Ανάπλαση ΔΕΘ: Γιατί επιβάλλεται επικαιροποιημένη μελέτη σκοπιμότητας

Προ 50ετιας ήδη ετίθετο ζήτημα μετακόμισης της ΔΕΘ στο Καλοχώρι. Το 2004 προκρίθηκε η μεταφορά στη Σίνδο, με αφορμή την τότε διεκδίκηση της Expo.

Το 2005, μετά από προμελέτη του γραφείου Δοξιάδη, ήρθε η εντυπωσιακή πρόταση Καλατράβα πληρωμένη από το ΕΒΕΘ. Έκτοτε ισχυροποιήθηκε η τάση για παραμονή του φορέα στο κέντρο, αν και ο Παπαγεωργόπουλος δυσφορούσε για το υψηλό τίμημα.

Η τωρινή φάση ουσιαστικά ξεκίνησε το 2012, όταν η εταιρεία ανέθεσε στην Kantor την εκπόνηση μελέτης βιωσιμότητας: το πόρισμα έβαλε τον πήχη στα 124 εκατ. €, μέσω μιας συνετής αναβάθμισης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων. Ακολούθησε ο γνωστός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός του 2018, στον οποίο το μπάτζετ είχε ανέβει στα 177 εκατομμύρια. Σήμερα, η ίδια ακριβώς πρόταση κοστολογείται 370 εκατ. €, (300 εκατ. εφόσον μειωθούν τα μέτρα). Στο μεσοδιάστημα ο άλλοτε λαμπερός χώρος υποβαθμίστηκε, απέκτησε τριτοκοσμικά χαρακτηριστικά. Εν έτει 2025 η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο.

Ο εκτιμώμενος διπλασιασμός/τριπλασιασμός του τελικού τιμήματος αναζωπύρωσε τη συζήτηση περί γιατί, πού, και πόσο (στην ίδια περίοδο η αύξηση του κόστους επέκτασης του Προβλήτα 6 είναι μικρότερη από 40%): επανέκαμψαν παλιοί και προέκυψαν νέοι προβληματισμοί. Επένδυση αυτού του μεγέθους υπέρ εταιρείας με ετήσιο κύκλο εργασιών ~18 εκατ. € και EBITDA ~3 εκατ. παραξενεύει • το ότι προτείνεται η σύμπραξη 200-250 εκατ. ιδιωτικών κεφαλαίων ή δανείων λίγο ενδιαφέρει αφού και αυτά θα πρέπει να εξοφληθούν, ενώ υπάρχει πιθανότητα οι ενωσιακές αρχές να χαρακτηρίσουν παράνομη ενίσχυση την κρατική συμμετοχή. Ακούγονται επιφυλάξεις για την καλυμμένη επιφάνεια διότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει δραματικά την τελευταία δωδεκαετία: πλην εκείνων των τιμώμενων χωρών τα εθνικά περίπτερα εξαφανίστηκαν (άραγε ποιά θα είναι φέτος;) • εφαρμογές ψηφιακής τεχνολογίας αναδιαμόρφωσαν παγκοσμίως τον κλάδο • νέα εκθεσιακά-συνεδριακά κέντρα έχουν καθιερωθεί στην Αθήνα και στις μεγάλες βαλκανικές πόλεις • κραταιές εμπορικές επιχειρήσεις επιλέγουν πιο άμεσους τρόπους ενημέρωσης των πελατών τους • το δε μέλλον της δραστηριότητας σε έναν αποπαγκοσμιοποιημένο κόσμο είναι αβέβαιο.

Άλλοι θεωρούν εξωπραγματικό το ύψους 4.000 €/τμ κόστος κατασκευής, όταν το αντίστοιχο για τις υπερπολυτελείς κατοικίες στο Ελληνικό υπολείπεται των 3.000 €. Εκφράζονται φόβοι για το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, δεδομένων των αρχαιοτήτων στο υπέδαφος. Πολλοί σκανδαλίζονται από τη χωροθέτηση ξενοδοχείου και καταστημάτων σε τόσο προνομιούχα κρατική γη • ας μη ξεχνάμε πως η αγορά της Εγνατίας δεν έχει δει ανάκαμψη μετά την έναρξη λειτουργίας του μετρό, η δε πόλη σίγουρα δεν πάσχει από έλλειψη κλινών. Τέλος, διατυπώνονται ενστάσεις αισθητικής φύσης, καθώς το βραβευμένο φαντασμαγορικό αρχιτεκτόνημα βρίσκεται σε δυσαρμονία με τον αστικό περίγυρο, τον απαξιώνει αντί να τον ενοποιεί διακριτικά • μετά την απαραίτητη μελέτη εφαρμογής κινδυνεύουμε να αποκτήσουμε μια φουτουριστική βερσιόν της -επίσης κατάλευκης- κεντρικής πλατείας των Σκοπίων, σε ρόλο ετήσιου κρατικοδίαιτου γιουσουρούμ.

Από την άλλη προβάλλονται σαθρά επιχειρήματα υπέρ του πρότζεκτ. Το -συχνά επικαλούμενο- οικονομικό αποτύπωμα της Διεθνούς και της Agrotica στην καρδιά της πόλης δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς • οι ίδιες δύο εκθέσεις αποτελούν και τη μοναδική αιτιολόγηση 55.000 εκθεσιακών τμ. Διατυπώνεται η παιδιάστικη εκτίμηση ότι ο τζίρος του φορέα θα διπλασιαστεί επειδή απλώς θα στεγαστεί σε πιο εντυπωσιακά περίπτερα • η εν Θεσσαλονίκη εκθεσιακή δραστηριότητα έχει φθίνει σε συνάρτηση με την υπόλοιπη οικονομική ζωή και σαν αποτέλεσμα της απελπιστικά φτωχής αεροπορικής συνδεσιμότητάς της. Η υπόσχεση ότι έτσι η πόλη θα αποκτήσει μητροπολιτικό πάρκο δεν πείθει, καθώς χαρακτηρίζονται πράσινο οι αλέες, τα αίθρια και οι διάδρομοι μιας συνολικής έκτασης μόνο 110 στρεμμάτων. Η αδιαμφισβήτητη ασχήμια των υφιστάμενων εγκαταστάσεων δεν είναι ικανός λόγος για πρόχειρες ενέργειες με επιπτώσεις επί πολλών δεκαετιών • μπόλικη ασχήμια συναντάται και σε άλλα περίβλεπτα σημεία υπό κρατική επιρροή (πχ το γιαπί στη συμβολή 3ης Σεπτεμβρίου-Αγ.Δημητρίου, η μάντρα του ΟΔΔΥ στην Πολίχνη, ή οι παλιές αποθήκες του ΟΣΕ) μα δεν ακούγεται τσιμουδιά. Η παραχώρηση του Γ’ΣΣ στην πόλη αποτελεί διακαή μα ευσεβή πόθο: ο Στρατός πιο εύκολα θα αποδεχθεί τη ΔΕΘ στα στρατόπεδα Καρατάσιου ή Μυστακίδη, παρά πάρκο στο -ούτως ή άλλως γεμάτο από διατηρητέα κτίσματα- νατοϊκό στρατηγείο. Ακόμη και η επιμονή σε κρατικό εκθεσιακό φορέα προκαλεί μειδίαμα, δεδομένου ότι έχουν ιδιωτικοποιηθεί σχεδόν τα πάντα. Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν είναι τυχαίο ότι οι τοπικοί βουλευτές σιωπούν, όντες προβληματισμένοι από τις οικονομικές παραδοχές της πρότασης και παράλληλα απρόθυμοι να δυσαρεστήσουν κατοίκους και παράγοντες της Δυτικής Θεσσαλονίκης.

Ωστόσο, οι φανατικοί υποστηρικτές της υπό συζήτηση ανάπλασης δεν αρκούνται να επιχειρηματολογούν, μα υιοθετούν και κατακριτέες προπαγανδιστικές μεθόδους, εκμεταλλευόμενοι το φόβο αρκετών ότι “Θα μας πάρουν και την Έκθεση”. Προσβάλει τη νοημοσύνη η χειραγώγηση της τοπικής κοινής γνώμης με το ψευτοδίλημμα “Ή φαραωνική ανάπλαση, ή επ’άπειρον διαιώνιση της υποβάθμισης” στο τελευταίο ελεύθερο φιλέτο της Θεσσαλονίκης. Διχάζει η γκεμπελική τακτική του να βαφτίζονται μηδενιστές ή…προδότες όσοι εκφράζουν εύλογες αμφιβολίες. Εξοργίζει ο παραλληλισμός με τις -αναμφίβολα άστοχες- αντιδράσεις για την απόσπαση αρχαιοτήτων στη Βενιζέλου • οι διαπρύσιοι θιασώτες του σιωπούσαν κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσης για τον σταθμό, ίσως επειδή φοβόντουσαν να κοντράρουν τον Μπουτάρη. Απογοητεύει η κουτοπόνηρη ανάρτηση φωτορεαλιστικών με ανύπαρκτο δημόσιο χώρο. Γεννά θλίψη η κωλοτούμπα πρώην φανατικών υπέρμαχων της μετατροπής όλης της έκτασης σε μητροπολιτικό πάρκο.

Ανάμεσα στο όλα και στο τίποτα βρίσκονται όσοι ζητούν τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση των υποδομών μακριά από κρατικίστικες εμμονές, με τρόπο που να επιτυγχάνει μεγιστοποίηση του αναπτυξιακού αποτυπώματος. Για την ίδια αιτία τότε υποστήριζαν σθεναρά την απόσπαση των αρχαιοτήτων ενώ τώρα διαφωνούν με την προτεινόμενη ανάπλαση. Οι πολίτες τούτοι τίθενται υπέρ μίας λελογισμένης επέμβασης, συνδυασμένης με αξιοποίηση μέρους του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος και με αύξηση του πρασίνου, δίχως ξενοδοχείο και business center. Όσο δε για τη Διεθνή και την Agrotica, κάλλιστα μπορούν να στεγάζονται και σε λυόμενες κατασκευές, είτε στο σημερινό χώρο είτε κάπου στην περίμετρο της πόλης

Πάντως όταν δαπανώνται κολοσσιαία ποσά σε ανάλογες επεμβάσεις στην Αττική, τότε δικαίως ζητείται η κατασκευή ολοκαίνουργιου συγκροτήματος-υπερτοπικού πόλου στα όρια του αστικού ιστού, όπου η σύνδεση με το κέντρο θα είναι άνετη (μέσω της Περιφερειακής ή ήδη σχεδιαζόμενης επέκτασης μετρό/ προαστιακού) και η μελλοντική μετατροπή των κατασκευών σε περίπτωση αλλαγής χρήσης θα είναι εύκολη.

Εν πάση περιπτώσει τρομάζει η σκέψη ότι μία πανάκριβη σημειακή επένδυση θα μπορούσε να λειτουργήσει εις βάρος άλλων τοπικών αναγκών, τουλάχιστον εξίσου πιεστικών. Πράγματι η πόλη αγκομαχάει, όμως ζητούμενο είναι η ανάπτυξη όλης ανεξαιρέτως της Θεσσαλονίκης, όχι μόνο της ιστορικής Θεσσαλονίκης. Εξ αρχής θα έπρεπε να είχαν προσδιοριστεί τα διαθέσιμα ποσά του Δημοσίου, και βάσει εκείνων να είχε προκηρυχθεί ο δεσμευτικός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Αυτό δεν συνέβη, αλλά αντίθετα μπήκε το κάρο μπροστά από το άλογο. Εκεί που έχει ανέλθει πια το κόστος, επιβάλλεται επικαιροποιημένη μελέτη σκοπιμότητας όλου του εγχειρήματος, με εξέταση πολλαπλών σεναρίων για τις ευρύτερες προοπτικές του κλάδου. Δεν γνωρίζω αν η -εκ μέρους του Υπερταμείου- διαδικασία ωρίμανσης μπορεί να καλύψει αυτή την ανάγκη.

Αν και επιφυλακτικός απέναντι σε τέτοιου είδους διαδικασίες, καλωσορίζω το συμβουλευτικό δημοψήφισμα που προτάθηκε από δημοτικές παρατάξεις. Επιτέλους θα υπάρξει μαζική κοινωνική ευαισθητοποίηση και θα ξεκαθαριστεί τι πραγματικά επιθυμούν οι δημότες αλλά και η νυν διοίκηση του ΔΘ για τα επόμενα 100 χρόνια της Έκθεσης και της Θεσσαλονίκης.