Μέση Ανατολή: Η γεωπολιτική θέρμη αναδιατάσσει τον οικονομικό χάρτη

Η Μέση Ανατολή βρίσκεται για άλλη μια φορά στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής — όχι μόνο για τις γεωστρατιωτικές της συγκρούσεις, αλλά για τον καθοριστικό ρόλο που παίζει στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Η πρόσφατη αναζωπύρωση της έντασης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, με διάρκεια σχεδόν δύο εβδομάδων, δεν περιορίστηκε σε μια τοπική διαμάχη: λειτούργησε ως πολυεπίπεδη ανατροπή σε πετρελαϊκές ροές, επενδυτικούς υπολογισμούς και μακροοικονομικές στρατηγικές.

Το Στενό του Ορμούζ διαύλου ζωτικής σημασίας για το 20% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου βρέθηκε ξανά σε καθεστώς γεωπολιτικής ασφυξίας. Οι αγορές αντέδρασαν με απότομες αυξήσεις στις τιμές του brent και των διυλισμένων καυσίμων, προκαλώντας νέο κύμα πληθωριστικής έντασης. Ωστόσο, πίσω από τη ρητορική της σύγκρουσης, διαμορφώνεται ένας νέος ενεργός χάρτης επενδύσεων, τεχνολογίας και εμπορίου.

Η Σαουδική Αραβία επιχειρεί έναν ιστορικών διαστάσεων μετασχηματισμό. Το Vision 2030, η εθνική στρατηγική για μετάβαση από την πετρελαιοκεντρική οικονομία, παίρνει πλέον υλική μορφή με projects-κολοσσούς: το NEOM, μια μελλοντική “έξυπνη” μητρόπολη αξίας $500 δισ., βρίσκεται σε εξέλιξη με στόχο να φιλοξενήσει πάνω από 9 εκατ. κατοίκους μέχρι το 2045. Παράλληλα, επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων ρέουν σε τουριστικές υποδομές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, logistics και gaming, με τη Saudi PIF (Public Investment Fund) να λειτουργεί πλέον ως παγκόσμιος θεσμικός παίκτης.

Το Ντουμπάι ενισχύει τη θέση του ως χρηματοοικονομικός κόμβος, ενώ επεκτείνει τη λιμενική του ισχύ. Το Jebel Ali Port, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, συνδέεται πλέον με το νέο σιδηροδρομικό δίκτυο των ΗΑΕ (Etihad Rail), ενοποιώντας τις ροές εμπορίου από τον Κόλπο προς την Αραβική Χερσόνησο και πέρα. Το Dubai South, ένας αναπτυσσόμενος αεροπορικός και εμπορικός κόμβος, σχεδιάζεται για να διαχειρίζεται περισσότερους από 220 εκατ. επιβάτες και 16 εκατ. τόνους φορτίου ετησίως μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο νέος εμπορικός διάδρομος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC) αποκτά τεράστια σημασία. Ανακοινώθηκε στη Σύνοδο των G20 το 2023 και υποστηρίζεται από ΗΠΑ, ΕΕ, Ινδία, Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ. Το σχέδιο περιλαμβάνει λιμένες, σιδηροδρόμους, δίκτυα ψηφιακής υποδομής και υδρογόνου. Πρόκειται για μια εναλλακτική στη σινοκεντρική Πρωτοβουλία Ζώνης και Δρόμου (BRI), προσφέροντας στην Ινδία διέξοδο μέσω Μουμπάι–Ντουμπάι–Χάιφα προς την Ευρώπη, με ενδιάμεσους κόμβους τη Σαουδική Αραβία και την Ιορδανία.

Παράλληλα, η Κίνα αξιοποιεί την αναστάτωση στον Περσικό Κόλπο για να ενισχύσει τον Power of Siberia 2, έναν χερσαίο αγωγό φυσικού αερίου από τη Ρωσία, παρακάμπτοντας τον θαλάσσιο κίνδυνο του Ορμούζ και περιορίζοντας την εξάρτηση από τη Μέση Ανατολή. Ο παγκόσμιος ενεργειακός χάρτης μετασχηματίζεται όχι από την παραγωγή, αλλά από τη μεταφορά και την ασφάλεια.

Η Μέση Ανατολή κινείται λοιπόν ταυτόχρονα σε δύο κατευθύνσεις: αφενός, πυροδοτεί γεωπολιτικές κρίσεις με άμεσες χρηματοοικονομικές επιπτώσεις· αφετέρου, εξελίσσεται σε πεδίο στρατηγικής αναδιάταξης επενδυτικών ροών, logistics και ενεργειακής τεχνολογίας. Οι χώρες που επενδύουν μακροπρόθεσμα με όραμα και υπερδομές αναδεικνύονται σε ρυθμιστές. Οι υπόλοιπες περιορίζονται να απορροφούν τους κραδασμούς.

Η Μέση Ανατολή δεν αποτελεί πλέον απλώς ενεργειακό κόμβο, αλλά πεδίο στρατηγικών επανατοποθετήσεων που διαμορφώνουν τις μελλοντικές ισορροπίες του παγκόσμιου εμπορίου και των επενδυτικών ροών. Η παράλληλη έκρηξη σε γεωπολιτική ένταση και υποδομικά megaprojects δεν συνιστά αντίφαση, αλλά τη νέα κανονικότητα της περιοχής: ένα δυναμικό πεδίο σύγκλισης συμφερόντων, όπου τα κρατικά ταμεία πλούτου, οι αγωγοί, τα logistics και η ψηφιακή διασύνδεση αποκτούν βαρύτητα ισάξια με τη στρατιωτική ισχύ. Ο οικονομικός μετασχηματισμός που προωθούν χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ δεν λειτουργεί ως αντίβαρο στην αστάθεια, αλλά ως εργαλείο εξισορρόπησης και προβολής ισχύος με οικονομικούς όρους. Σε αυτό το περιβάλλον, όποιος κατορθώσει να συνδυάσει ασφάλεια, υποδομές και περιφερειακή επιρροή, θα καθορίσει και τον νέο κανόνα παιχνιδιού στην ευρύτερη Ευρασία.