Ο βαλκανικός, κρατικιστικός προοδευτισμός μας

Τον περασμένο Ιούλιο, η aboutpeople διενήργησε για λογαριασμό του Progressive Lab μια έρευνα γύρω από το πώς οι Έλληνες αντιμετωπίζουν τον προοδευτισμο. 

Οι ερωτήσεις ήταν σε γενικές γραμμές εύστοχες, και σίγουρα επίκαιρες. Ένα διόλου ευκαταφρόνητο δείγμα άνω των 2200 ανθρώπων κατέθεσε τις απόψεις του πάνω σε ζητήματα όπως η ισότητα των φύλων, η θανατική ποινή, τα δημόσια αγαθά, ο γάμος μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου, η ευθανασία και η ελεύθερη πώληση ναρκωτικών. 

Η πλειοψηφία των Ελλήνων δηλώνει προοδευτική (56,5%), όμως μια ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία φέρεται να έχει ούτως ή άλλως θετική άποψη για τον προοδευτισμό (61,7%). Αντίθετα, ο όρος “συντηρητισμός”  προκαλεί αρνητικά αντανακλαστικά στο 34% και θετικό μόνο στο 17,2%. Οπαδοί της προόδου πρωτίστως δηλώνουν σοσιαλδημοκράτες και φιλελεύθεροι.

Για τους ερωτηθέντες, η ισότητα των φύλων, η κοινωνική στέγαση και ο διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους αποτελούν τα κορυφαία διακύβευματα, ασχέτως του βαθμου προοδευτισμού που τους χαρακτηρίζει. Πέραν αυτών, ψηλά στην κατάταξη βρίσκονται η υποχρεωτική σεξουαλική αγωγή στο σχολείο,η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ και η κατασκευή κατοικιών από το Δημόσιο. Αντίθετα, η στήριξη καταγράφεται εξαιρετικά περιορισμένη για την επαναφορά της θανατικής ποινής και την απαγόρευση των αμβλώσεων χωρίς λόγους υγείας, με τις δύο θέσεις να καταγράφονται ως σαφώς συντηρητικές.

Επίσης σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, έννοιες που φέρονται να ταυτίζονται περισσότερο με την πρόοδο είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κοινωνικό κράτος, η καταπολέμηση των ανισοτήτων, και ο -αορίστου περιεχομένου- εκσυγχρονισμός. Πάντως ακρίβεια και κόστος ζωής, διαφθορά και πελατειακό κράτος, μεταναστευτικό και δημογραφικό αποτυπώνονται ως τα πιο κρίσιμα ζητήματα για το συλλογικό μας μέλλον, από τη μεγάλη μάζα ερωτηθέντων: πρόκειται για ζητήματα καθημερινά και όχι φιλοσοφικά.

Όλα καλά μέχρι εδώ, και προβλεπόμενα. Ήδη από την εποχή της ΕΡΕ που προσδιοριζόταν ως ριζοσπαστική, ο συντηρητισμός έχει για τους Έλληνες αρνητικό πρόσημο. Ο Τρικούπης έχει προ πολλού νικήσει το Δηληγιάννη. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ανάγνωση της έρευνας θολώνει το τοπίο· επιβεβαιώνει την επικρατούσα σύγχυση για το τι θα έπρεπε να θεωρείται φρέσκο, και τι παλιακό.

Σε τεράστια ποσοστά, οι Έλληνες είναι αρνητικοί απέναντι στη νομιμοποίηση της ψυχαγωγικής χρήσης της κάνναβης, διστακτικοί ως προς την ευθανασία, δύσπιστοι απέναντι σε άτομα άλλης φυλής ή θρησκεύματος, ηπίως αντικαπιταλιστές, και ισχυρά προσηλωμένοι στα στενά δίκτυα τους, σε συγγενείς και φίλους. Επιπρόσθετα είναι μάλλον αδιάφοροι απέναντι στη θωράκιση των θεσμών και στην ελευθερία του επιχειρείν. Θεωρούν αρκετά συντηρητική την πολιτική ορθότητα και ταυτόχρονα έχουν την ίδια γνώμη για τον ευρωπαϊσμό. Στην έρευνα, οι σχετικές επικρατέστερες απαντήσεις κατά κανόνα διατρέχουν πολιτική τοποθέτηση, μορφωτικό επίπεδο, οικονομική κατάσταση και τόπο κατοικίας.

Η συντριπτική πλειονότητα ημών θεωρεί υπερβολική τη σημερινή φορολογία (86,6%), επιθυμεί εγγυημένο εισόδημα για όλους (81,9%) και δηλώνει ότι αγαθά όπως το νερό και το ρεύμα πρέπει να παραμείνουν αποκλειστικά δημόσια (80,9%). Με απλά λόγια, δηλώνουμε προοδευτικοί ή έστω ιδιαίτερα ευνοϊκοί απέναντι στην πρόοδο, θέλουμε εγγυημένο εισόδημα και άλλες κοινωνικές παροχές χωρίς να πληρώνουμε φόρους, και θέλουμε εύπορο και γενναιόδωρο κράτος δίχως καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, βελτίωση της δικαιοσύνης, και αύξηση των οικονομικών δραστηριοτήτων. Και σα να μην έφταναν αυτά, άτομα τοποθετούμενα στην -εκ προοιμίου θεωρούμενη πρωτοποριακή- Αριστερά είναι απέναντι στους μαζικούς εμβολιασμούς και όχι τόσο ένθερμα έναντι στη δημοκρατία. Για τους συγκεκριμένους πολιτες, η πρόοδος σε πολύ μεγάλο βαθμό συσχετίζεται με το μεταναστευτικό.

Σίγουρα είναι θετική η πίστη μας στο σημερινό πολίτευμα, στην ισότητα ανδρών-γυναικων, στην κατάργηση της θανατικής ποινής, στην κοινωνική αναγκαιότητα της εργασίας. Σίγουρα είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός ότι τελικά είμαστε πολύ περισσότερο ανοιχτόμυαλοι και δημοκράτες από όσο τείνουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας. Σίγουρα αιφνιδιάζει ευχάριστα η άποψη μας για την σεξουαλική εκπαίδευση και τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Τούτων δοθέντων, αν κρίνουμε από όσα έχουν αποτυπωθεί, μοιάζουμε να ταυτίζουμε την πρόοδο με τον κρατισμό, με το αέναο λεφτόδεντρο, αδιαφορώντας για το πώς θα τρέφεται και θα δυναμώνει τούτο το λεφτόδεντρο.

Ο ελληνικός προοδευτισμος δυστυχώς βρίσκεται εγκλωβισμένος σε στερεότυπα του ‘70 και του ‘80, μη συνειδητοποιώντας ότι η σύγχρονη πραγματικότητα τα έχει ξεπεράσει. Δεν μοιάζει ικανός να ξεπεράσει τα προαιώνια στοιχεία της φυλής μας απέναντι στο στενό περιβάλλον, σε κρίσιμους κρατικούς θεσμούς, στους ξένους και στον πλούτο, εξαιτίας της βαλκανικής ψυχής του. Εν τέλει , ο ελληνικός προοδευτισμος υποφέρει από κρίση ταυτότητας, πράγμα διόλου παράξενο στα χρόνια μας. Τουλάχιστον έχει επιβάλει το σεβασμό της γυναίκας, της διαφορετικότητας, της Δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής. Αν ξεφύγει από ορισμένες εμμονές του, θα συνεχίσει να τραβά την χώρα προς το μέλλον.