Η Κλαυδία, η Αστερομάτα, και οι πτυχές της φετινής Eurovision

Μάλλον δεν γίνεται αλλιώς: και η φετινή Eurovision προκάλεσε ντόρο. Ο εν λόγω διαγωνισμός, όπως κάθε σκηνή διεθνούς προβολής, συστηματικά μετατρέπεται σε πεδίο “μαλακών“ πολιτικών αντιπαραθέσεων: στις καθιερωμένες πια συζητήσεις για την προώθηση ΛΟΑΤΚΙ προτύπων προστέθηκαν και αυτές για την Ουκρανία και τα αίτια της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα.

Πάντως στο…γαλατικό χωριό μας ξεχώρισε η συμμετοχή της Κλαυδίας και η Αστερομάτα. Μια συμμετοχή που όχι μόνο χάρισε στη χώρα μας την 6η θέση, αλλά άνοιξε και έναν ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό διάλογο.

Με καθαρή φωνή, λιτή σκηνική παρουσία και συγκινητικό ανθρώπινο μήνυμα, η Κλαυδία ομολογουμένως κατάφερε να αγγίξει το ελληνικό μα και το ευρωπαϊκό κοινό, με αποτέλεσμα να λάβει εξαιρετική ευρωπαϊκή λαϊκή ψήφο (σε αντίθεση με εκείνη των επιτροπών). Δύο ημέρες πριν την επέτειο της ποντιακής γενοκτονίας, η συναισθηματικά φορτισμένη ερμηνεία της έγινε αποδεκτή με ενθουσιασμό.

Η Ελλάδα ανέβηκε σε σπάνια υψηλή θέση, καθώς τα αμέσως προηγούμενα χρόνια βρισκόμασταν μονίμως χαμηλότερα στην κατάταξη. Δεν ήταν όμως μόνο το καλλιτεχνικό σκέλος που σχολιάστηκε θετικά. Θυμίζοντας τη Μαρίζα Κωχ του 1976, η ελληνική συμμετοχή είχε συμβολικό χαρακτήρα με σαφείς αναφορές στον ξεριζωμό και στον πόνο • αναδεικνύοντας το συλλογικό τραύμα των Ποντίων γέννησε ταυτίσεις με άτομα κάθε εθνικότητας που κουβαλάνε προσφυγικές μνήμες. Μέσα στην κατά κανόνα επιδερμική μορφή του διαγωνισμού, η Αστερομάτα αποτέλεσε μια σπάνια στιγμή σοβαρότητας και ταυτότητας.

Ωστόσο, ούτε το αποτέλεσμα ούτε η επιτυχία της Κλαυδίας έμειναν ανεπηρέαστα από πολιτικές προεκτάσεις, ειδικά όταν φέτος η πολιτικοποίηση ξεπέρασε σχεδόν κάθε προηγούμενο. Για παράδειγμα η Ελλάδα έλαβε 12άρι από το Ισραήλ (και προσέφερε σαν αντίδωρο 8 βαθμούς), γεγονός που σχολιάστηκε λόγω της έντονης κριτικής που δέχτηκε η ισραηλινή συμμετοχή εν μέσω γεωπολιτικής έντασης.

Αναδείχθηκε έτσι η γνήσια προσέγγιση μεταξύ των δύο λαών, προσέγγιση που δεν μπορεί να εμποδιστεί από ανόητες δηλώσεις σαν εκείνες του Μικρούτσικου. Την ίδια στιγμή, επιτροπές και κοινό από παραδοσιακά φιλικές χώρες (Αρμενία και Σερβία) δεν μας έδωσαν βαθμούς, αν και το κοινό μας υπήρξε γενναιόδωρο απέναντι τους.

Εντυπωσιακή ήταν και η πλήρης απουσία βαθμών από Ιταλία και Ισπανία, χώρες του ευρωπαϊκού Νότου με -υποτιθέμενη- συναισθηματική εγγύτητα με δική μας. Στην Ιταλία κάποιοι επικαλέστηκαν μουσική ασυμβατότητα, ενώ άλλοι (μάλλον αφελώς) υπέθεσαν πολιτική ψυχρότητα έναντι της Ελλάδας. Όσον αφορά την Ισπανία, η ισχυρή φιλοπαλαιστινιακή στάση στο εσωτερικό της (παράγωγο και της πολυάριθμης μουσουλμανικής κοινότητας) ίσως εξηγεί την αποστασιοποίησή της από την ελληνική συμμετοχή, δεδομένης και της ξεκάθαρης στήριξης της Κλαυδίας στην επιζήσασα της Χαμάς Γιουβάλ Ραφαέλ.

Η πολιτική διάσταση δεν περιορίστηκε στη βαθμολογία. Οι αντιδράσεις του κοινού στο Eurovision Village ήταν ενδεικτικές της υποβόσκουσας έντασης. Όταν η Ραφαέλ βρέθηκε πρώτη στο televoting, το συγκεντρωμένο πλήθος αντέδρασε με αποδοκιμασίες και προσπάθησε να σπρώξει άλλες υποψηφιότητες (όπως της Αυστρίας) προκειμένου να αποτρέψει τυχόν νίκη του. Τελικά, η Αυστρία όντως κατάφερε να υπερισχύσει στο διαγωνισμό, όμως η συζήτηση για την σκοπιμότητα της ισραηλινής συμμετοχής συνεχίστηκε και αργότερα: πλέον η EBU να δέχεται πιέσεις από ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες να επανεξετάσει την πολυετή παρουσία του Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι στον διαγωνισμό συμμετέχουν η απολυταρχική Τουρκία και η μακρινή Αυστραλία.

Στην Ελλάδα, το τραγούδι της Κλαυδίας σχολιάστηκε όχι μόνο από μουσικούς και κοινό, αλλά και από τον πολιτικό κόσμο. Εκπρόσωποι κάθε λογής κόμματος και κίνησης έσπευσαν να το ερμηνεύσουν κατά το δοκούν: ως μήνυμα κατά του Ισραήλ ή της Παλαιστίνης ή των παραδοσιακών αξιών, ως συντηρητική απάντηση στην περσινή πολυσυζητημένη υποψηφιότητα της Σάττι, ως νέο παράδειγμα.

Πέρσι το Ζάρι ομολογουμένως προκάλεσε μεγάλη συζήτηση: αγαπήθηκε από “προοδευτικούς” κύκλους και μεγάλο μέρος της νεολαίας, ωστόσο δεν κατάφερε να διακριθεί στο διαγωνισμό. Η σύγκριση ανάμεσα στις δύο υποψήφιες -τη Σάττι με τον πιο τρέντι πολυπολιτισμικό ήχο και την Κλαυδία με πιο πένθιμο και…εθνικό στυλ- ανέδειξε δύο βαθιά διαφορετικές οπτικές για την ελληνική ταυτότητα, τη νεολαία μας και τον τρόπο που θέλουμε να παρουσιαζόμαστε στο εξωτερικό.

Σίγουρα συγκίνησε τους Millennials, καθώς η γενιά αυτή χαρακτηρίζεται από ανοιχτομυαλιά και δεκτικότητα σε ποικίλα ερεθίσματα, ενίοτε αντιφατικά. Ταυτόχρονα η Αστερομάτα δείχνει να αγαπήθηκε ιδιαίτερα και από τη Generation Z, παρά το φαινομενικά βαρύ της ύφος.

Το TikTok πλημμύρισε από βίντεο, συγκινητικές αντιδράσεις και ερασιτεχνικές αναπαραστάσεις, ενώ προκάλεσε δάκρυα, χορογραφίες και έντονη συναισθηματική σύνδεση. Κι αυτό τη στιγμή που τα παραδοσιακά μέσα την προσπέρασαν μάλλον επιδεικτικά, δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στο πιο…πολιτικά ορθό Ζάρι. Η επιτυχία της Κλαυδίας λοιπόν δεν επιτρέπεται να εμπλακεί σε τετριμμένες πολιτικές αναλύσεις. Είναι η νίκη ενός 22χρονου κοριτσιού που με αυθεντικότητα και σπάνια φωνή κατάφερε να αγγίξει αναρίθμητες καρδιές. Ωστόσο, ως είθισται σε ανάλογες περιπτώσεις, η ελληνική συμμετοχή κατάφερε να μας ενώσει αλλά και να μας διχάσει. Να προκαλέσει υπερηφάνεια αλλά και ερωτήματα για την ταυτότητά μας, το πολιτισμικό μας αποτύπωμα και τις τάσεις που επιβάλλονται μέσα από τα media και την πολιτική.

Εν τέλει, το μέγα ερώτημα είναι αν σήμερα μπορούμε να παρουσιάζουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά στον υπόλοιπο κόσμο με τρόπο σύγχρονο, ειλικρινή και ποιοτικό, όπως κάποτε οι Θεοδωράκης και Χατζιδάκις. Η Αστερομάτα απέδειξε πως αυτό παραμένει εφικτό.