Είναι η Ψυχοθεραπεία Μόδα ή Ανάγκη; Μύθοι και Αλήθειες για τη Θεραπευτική Διαδικασία

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρούμε μια αυξανόμενη ορατότητα της ψυχοθεραπείας στον δημόσιο λόγο, με ολοένα και περισσότερους ανθρώπους να στρέφονται σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας είτε για την ανακούφιση από συμπτώματα είτε για λόγους προσωπικής ανάπτυξης και αυτογνωσίας.

Η αλλαγή αυτή, αν και σε μεγάλο βαθμό θετική, έχει δημιουργήσει ταυτόχρονα μια αμφισημία: από τη μία, η ψυχοθεραπεία παρουσιάζεται ως σημαντικό εργαλείο ψυχικής στήριξης και μεταμόρφωσης, ενώ από την άλλη, δεν λείπουν οι φωνές που τη χαρακτηρίζουν «μόδα», «πολυτέλεια» ή ακόμα και «πολιτισμικό trend».

Το ερώτημα, επομένως, που τίθεται είναι: έχει όντως καταστεί η ψυχοθεραπεία ένα νέο «must» του σύγχρονου τρόπου ζωής ή πρόκειται για μια ουσιαστική και τεκμηριωμένη θεραπευτική ανάγκη, που επιτέλους αρχίζει να αναγνωρίζεται ανοιχτά και χωρίς ενοχή;

Τι είναι πραγματικά η ψυχοθεραπεία;

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια συστηματική και επιστημονικά τεκμηριωμένη διαδικασία, κατά την οποία ο θεραπευόμενος έρχεται σε θεραπευτική σχέση με έναν ειδικά εκπαιδευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, με σκοπό την κατανόηση, επεξεργασία και μετασχηματισμό εσωτερικών συγκρούσεων, ψυχικών συμπτωμάτων ή δύσκολων βιωμάτων που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του. Ανάλογα με το θεωρητικό πλαίσιο, ο τρόπος προσέγγισης μπορεί να διαφέρει — ψυχοδυναμική, γνωσιακή-συμπεριφορική, υπαρξιακή, συστημική, θεραπεία μέσω ύπνωσης ή άλλες μορφές — ωστόσο, ο κοινός παρονομαστής είναι πάντα η στήριξη του ανθρώπου στον δρόμο προς την αυτογνωσία, τη ρύθμιση των συναισθημάτων, την ενίσχυση της εσωτερικής συνοχής και την αποκατάσταση της σχέσης με τον εαυτό και τους άλλους.

Η ψυχοθεραπεία δεν περιορίζεται στην άμεση διαχείριση μιας κρίσης, αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα βαθύ και μακροχρόνιο θεραπευτικό πλαίσιο, όπου ο άνθρωπος δίνει χώρο σε όσα άλλοτε δεν είχαν ειπωθεί, δεν είχαν ακουστεί ή δεν είχαν γίνει αντιληπτά συνειδητά.

Τι δείχνει η επιστημονική έρευνα για την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας;

Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα στον χώρο της ψυχοθεραπείας έχει προσφέρει σημαντικά τεκμήρια για την αποτελεσματικότητά της σε πλήθος διαταραχών και ψυχικών δυσκολιών. Μετα-αναλύσεις μεγάλης κλίμακας, όπως εκείνες των Cuijpers et al. (2013) για την κατάθλιψη ή των Hofmann et al. (2012) για τις αγχώδεις διαταραχές, έχουν επιβεβαιώσει ότι οι ψυχοθεραπείες — είτε πρόκειται για βραχείες δομημένες παρεμβάσεις είτε για μακροχρόνια ψυχοδυναμική εργασία — παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας, συγκρίσιμα ή και υπέρτερα από εκείνα της φαρμακοθεραπείας, ειδικά όταν πρόκειται για διατηρήσιμα, μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Επιπλέον, υπάρχουν ισχυρά ερευνητικά δεδομένα που αναδεικνύουν ότι η ψυχοθεραπεία επιφέρει όχι μόνο μείωση των συμπτωμάτων, αλλά και ποιοτικές αλλαγές σε βαθύτερα επίπεδα προσωπικότητας, διαπροσωπικής λειτουργίας και ικανότητας συναισθηματικής αυτορρύθμισης (Leichsenring & Rabung, 2008). Η αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας εξαρτάται όχι μόνο από την τεχνική, αλλά κυρίως από τη θεραπευτική σχέση, τη συμμαχία εμπιστοσύνης και το βάθος της επεξεργασίας που λαμβάνει χώρα εντός της συνεδρίας.

Ποιοι μύθοι εμποδίζουν ακόμη τους ανθρώπους να αναζητήσουν θεραπεία;

Παρά την πρόοδο στην αποδοχή της ψυχοθεραπείας, σημαντικό ποσοστό ανθρώπων εξακολουθεί να διστάζει να ζητήσει βοήθεια, λόγω προκαταλήψεων ή παρανοήσεων. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφέρουμε μερικούς από τους πιο διαδεδομένους μύθους:

• «Η ψυχοθεραπεία είναι για τους αδύναμους»

Η αντίληψη αυτή παραβλέπει το γεγονός ότι η είσοδος σε μια θεραπευτική διαδικασία απαιτεί θάρρος, ειλικρίνεια και βαθιά επιθυμία για αλλαγή, στοιχεία που συχνά δεν είναι καθόλου εύκολα ούτε προφανή.

• «Μόνο όσοι έχουν σοβαρή ψυχική ασθένεια πάνε σε ψυχολόγο»

Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος των ανθρώπων που απευθύνονται σε θεραπευτές δεν πάσχουν από κάποια διαγνωσμένη διαταραχή, αλλά δυσκολεύονται με υπαρξιακά ερωτήματα, διαπροσωπικές σχέσεις, συναισθηματικές μεταπτώσεις, αυτοκριτική ή επαναλαμβανόμενα μοτίβα που τους πληγώνουν.

• «Αν ανοίξω παλιές πληγές, θα πονέσω περισσότερο»

Αν και η επαφή με τα τραυματικά βιώματα μπορεί να προκαλέσει προσωρινά συναισθηματική ένταση, μακροπρόθεσμα είναι αποδεδειγμένο ότι η έκφραση, η συνειδητοποίηση και η νοηματοδότηση του ψυχικού πόνου οδηγούν σε λύτρωση, αποφόρτιση και επανένταξη της εμπειρίας στο ψυχικό σύστημα.

• «Μιλάω με τους φίλους μου, δεν χρειάζομαι ψυχολόγο»

Οι σχέσεις φιλίας είναι αναντικατάστατες, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη δομημένη, ασφαλή και μεθοδικά στηριγμένη θεραπευτική διαδικασία, η οποία σέβεται τα όρια, τη διακριτικότητα, και έχει έναν καθαρά θεραπευτικό στόχο.

• «Αν δεν έχω κρίση, δεν χρειάζομαι θεραπεία»

Η ψυχοθεραπεία δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση ψυχικών κρίσεων, αλλά μπορεί να προσφέρει έναν χώρο σταθερότητας, ενσυναίσθησης και προσωπικής εξέλιξης, ακόμη και όταν τα πράγματα δείχνουν εξωτερικά «καλά».

Είναι, τελικά, η ψυχοθεραπεία μόδα;

Η αυξανόμενη προσβασιμότητα στην ψυχοθεραπεία, η αναγνώριση του θεραπευτή ως συνοδοιπόρου και όχι ως αυθεντίας, η χρήση των social media για την αποστιγματοποίηση της ψυχικής υγείας και η ενσωμάτωση ψυχολογικής ορολογίας στον καθημερινό λόγο, ενδεχομένως να δίνουν την εντύπωση ότι η θεραπεία είναι η «μόδα της εποχής». Ωστόσο, αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι, επιτέλους, η ψυχική υγεία αποκτά το αυτονόητο δικαίωμα να θεωρείται εξίσου σημαντική με τη σωματική — και αυτό δεν είναι επιφανειακό, αλλά βαθιά ανθρώπινο.

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από επιτάχυνση, αστάθεια, ψηφιακό αποσυντονισμό και συναισθηματική αποξένωση, η θεραπευτική σχέση λειτουργεί ως ένα αντίβαρο: ένας σταθερός χώρος όπου ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί, να δει, να νιώσει και, τελικά, να επανεφεύρει τη σχέση του με τον εαυτό και τον κόσμο γύρω του.

 

Και να θυμάσαι…

‘’Η ψυχοθεραπεία δεν είναι προνόμιο, πολυτέλεια ή παροδική επιλογή. Είναι μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη, μια πρόσκληση να επανέλθουμε στον εαυτό μας με σεβασμό, ευθύνη και ενσυνειδητότητα. Δεν είναι για εκείνους που «δεν τα καταφέρνουν», αλλά για όσους επιλέγουν να συναντήσουν στ’ αλήθεια την ψυχή τους, όσο δύσκολο, τρομακτικό ή επίπονο κι αν είναι αυτό το ταξίδι.’’

Και γι’ αυτό, δεν είναι μόδα. Είναι μια από τις πιο γενναίες και θεραπευτικές μορφές συνάντησης — με τον άλλο, αλλά κυρίως με εμάς τους ίδιους.

Κυριακή Λέντζιου

Κλινική Ψυχολόγος BSc, MSc, PhD©  – Ψυχοθεραπεύτρια

www.therapiamind.com

Facebook: Kiki Lentziou

Instagram: TherapiaMind & Kiki Lentziou

TikTok: Kiki Lentziou

Βιβλιογραφία

• Cuijpers, P., Karyotaki, E., Weitz, E., Andersson, G., Hollon, S. D., & van Straten, A. (2013). The effects of psychotherapies for major depression in adults on remission, recovery and improvement: A meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 149(3), 433–440. https://doi.org/10.1016/j.jad.2013.02.030
• Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440. https://doi.org/10.1007/s10608-012-9476-1
• Leichsenring, F., & Rabung, S. (2008). Effectiveness of long-term psychodynamic psychotherapy: A meta-analysis. JAMA, 300(13), 1551–1565. https://doi.org/10.1001/jama.300.13.1551
• Wampold, B. E. (2015). How important are the common factors in psychotherapy? An update. World Psychiatry, 14(3), 270–277. https://doi.org/10.1002/wps.20238
• American Psychological Association (APA). (2023). Evidence-Based Practice in Psychology. Από https://www.apa.org/practice/guidelines/evidence-based-statement
• Yalom, I. D. (2002). The Gift of Therapy: An Open Letter to a New Generation of Therapists and Their Patients. Harper Perennial.
• Norcross, J. C., & Lambert, M. J. (2018). Psychotherapy Relationships That Work: Volume 1: Evidence-Based Therapist Contributions (3η έκδ.). Oxford University Press.
• Rogers, C. R. (1951). Client-Centered Therapy: Its Current Practice, Implications and Theory. Houghton Mifflin.
• Bateman, A., & Fonagy, P. (2012). Handbook of Mentalizing in Mental Health Practice. American Psychiatric Publishing.