να ελέγξεις το φαγητό, χρειάζεται να αγγίξεις τη ρίζα που το δημιούργησε. Στο υποσυνείδητο βρίσκονται οι μνήμες που καθοδηγούν τη σχέση με το σώμα, οι φωνές που άλλοτε μας νουθετούσαν, άλλοτε μας απαγόρευαν να απολαύσουμε. Εκεί βρίσκεται η αληθινή απελευθέρωση.

Ο άνθρωπος που μαθαίνει να αναγνωρίζει την ανάγκη πίσω από την πράξη αποκτά ελευθερία. Το mindful eating, ως καθημερινή πράξη επίγνωσης, συνδέει ξανά την ψυχή με το σώμα και μετατρέπει την τροφή από μηχανισμό σε τελετουργία φροντίδας. Η αλλαγή γίνεται τότε βιωματική και σταθερή, γιατί δεν βασίζεται στη στέρηση αλλά στη συνειδητότητα.

Η παχυσαρκία δεν “θεραπεύεται”, μετασχηματίζεται, όταν ο άνθρωπος αρχίζει να λαμβάνει τη “μεγάλη τροφή” — την αγάπη, τη σύνδεση, τη χαρά και την παρουσία. Όταν η ψυχή τραφεί, το σώμα βρίσκει τον ρυθμό του.

Αλέξανδρος Μουρουγλάκης – Ειδικός Παθολόγος:

Θεραπεία της παχυσαρκίας θα πει δίνω τη λύση σε μια χρόνια νόσο, αλλά θυμάμαι να κοιτάξω και τα αίτια που τον / την κρατούν δέσμιο της κατάστασης που βιώνει πέρα από το βάρος. Θεραπεία της παχυσαρκίας δεν είναι μόνο μειώνω τα κιλά. Στοχεύουμε σε βελτίωση του συνολικού προφίλ του ασθενούς – μεταβολικού , καρδιαγγειακού , ψυχικού κτλ. Επομένως ας μη ζητάμε και μόνοι μας ένα φάρμακο για τη παχυσαρκία από το φαρμακοποιό μας.

Επίλογος – Μία κοινή φωνή

Σε αυτόν τον διάλογο δεν αναζητήσαμε μια απλή απάντηση, αλλά μια αλήθεια που να τιμά τόσο το σώμα όσο και την ψυχή. Η παχυσαρκία δεν παρουσιάζεται ως μια μάχη με αριθμούς, ούτε ως ένα ζήτημα ατομικής αδυναμίας, αλλά ως μια σύνθετη ανθρώπινη εμπειρία που εκτείνεται από τα ενδοκρινικά μονοπάτια μέχρι τις πιο σιωπηλές μνήμες της παιδικής ηλικίας. Η κατανόηση έρχεται όταν δούμε πως το σώμα δεν αντιστέκεται στη ψυχή, αλλά προσπαθεί να την προστατεύσει, κρατώντας την ιστορία της και εκφράζοντας όσα εκείνη κάποτε δεν μπόρεσε να πει.

Όταν ο άνθρωπος πλησιάζει την υποσυνείδητη πλευρά του, εκεί όπου κατοικούν τα μοτίβα, οι φόβοι και οι πρώιμες ανάγκες, τότε αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι η τροφή δεν υπήρξε ποτέ ο πραγματικός εχθρός, αλλά το εργαλείο επιβίωσης σε στιγμές που η συναισθηματική θρέψη έλειπε. Το mindful eating, ως πράξη ενσυνείδητης παρουσίας, βοηθά να επιστρέψει η σχέση με το φαγητό στην οικειότητα της εμπειρίας και όχι στην ακαμψία της άμυνας, μετατρέποντας την πράξη της τροφής σε χώρο επαφής και όχι σε πεδίο μάχης.

Η ολιστική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας δεν ανήκει αποκλειστικά ούτε στην ψυχολογία ούτε στην ιατρική, αλλά σε μια συνεργασία όπου η επιστημονική γνώση και η ανθρώπινη κατανόηση συναντιούνται. Ο γιατρός βλέπει τις βιολογικές καταβολές, ο ψυχολόγος αναγνωρίζει τις συναισθηματικές ρίζες, και ο άνθρωπος που βρίσκεται στο κέντρο αυτής της διαδικασίας αποκτά σταδιακά πρόσβαση στη δική του αλήθεια. Εκεί, μέσα από την αμοιβαία εμπιστοσύνη και τη στήριξη, ο θεραπευόμενος αρχίζει να ανακαλύπτει πως η ίαση δεν ξεκινά από τον περιορισμό, αλλά από την κατανόηση.

Γιατί όταν η ψυχή αρχίζει να λαμβάνει τη μεγάλη τροφή της ασφάλειας, της αποδοχής και της σύνδεσης, η ανάγκη για τη μικρή τροφή μειώνεται φυσικά, και το σώμα βρίσκει ξανά τον ρυθμό του. Η αληθινή θεραπεία δεν επιβάλλεται, αλλά ωριμάζει μέσα από τη συνεργασία, την παρουσία και τη βαθιά αναγνώριση ότι ο άνθρωπος είναι ένα ενιαίο σύστημα όπου κάθε κομμάτι επηρεάζει το άλλο. Μέσα σε αυτή την ενότητα γεννιέται η προοπτική της αλλαγής.